با تروريسم تكفيری در ايران چه كنيم؟

بهروز مرادی جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه در روزنامه اعتماد نوشت:

پس از برملا شدن هويت ايراني داعشي‌هاي مهاجم به تهران، تب نگراني‌هاي اجتماعي نسبت به تكرار اين قبيل عمليات تروريستي در ايران بالا گرفته و پرسش‌هايي در مورد دلايل پيوستن برخي ايراني‌ها به اين گروه مرگ‌خواه و انجام عمليات ايراني‌هاي پيوسته به آن عليه هموطنان‌شان مطرح مي‌شود.

در گام نخست بايد حساب اقليت اندك ايرانيان پيوندخورده با اين گروه تروريستي را از اكثريت مردمان آزاده و مداراگر سني مذهب ايراني جدا ساخت. عام‌سازي قومي و مذهبي همواره كاري است ناصواب و غيرمنصفانه. سنت جامعه‌شناسي چنين اقتضا مي‌كند كه فارغ از قضاوت پيشاتحقيقي، به بررسي عوامل موثر بر بروز يك پديده يا رخداد اجتماعي پرداخته شود.

در مقام فرضيه‌سازي، عوامل مختلفي ممكن است به ذهن جامعه‌شناس خطور كنند كه آنها را در گرايش برخي جوانان ايراني به اين گروه زندگي‌ستيز و آمادگي عملي آنها براي انجام عمليات در ايران عليه هموطنان‌شان دخيل بداند ازجمله: محروميت‌هاي اقتصادي، محدوديت‌هاي فرهنگي، مشكلات اجتماعي، تبعيض‌هاي سياسي و مديريتي، بيكاري و فقر، احساس سرخوردگي و يأس جمعي، تفسير تكفيري از قرآن، تلقي نامدارانه گرايانه از اسلام، حس انتقام جويي، تحت تاثير تبليغاتي قرار گرفتن از ايدئولوژي نفرت زاي داعشي، احساس تعلق نداشتن به ايران به عنوان وطن، كشتن مردم را از مصاديق جهاد با مخالفان مذهبي خود دانستن، تحت تاثير تبليغات دشمنان ايران (همچون رژيم سعودي) قرارگرفتن و... اما با اين همه نمي‌توان با اطمينان از نقش اين عوامل در بروز چنين رخداد تروريستي سخن گفت، چراكه ميزان و سهم هر كدام از اين گزينه‌ها و ساير عوامل ذكرنشده را در ظهور چنين پديده‌اي، تنها از طريق انجام پژوهشي پيمايشي مي‌توان تعيين كرد.

اين امري ضروري است كه وزارت اطلاعات در چنين مواردي، اقدامات لازم را براي دستگيري و مجازات و تامين امنيت در گستره‌اي ملي انجام دهد. اما چنين رخدادهايي خاص، همزمان با اقدامات امنيتي، به پژوهش‌هاي پيمايشي جامعه‌شناختي نيز نياز دارند تا بستر و زمينه‌هاي اجتماعي و عوامل موثر بر وقوع اين كنش تروريستي به صورت مستند روشن و شناخته شود.

بدين منظور پيشنهاد مي‌دهم برخي از جاهايي كه ممكن است گرايشي وجود داشته باشد پژوهشي پيمايشي تحت عنوان: «بررسي عوامل موثر بر گرايش برخي جوانان ايراني به گروه داعش»، تامين مالي و انجام شود.

حتي وزارت اطلاعات مي‌تواند كارفرماي اين پروژه پژوهشي باشد و نتايج آن را كارشناسان آن به‌طور محرمانه رويت كنند و مورد استفاده قرار دهند. البته نتايج آن لازم است براي اقدامات مقتضي در اختيار ساير دستگاه‌هاي اجتماعي ذي‌ربط نيز قرار گيرد.

اين پژوهش راه را براي شناخت عوامل دخيل در چنين رخدادهايي هموار مي‌كند و از پي آن مهار و مديريت و مقابله ريشه‌اي با عوامل زمينه ساز و ايجادكننده آن را ممكن مي‌سازد.

مقابله امنيتي با چنين رخدادهايي اگرچه لازم است، اما رويكردي است ناكافي و ستيزه‌اي است تنها با تظاهرات عيني اين كنش تروريستي. مقابله صرف امنيتي و نظامي حتي مي‌تواند آتش حس انتقام‌جويي را شعله‌ور نگه دارد، چرخه خشونت توليد كند و به واكنش‌هاي تروريستي كور جديد دامن بزند.

خشكاندن ريشه تروريسم تكفيري، مستلزم همكاري‌هاي چندجانبه‌اي و ازجمله انجام پژوهش‌هاي پيمايشي جامعه شناختي، همزمان با اقدامات امنيتي و نظامي است تا از ظرفيت‌هاي علوم اجتماعي براي مديريت بنيادين و مهار پايدار زمينه‌هاي اجتماعي اين پديده نفرت‌انگيز بهره بايسته و شايسته برده شود.