تصاویر/ آوارگان لهستانی در ایران
عکسهای ثبت شده توسط ابولقاسم جلا، عکاس مشهور اصفهانی که به صورت اتفاقی توسط تاریخشناس هنر پریسا دمندان یافت شده و شامل پرترهها و عکسهای گروهی خارج از استودیوی عکاسی بوده، بازتاب دهندهٔ بسیاری از حقایق و شرایط زندگی شهروندان فراری از تبعید در اتحاد جماهیر شوروی و مقیم ایران علیالخصوص کودکان لهستانی میباشند. خانم دمندان در کتاب عکاسی خود با همین عنوان «کودکان لهستانی» به چاپ این عکسها پرداختهاست.
فرادید | در جریان جنگ جهانی دوم ایران که در ابتدا، اعلام بی طرفی کرده و بعدها توسط قشون روس و انگلیس به اشغال درآمد یکی از مقاصد پناهجویان آواره لهستانی بود برای عبور از ایران و اسکان در اردوگاههای آوارگان در فلسطین و افریقا وارد کشور میشدند و بعضا در همین جا اقامت می کردند.
به گزارش
مجله تاریخ فرادید ، در جریان جنگ جهانی دوم کشور لهستان از یک سو مورد هجوم آلمان و از سوی دیگر شوروی قرار گرفت و به دو پاره تقسیم شد؛ در این میان بسیاری از اسرا و آوارگان لهستانی در اردوگاه های کار شوروی در شرایط وخیمی اسکان پیدا کردند.
با این حال پس از حمله آلمان به شوروی، استالین با دولت در تبعید لهستان علیه نازی ها هم پیمان شد و مقرر شد علاوه بر عبور افراد نظامی تجهیز شده لهستانی از خاک ایران، زندانیان و افراد داخل اردوگاهها نیز از طریق ایران به فلسطین و آفریقا مهاجرت کنند.
پس از آنکه در سوم شهریور 1320 قوای روس و انگلیس وارد خاک ایران شدند همراه با نیروهای کمکی لهستانی بیش از 150 هزار زن و کودک و سالمند آواره از طریق بندر انزلی و نیز مرز عشق آباد وارد خاک کشور شدند.
از ابتدای ورود به ایران، تعداد زیادی از مردان لهستانی به ارتش آزادی بخش لهستان پیوسته و ایران را ترک کردند؛ اما جمع زیادی از غیرنظامیان نیز در اردوگاه هایی اقامت گزیدند که از سوی وزارت کشور در شهرهایی مثل تهران، اصفهان، و مشهد دایر شده بود.
همزمان با ورود آوارگان، ایران با بحران کمبود خواروبار روبه رو بود و ورود آنها در تشدید این بحران بی تأثیر نبود. همچنین، باتوجه به اینکه دربدو ورودشان به ایران از لحاظ بهداشت وضعت مطلوبی نداشتند، عامل انتقال بسیاری از بیماری های واگیردار از جمله تیفوس و تیفوئید در ایران شدند.
مهاجران لهستانی تا پایان جنگ جهانی در ایران ماندند و پس از آن به تدریج از بندر انزلی، تهران، اصفهان و مشهد عازم اهواز شدند و به کشور خود بازگشتند.
در آن زمان ایران خود با قحطی و کمبود مواد غذایی، نابسامانی سیاسی و اقتصادی در اثر اشغال کشور و … مواجه بود. با این وجود ایرانیان علیرغم مصائبی که داشتند از میهمان نوازی دریغ نکردند. وزیر مختار لهستان - کارل بادر - در نامهای به استاندار خراسان از این رفتار ایرانیان چنین یاد میکند: «نیات خیرخواهانه جنابعالی نسبت به هم میهنان من، مهاجران لهستانی، تأثیر عمیقی بر من بخشیدهاست. طبق گزارشهایی که به من رسیده، جنابعالی از روی کمال مرحمت یک دستگاه عمارت بزرگ را در اختیار اطفال یتیم لهستانی گذاردهاید که در آنجا آنها نگهداری شوند. من از صمیم قلب از مراحم خیرخواهانه و نوع پرستانه جنابعالی متشکرم و اطمینان میدهم که لهستانیها برای همیشه کمال امتنان را از جنابعالی خواهند داشت» نامه نمایندگان مهاجران لهستانی به دولتمردان ایرانی نیز حکایت از وجود چنین روحیهای دارد: «در این موقع که پناهندگان لهستانی بعد از سه سال اقامت در خاک پاک کشور شما از این سرزمین عزیمت میکنند، اینجانبان از آن جناب تمنا داریم که بهترین تشکرات صمیمانه ما را در مقابل میهمان نوازی و پذیرایی دوستانه که از طرف آن جناب و کلیه اولیای امور ایرانی و
عامه مردم به عمل آمده، قبول فرمایند. این حسن میهمان نوازی و پذیرایی و همچنین تمام اقدامات و توجهاتی که از طرف اولیای کشوری و لشکری ایران به عمل آمده هیچگاه از خاطره ملت لهستان پاک نخواهد شد. تمام ماها که در وطن شما زندگانی کردهایم بهترین یادبودها را از آن حفظ خواهیم کرد. ما نه تنها با قلبی مملو از امتنان ایران را ترک میکنیم بلکه بهترین ادعیه صمیمانه خود را برای سعادت و ترقی کشور شما و ملت ایران نثار میکنیم ..».
عکس از لهستانیها
یکی از مهمترین منابع مصور از حضور آوارگان لهستانی در ایران مربوط به مجموعه عکس "ابوالقاسم جلا" عکاس اصفهانی از آنها است.
عکسهای ثبت شده توسط ابولقاسم جلا، عکاس مشهور اصفهانی که به صورت اتفاقی توسط تاریخشناس هنر پریسا دمندان یافت شده و شامل پرترهها و عکسهای گروهی خارج از استودیوی عکاسی بوده، بازتاب دهندهٔ بسیاری از حقایق و شرایط زندگی شهروندان فراری از تبعید در اتحاد جماهیر شوروی و مقیم ایران علیالخصوص کودکان لهستانی میباشند. خانم دمندان در کتاب عکاسی خود با همین عنوان «کودکان لهستانی» به چاپ این عکسها پرداختهاست.
عکسهای این کتاب که از مجموعه ای در حدود 1100قطعه شیشه نگاتیو انتخاب و منتشر شده است در بردارنده پرتره های استودیویی تک نفره و یا گروهی و تعدادی از پرتره های گروهی خارج از استودیو در اقامتگاه لهستانیها در اصفهان است که بین سال های 1321تا 1324 عکاسی شده است. هشت عکس برگزیده از این مجموعه را در زیر مشاهده می کنید.