"رستاخیز" کِی از راه می‌رسد؟
فیلم رستاخیز... باز هم باید منتظر ماند؛ منتظر ماند و دید چه بر سر اثر سینمایی -به زعم بسیاری اثر ارزشمندِ- احمدرضا درویش می‌آید؛ اکران؟ توقف؟ تعلیق؟ و یا حتی تکرار حکایت غریب و تلخی که بر سر فیلم‌های دیگری هم آمده؛ دیده‌نشدن و دیده‌شدن نسخه‌های زیرزمینی. هیچ بعید نیست!
کد خبر :
۲۷۲۵۸
بازدید :
۱۰۴۴۰
فرادید | هنوز تکلیفش مشخص نیست. شاید آن‌قدر داستان کش پیدا کند که عاقبت به فروش غیرمجاز در پیاده‌روها برسد، یا حتی سر از بازار دانلودهای اینترنتی دربیاورد. راه دور نرویم؛ صحبت از فیلم رستاخیز احمدرضا درویش است؛ فیلمی که عواملش خستگی از تن در نکرده سالهاست به دنبال اکرانش می‌دوند؛ اکرانی که دائما به شرط و شروط مختلف و آینده‌ای مجهول ارجاع داده می‌شود.
داستان "فیلم رستاخیز" درباره چیست؟
فیلم رستاخیز به پس از مرگ معاویه می‌پردازد. یزید به عنوان خلیفه مسلمین بر خلافت تکیه می زند و می‌خواهد از امام حسین(ع) بیعت بگیرد. بُکیرابن‌ِ‌‌حُر پیک ویژه دربار دمشق مامور رساندن نامه یزید به مدینه است؛ نامه‌ای که در آن به قتل امام حسین (ع) فرمان داده شده. حر اِبن یزید ریاحی به همراهِ بُکیر و دو هزار سوار از سوی عبیداله، مأمور می‌شوند به سمتِ کاروان امام حسین(ع) که به سمتِ کوفه در حرکت هستند بروند.
داستان کم‌کم ازجایی اوج می‌گیرد که کاروان امام حسین به محاصره سپاه عبیداله درمی‌آید؛ داستان از دوربینِ احمدرضا دوریش با حقیقت‌جویی بُکیر و بیدارشدن او از خواب غفلت ادامه می‌یابد و در نهایت به داستان عاشورا می‌رسد.
اولین‌بار سال 92 صحبت از اکران خصوصی رستاخیز شد. تا اینجای کار موانع چندانی بر سر راه نبود. فردای آن روز وزیر ارشاد خبر از اکران فیلم رستاخیز در چند کشور داد. بیش‌تر از یک ماه بعد فیلم احمدرضا درویش به کاخ جشنواره رسید. او منتظر بود تا فیلمی که بر سر آن 9 سال زمان گذاشته دیده شود.
16 بهمن 92 فیلم به نمایش درآمد. اولین‌بار بود که مخاطبان سینمای ایران نمایش چهره‌های مقدس دینی را در قالب چهره بازیگران می‌دیدند؛ حضرت ابوالفضل(ع)، حضرت علی‌اصغر (ع) و حضرت علی‌اکبر(ع) چهره‌هایی بودند که درویش با شفافیت در فیلمش به تصویر کشیده بود.
حواشی از همین‌جا شروع شد؛ در همان اکران و در سالن سینما زمزمه‌های اعتراض به فیلم رستاخیز به گوش می‌رسید. پس از شب تاریخی نمایش فیلم رستاخیز در جشنواره بحث‌ها و اعتراض‌ها هر روز پیرامون فیلم درویش بیش‌تر شد. ماجرا کمابیش به گوش علما و کارشناسان دینی رسید. آنها نیز بلافاصله انتقاداتشان را به گوش دولت رساندند.
مشکل این‌جا بود که فیلم رستاخیز برای اولین‌بار چهره‌های مقدس را به تصویر کشیده بود. کاری که تا پیش از احمدرضا درویش کسی به سمتش نرفته بود. پیش‌تر از درویش داوود میرباقری خواسته بود تا در سریال مختارنامه در صحنه آب‌بر‌آب ریختن حضرت عباس(ع) در دجله و فرات چهره ایشان را نشان دهد. هشدارهای شدید علما و مراجع اما منجر به حذف این صحنه از فیلم شد. اما درویش از همان ابتدا و پیش از آنکه فیلم به اکران عمومی برسد ادعا کرد که نظر علما و فقیهان را گرفته و بسیاری از آنها اجازه این کار را داده‌اند. به گفته عوامل فیلم از مقام معظم رهبری در این‌باره استفتاء شده‌است و ایشان فرمودند اگر در این کار وهنی نباشد بلامانع است.اسفند 92 بود که آیت‌الله علم‌الهدی نیز درباره اجازه نمایش چهره حضرت عباس(ع) در این فیلم گفت: "فیلم ارزشمند است و از رهبری استفتاء کرده و آقا نوشته‌اند اگر وهن نباشد ایراد ندارد که تصویر حضرت نشان داده شود. اما حالا همه مداحان روی سر فیلم ریخته‌اند و بیچاره درویش گیر افتاده‌است". عوامل فیلم همچنین گفته بودند که فیلم رستاخیز (به نشانی اینترنتی رستاخیز) فتاوای مراجع عظامی مانند آیت‌الله سیستانی و آیت‌الله خویی را نیز برای نشان دادن چهره حضرت ابوالفضل (ع) دارد. البته بعدها دفتر آیت‌الله سیستانی این موضوع را تکذیب کرد.
مخالفت‌ها با اکران فیلم رستاخیز به همین مورد محدود نمی‌شد. افراد زیادی ایرادهایی تاریخی به فیلم درویش گرفتند. درویش در اصلاح این‌دست از ایرادها اما و اگری نیاورد و آنها را در چندمرحله اصلاح کرد. یکی از آنها صحنه شهادت حضرت علی‌اصغر است. طبق روایات امام حسین (ع) پس از شهادت حضرت علی‌اصغر خون گلوی او را به آسمان می‌پاشد. احمدرضا درویش صحنه شهادت حضرت را شکل دیگری به تصویر کشیده‌‌بود که در نسخه‌های بعدی آن را طبق روایات اصلاح کرد.
او بعدها و در جلسه اکران فیلم در حوزه هنری صراحتا به این موضوع اشاره کرد و آن را اشتباهی خواند که دیگر در فیلم وجود ندارد. همه اصلاحات خواسته شده، به جز نشان‌ندادن چهره‌های مقدس، توسط تیم درویش در طی یک‌سال انجام شد. درنهایت از فیلم 220 دقیقه‌ای نزدیک به 40 دقیقه حذف شد. بعد از اصلاحات، تابستان 94 از راه رسید و اکران فیلم رستاخیز نزدیک بود. همه منتظر بودند و قرار بود 24 تیرماه این فیلم برای اولین‌بار به اکران عمومی دربیاید.
هرچند که مخالفت‌ها از مدت‌ها پیش شروع شده بود، اما مراسم اکران افتتاحیه فیلم رستاخیز در باغ موزه دفاع مقدس برگزار شد. منتظران روی صندلی نشستند تا بالاخره فیلم پرحاشیه احمدرضا درویش را ببینند. فیلم پخش شد. کمتر از یک‌ربع از نمایش آن نگذشته بود که ناگهان متوقف شد. سردار جواد خضری با حکمی نمایش فیلم را متوقف کرده بود. پس از رایزنی با عوامل فیلم و گذشت مدت‌زمانی بار دیگر فیلم برای مخاطبانی که در افتتاحیه حضور داشتند پخش شد و پس از آن درباره فیلم سخنرانی و جلسه پرسش و پاسخی هم برگزار شد.
درویش در افتتاحیه درباره دلیل به تصویر کشاندن چهره حضرت عباس(ع) توضیح داد. این کارگردان گفت: "در درام شخصیت شکل نمی‌گیرد مگر با چهره. چون درونیات یک شخص در ظاهر آن پدیدار می‌شود". درویش همچنین در سخنانش به این اشاره کرد که اگر بخواهیم با دنیا ارتباط بگیریم باید از زبان رسانه استفاده کنیم.
آغاز مشکلات اکران فیلم رستاخیز
اما ماجرا به همیج‌جا ختم نشد و این تازه آغاز مشکلات سر راه فیلم رستاخیز بود.
سینماهای پخش‌کننده این فیلم در اولین‌روز اکران عمومی با مخالفت‌هایی سرسختانه روبرو شدند؛ عده زیادی از مخالفان جلوی وزارت ارشاد تجمع کرده و خواستار اکران نشدن فیلم رستاخیز به‌دلیل توهین به ساحت مقدس امامان شدند. سازمان سینمایی همان‌روز در اطلاعیه‌ای نمایش فیلم را متوقف و آن را به حالت تعلیق درآورد. در این اطلاعیه آمد که دلیل این‌کار تامین نظر برخی علماء است و تا زمانی که آنها نظر موافقی نداشته باشند نمی‌توان فیلم رستاخیز را به اکران عمومی درآورد.
آیا درویش عمدا اکران "فیلم رستاخیز" را به تعویق انداخت؟
گوشه‌وکنار نیز سایت‌ها، وبلاگ‌ها یا بلندگوهای افراد شناخته‌شده مذهبی مخالفتشان را با فیلم رستاخیز بلندتر و تندتر از قبل اعلام می‌کردند. مداحان اهل بیت یکی از مخالفان اصلی فیلم رستاخیز بودند. عبدالرضا هلالی برای اعلام مخالفتش در گفتگویی گفت: "برای این جریان به این مهمی خیلی بیجا می‌کنید به بهانه کار هنری انحراف ایجاد کنید!" منصور ارضی، مجید بنی‌فاطمه و حسین سازور هم از دیگر مداحانی بودند که به نشان‌دادن چهره حضرت ابوالفضل(ع) در تریبون‌هایشان اعتراض کردند.
از سوی دیگر مراجع عظام سیل مخالفت‌ها با فیلم رستاخیز را به گوش جامعه هنری و دولت می‌رسانند. آیت‌الله مکارم شیرازی در متنی برای وزارت ارشاد نوشت که "عده قابل‌توجهی به ما شکایت کرده‌اند... آیا بنا بر این است که سازمان سینمایی مقدسات را بشکند و از خطوط قرمز بگذرد؟" همچنین آیت‌الله وحید خراسانی در اظهار نظری محکم‌تر گفت: "شنیده‌ام که می‌خواهند قمربنی‌هاشم را به نقش هنرپیشه‌ها دربیاورند... خدا نکند چنین‌کاری را انجام دهند، که اگر بکنند هرچه پیش آید و هرچه ما بگوییم معذوریم".
از سوی دیگر رسانه‌های زیادی نیز سعی داشتند تا فیلم را از جنبه‌های دیگر زیر سئوال ببرند. خبرگزاری نسیم آذر 94 در گزارشی نوشت بودجه این فیلم از سوی برخی شیعیان متمول عرب‌زبان کشورهای حاشیه خلیج فارس تامین شده. رسانه‌ها و افراد دیگری نیز در قالب‌های مختلف نسبت به بازیگر نقش حضرت عباس (ع) اعتراض کردند و گفتند بهادر زمانی پیش از این خواننده پاپ بوده و فردی معلوم‌الحال است!
سجادپور مدیرکل سابق نظارت سازمان سینمایی یکی از افرادی است که گفته درویش عمدا ساخت این فیلم را به درازا کشاند. این در حالی است که احمدرضا درویش و عوامل فیلم رستاخیز طولانی‌شدن ساخت فیلم را به سخت‌بودن کار و انجام پژوهش‌های زیاد برای آن مرتبط می‌دانند.
با این اوصاف؛ علی جنتی وزیر ارشاد تحت فشار زیادی بود تا از طرفی نظر مراجع را تامین کند و از طرف دیگر پاسخ دهد چرا این فیلم با وجود دریافت مجوز و پروانه نمایش متوقف شده و به حالت تعلیق درآمده. او از زمان اکران اولیه فیلم در جشنواره فیلم فجر تا همین چندروز اخیر حرف‌های متناقض زیادی هم زد. در فاصله جشنواره فیلم فجر سی‌ودوم تا اکران عمومی فیلم رستاخیز جنتی خواستار این بود که هاله نوری بر صورت حضرت ابوالفضل(ع) بنشیند تا مشکل حل شود.
او یکبار گفت هرچند ما مجوز فیلم را نداده‌ایم اما پایش ایستاده‌ایم و با مراجع تقلید صحبت کردیم. اما بار دیگر حرف متناقضی درباره مجوز زد و گفت از آن‌جا که فیلم در این دولت ارائه شده و در این دوره نشاط هست پای مجوز می‌ایستیم.
14 مرداد 94 هم بعد از شدت‌گرفتن حواشی فیلم رستاخیز علی جنتی به‌شکل دیگری به خبرنگاران پاسخ داد. او گفت نشان‌ندادن چهره حضرت ابوالفضل(ع) مهم است اما کارگردان بر روی آن پافشاری می‌کند. جنتی همچنین قبل‌تر از این‌ها و پس از تعلیق‌شدن فیلم اظهار کرده بود که در یک مقطع زمانی احساس کرده عناصری مخالف دولت به‌عنوان دفاع از تاریخ عاشورا به دنبال بهانه‌گیری هستند و به همین‌دلیل اکران را به تعویق انداخته که هم نظر مراجع گرفته شود و هم اینکه جشن هسته‌ای تحت‌الشعاع این ماجرا قرار نگیرد. احمدرضا درویش اما هیچ‌کدام از این عذر و بهانه‌ها را قبول نداشت. او تصمیم وزارتخانه ارشاد را به مصالح این وزارتخانه ربط داد و گفت فیلمش مطابق با دو اصل قانون و شرع ساخته شده‌است.
روزها از تعلیقِ فیلم رستاخیز می‌گذشت و از هرچندگاهی وزارت ارشاد حرفی می‌زد و هر ازچندگاهی هم احمدرضا درویش اعتراضش را بلندتر از قبل به گوش‌ها می‌رساند. کار به مقامات بالاتر رسید و درویش در نامه‌ای از رییس‌جمهور خواست وارد عمل شود. اما مسئولین وزارت ارشاد گفتند رییس‌جمهور نیز با آنان هم‌نظر است. نظر مسئولان این وزارتخانه این بود که هاله نوری بر روی صورت چهره‌های مقدس در فیلم انداخته شود تا مشکل حل شود؛ یعنی هم نظر فقها تامین شود و هم نظر اهالی هنر و بتوان فیلم را نمایش داد.
آنها بارها این خواسته را مطرح کردند و در دنباله صحبت‌شان اشاره می‌کردند که این احمدرضا درویش است که حاضر نیست کوتاه بیاید و حتما می‌خواهد چهره حضرت ابوالفضل (ع) را نشان دهد. در همین راستا نوش‌آبادی سخنگوی وزارت ارشاد که بارها درباره فیلم رستاخیز صحبت کرده بود گفت مشکل به دست عوامل فیلم حل خواهد شد و توپ در زمین همکاری آن‌هاست. درویش که به قول خودش امیدش از وزارت ارشاد ناامید شده بود در پاسخ نوش‌آبادی گفت "وزارت ارشاد باید ابتدا معلوم کند توپی که به‌پای سازندگان رستاخیز انداخته‌اند، توپ فوتبال است یا توپ جنگی!"
موفقیت فیلم رستاخیز در کشورهای دیگر
در میان همه این کشمکش‌ها و جنجال‌ها بر سر فیلم رستاخیز اما به‌نظر می‌رسید که این فیلم با موفقیت خوبی در کشورهای دیگر مواجه شده‌است. جشنواره فیلم بغداد این فیلم را اکران کرد که با استقبال شیعیان روبرو شد و جایزه بهترین فیلم این جشنواره هم به درویش داده شد. استقبال از فیلم درویش موجب شد که مسئولان علاقه بیش‌تری به اکران آن داخل ایران نشان دهند.
سخنگوی ارشاد بارها خطاب به عوامل فیلم گفت که دوست داریم مشکل با یک افکت نور حل شود. اما نه وزارت ارشاد بنا بر مجوزهایی که داده بود اقدام به اکران فیلم درویش کرد و نه دوریش اقدام به انداختن افکت نور بر چهره‌های مقدس فیلم کرد.
رییس حوزه هنری پیش‌تر از این‌ها گفته بود که امیدوار است ایرادها به ساخت فیلم‌های مذهبی موجب نشود سینمای ایران جرات ساخت فیلم‌های دینی تاریخی را نداشته باشد. مهدی فخیم‌زاده که خودش چندین فیلم دینی ساخته نیز درباره اتفاقی که برای فیلم احمدرضا درویش افتاده گفته که نظر مراجع در این مورد یکپارچه نیست و درویش دچار تضاد شده. این حواشی انگیزه برای ساخت فیلم دینی را کم می‌کند.
صدای من به رییس‌جمهوری نمی‌رسد...
مدت‌ها از اجازه اکران عمومی و البته عدم اکران فیلم رستاخیز می‌گذشت. تغییر محسوسی در روند اکران این فیلم اتفاق نیفتاد. تیم احمدرضا درویش که مرداد 94 ادعای خسارت کرده و شکایتشان را به مراجع قضایی کشانده بودندند، کاری از پیش نبردند. عوامل فیلم معتقد بودند که به دلیل صدور پروانه نمایش و تعلیق شدن آن خسارات مالی زیادی دیده‌اند.
این موضوعی بود که البته علی جنتی به هیچ وجه آن را قبول نداشت. وزیر ارشاد در ابتدا که از شکایت عوامل فیلم با خبر شد گفت: "عوامل فیلم بیش‌تر از آنکه به دنبال مسائل معنوی باشند به دنبال مسائل مادی هستند". جنتی همچنین در گفتگوهایی گفته که 57 درصد از بودجه فیلم از جیب کسانی تامین شده که اصلا به‌دنبال برگشت پولشان نیستند.
همچنین به گفته او 35 درصد آنها خیرین کویتی هستند که خود جنتی از کسانی بوده که تلاش کرده تا آنها را برای اسپانسر برای این فیلم دعوت کند و ۲۲ درصد از هزینه فیلم هم توسط خیری در داخل کشور تامین شده است. احمدرضا درویش که به گفته خودش از حرف‌های وزیر ارشاد تعجب کرده بود در جواب به سخنان او گفته: "کما فی‌السابق سکوت می‌کنم و نظاره‌گر صحنه عجیب‌وغریبی هستم که مدیریت فرهنگی کشور در دولت تدبیر و امید ایجاد کرده". این کارگردان پس از سخنان علی جنتی بود که گفت هیچ چشم‌اندازی ندارم و فقط می توانم بگویم متاسفم برای خودم که در چنین فضایی تنفس می‌کنم.
اما تابستان همین امسال احمدرضا درویش باز هم از رییس‌جمهور خواست تا به داد فیلمش برسد. او گفت: "صدای من به رییس‌جمهوری نمی‌رسد. . . خواهش می‌کنم پیام من را به رییس‌جمهوری برسانید تا تمهیداتی اندیشیده شود و این فیلم نمایش داده شود، مشکل نمایش فیلم تنها با تدبیر رییس‌جمهوری حل می‌شود و بنده امیدی به وزارت ارشاد ندارم..."
پس از این اتفاق اما گویا ورق برگشت. وزیر ارشاد 6 مهر امسال در تغییر موضعی ناگهانی از رئیس حوزه هنری خواست تا فیلم رستاخیز را در سینماهایش بدون ممیزی اکران کند . علی جنتی گفت "ما اخیرا اعلام کردیم به هرصورت که می‌خواهید اکران کنید و اشکالی ندارد". همین شد که زمزمه‌هایی مبنی بر اکران فیلم پرحاشیه احمدرضا درویش در محرم به گوش‌ها رسید. بارقه امیدی شکل گرفته بود که شاید بتوان فیلم را برای همین محرم آماده کرد.
اما چیزی نگذشت که رییس سازمان سینمایی این زمرمه‌ها را رد کرد. حجت‌الله ایوبی که یکی از افرادی که به گفته خودش در کنار احمدرضا درویش بود و نه برابرش چندروز پیش گفت: برخلاف آنچه فکر می‌کردم فیلم رستاخیز در محرم اکران نمی‌شود چراکه در درجه اول باید با کارگردان، تهیه‌کننده و سرمایه‌گذاران فیلم به توافق برسیم". رییس سازمان سینمایی گفت باید اول موانع اکران حل شود. ایوبی تاکید کرد که این موانع تنها با نشان‌دادن یا ندادن چهره حضرت ابوالفضل(ع) حل نخواهد شد.
ایوبی درباره مشکلات فیلم گفته باید با کارگردان و تهیه‌کننده سرمایه‌گذاران این اثر سینمایی به توافق برسیم و هنوز به آن توافق اولیه که به اکران «رستاخیز» کمک می‌کند، نرسیدیم. به این ترتیب به نظر می‌آید باز هم سرنوشت فیلم رستاخیز مشخص نیست؛ فیلمی که از جشنواره فیلم فجر برنده 8 سیمرغ بلورین شد؛ از جمله در بهترین فیلم و بهترین کارگردانی.
باز هم باید منتظر ماند؛ منتظر ماند و دید چه بر سر اثر سینمایی - به زعم بسیاری اثر ارزشمندِ - احمدرضا درویش می‌آید؛ اکران؟ توقف؟ تعلیق؟ و یا حتی تکرار حکایت غریب و تلخی که بر سر فیلم‌های دیگری هم آمده؛ دیده‌نشدن و دیده‌شدن نسخه‌های زیرزمینی. هیچ بعید نیست!
وبسایت فرادید
۰
