به کودکانمان خوراک زبان بدهیم!

نیلوفر‌ عابدینی؛ کارشناس ارشد روان‌شناسی عمومی در شرق نوشت:

احتمالا با دیدن عنوان بالا منتظر هستید با فهرستی از فواید خوراک زبان برای رشد کودکتان روبه‌رو شوید. اما بهتر است بحث درباره‌ فواید مصرف این خوراک لذیذ را به متخصصان تغذیه بسپاریم و درباره نکاتی صحبت کنیم که به اندازه تغذیه خوراکی‌های مفید، برای تقویت رشد زبان کودکان لازم است. زبان به‌عنوان ابزار برقراری تعامل اجتماعی و تفکر و وجه تمایز انسان با سایر موجودات، از بدو تولد تا شش‌سالگی در دوره حساس رشدی قرار دارد.

از دیدگاه علمی غالب کنونی، زبان محصول کنش متقابل محیط و وراثت است و والدین می‌توانند در این بازه سنی زمینه‌های لازم برای شکوفایی زبان را در کودکان فراهم کرده و زبان دریافتی، تولیدی و کیفیت تفکر آنها را ارتقا دهند. مواد اصلی خوراک زبان کودک، تعامل مستقیم و دوجانبه، آوازخوانی و کتاب‌خوانی است.

قرارگرفتن کودک در معرض کلمات زیاد برای رشد مهارت کلامی او کافی نیست. بنابراین از همین امروز نیمی از زمان تماشای کارتون کودکتان کاسته و با او وارد ارتباط تعاملی مستقیم شوید. استفاده از سبک گفتار کودکانه نیز مفید است. از ویژگی‌های این سبک گفتاری، لحن همراه با فراز و فرود، تلفظ شمرده، صدای بلند، تکرار و ژست‌های بدنی (مثلا اشاره به اشیا یا توصیف کیفیت صفات با استفاده از دست‌ها) است.

روش دیگر، مرور قوانین روزانه (ساعت خواب، ناهار) و تشویق عملکرد مثبت کودک از طریق خواندن شعر است. تشویق کودک به ساختن شعر و داستان و پیچیده‌‌ترکردن تدریجی قواعد و لغات زبان نیز می‌تواند مؤثر باشد. کتاب‌خوانی تعاملی از دیگر روش‌هاست.

والدین می‌توانند در حین کتاب‌خوانی از کودکان سؤال بپرسند، لحن خود را متناسب با نوع، جنسیت و احساس شخصیت‌های داستان تغییر بدهند، از آنها بخواهند تا اتفاقات بعدی داستان را حدس بزنند، از اشاره به تصاویر کتاب و توصیف آنها استفاده و درباره افکار و هیجانات شخصیت‌های داستان با کودک گفت‌وگو کنند. به‌علاوه نادیده‌انگاشتن تدریجی روش‌های نادرست یا ناکافی انتقال مفهوم کودکان همچون گریه، فریاد و اشاره، برای کودک انگیزه ‌ایجاد می‌کند تا از کلمات استفاده کند.

باید بدانیم عیب‌جویی، تنبیه و تمسخر اشتباهات تلفظی و دستوری کودکان، نه‌تنها به مهارت‌های زبانی، بلکه به احساس شایستگی آنها آسیب می‌زند. برای اصلاح این خطاها می‌توان بدون تأکید و یادآوری خطا، شکل درست ادای کلمه و دستور زبان را تکرار کرد. در آموزش زبان، کودک بیش از هر چیز به تشویق و توجه مثبت نیاز دارد.