با مصرف برق چقدر آب مصرف می‌کنیم؟

در کنار هوا آب حیاتی‌ترین منبع مورد نیاز بشر و همه موجودات زنده است. شاید ذهن همه بر مصارف شرب و بهداشتی و کشاورزی آب متمرکز است؛ ولی علاوه بر آنها نقشی اساسی در صنعت و فرآیند تولیدات صنعتی برعهده دارد.

صنایعی نظیر نساجی، فولاد، پتروشیمی، پالایش و برق همه نیازمند آن بوده و برای دسترسی به آب هزینه‌های مختلفی را می‌پردازند. در این یادداشت به بررسی مصرف آب و تأثیرات محیط زیستی در صنعت برق پرداخته شده است.

نگاهی سیستماتیک به صنعت برق و شیوه‌های مختلف تولید برق توجه ما را نسبت به منابع طبیعی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، جلب می‌کند. در این صنعت برای رسیدن به محصول نهایی، منابع مختلفی نظیر آب و سوخت‌های فسیلی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در میان فرآیند تولید، محیط‌زیست از جنبه‌های مختلفی نظیر کاهش منابع آبی شیرین و تولید آلاینده‌های مضر ناشی از استفاده از سوخت‌های فسیلی تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد.

با توجه به شرایط زیست‌محیطی پیچیده در ایران و آب‌و‌هوای گرم و خشک در عمده مناطق کشور بایستی راهکارهایی جهت کاهش چنین آسیب‌هایی به محیط‌ زیست تبیین شده و در فضای صنعتی، کشاورزی و خانگی کشور توسعه یابد. در ادامه با تمرکز بر سوخت‌های فسیلی، منابع آبی و میزان آلایندگی محیط زیست، مصرف روزانه و سالانه صنعت برق بررسی خواهد شد.

طبق گزارش ترازنامه انرژی توليد انرژي الكتريكي نيروگاه‌هاي کشور در سال ١٣٩٣، به ٤/٢٧٤‌میلیارد کیلووات ساعت رسيد که نسبت به‌ سال قبل از آن حدود ٤/٦درصد رشد داشته است. همچنین در کل صنعت برق کشور ٢/٥٠ ميليارد مترمكعب گازطبيعي، ٣/١٠ ميليارد ليتر نفت کوره، ٨/٩ ميليارد ليتر نفت گاز، ٦/٢ ميليارد مترمكعب گاز کوره بلند و تنها ٦/١٠‌میلیون متر مكعب گاز کک مورد استفاده قرارگرفته است که در اثر مصرف این مقدار از سوخت‌های فسیلی مقدار بسیار زیادی آلاینده نظیر CO٢، NOx و SO٢ تولید شده است.

از ٦٠٢,٢‌ میلیارد تن گاز دی‌اکسید‌کربن تولید‌شده در کشور حدود ٣٠‌درصد آن توسط نیروگاه‌ها تولید می‌شود (بالغ بر ١٧٧.٧‌میلیارد تن) و از ١.٤٨٣‌میلیون تن دی‌اکسید سولفور تولید‌شده از مصرف انرژی، ٤٢.٣‌درصد (٦٢٨‌هزارتن) آن به بخش نیروگاهی کشور تعلق دارد.

همچنين براساس مطالعه‌ای که در ‌سال ١٣٨٤ توسط وزارت نیرو صورت گرفته است، هزينه اجتماعي مستقيم و غير مستقيم SO٢، NOxو CO٢ به ازاي هر کيلووات ساعت برق توليدي در نيروگاه‌هاي بخاري کشور حدود٧٢٠ تا١٣٦٠ريال، نيروگاه‌هاي گازي٧٤٠ تا١٣٨٠ريال و نيروگاه‌هاي سيكل ترکيبي ٥٩٠ تا ١٢٣٠ ريال برآورد شده است.

همان‌طور که پیشتر اشاره شد، یکی دیگر از منابع مورد نیاز جهت تولید برق، آب است. عمده مصرف آب نیروگاه‌ها در سامانه‌های خنک‌کننده، جبران نشتی آب در سیکل بویلرها، سامانه تزریق آب به توربین‌های گاز برای خنک‌کاری هوای ورودی، سیستم آتش‌نشانی، شست‌وشو و آبیاری فضای سبز و اخیرا سامانه‌های حذف آلاینده‌ها از گازهای خروجی دودکش است که طبق برآوردها به ازای تولید ١٠٠٠مگاوات ساعت برق، برای نیروگاه‌های بخاری ٧٠٠ متر مکعب در ساعت، نیروگاه‌های سیکل ترکیبی تا ٣٠٠ متر مکعب در ساعت و برای نیروگاه‌های گازی تا ١٢٠ مترمکعب در ساعت، آب مصرف می‌شود.

با توجه به سهم تولید برق در نیروگاه‌های مختلف، نیروگاه‌هاي بخاري٣١,٢درصد، سیکل ترکیبی ٣٥.٣درصد، گازي ٢٦.٧درصد، آبی ٥درصد، تجديدپذير و اتمی ١.٨درصد و ديزلی نیز ٠.٠٣درصد، به ‌طور متوسط به ازای تولید هر ١٠٠٠ مگاوات ساعت، ٣٨٢.٣ مترمکعب آب مصرف می‌شود. به بیانی دیگر برای پاسخگویی به مصرف برق کل کشور در سال، ١٠٤.٩‌میلیون متر مکعب آب در صنعت نیروگاهی مورد نیاز است که با فرض مصرف روزانه ١٩٠ لیتر آب برای هر نفر، مصرف آب در صنعت برق کشور در روز معادل مصرف آب شهری با جمعیت بیش از یک‌میلیون و پانصد‌هزار نفر است.

با استناد به اطلاعات ذکرشده در بالا، برای تولید یک کیلووات ساعت برق در کشور به ‌طور میانگین ٠,٣٨ لیتر آب و ٠.٦٥٢٦ کیلوگرم آلاینده تولید می‌شود که با تمرکز بر روی مشترکین صنعتی، خانگی و کشاورزی سهم هر یک از بخش‌ها را در تولید ضررهای زیست‌محیطی تبیین خواهیم كرد.

بنابر گزارش وزارت نیرو ٣٣,٧%، ٣٢.٤%، ١٦%، ٩%، ٧%، ٠.٢%، ١/٧% از کل فروش برق وزارت نیرو به ترتیب به بخش‌هاي صنعت، خانگی، کشاورزي، عمومی، تجاري، حمل‌ونقل و ساير مصارف اختصاص داده شده است. متوسط مصرف هر یک از مشترکین برق در بخش‌های مختلف و میزان مصرف آب و تولید آلاینده در جدول ذکر شده است.

به بیانی دقیق‌تر هر مشترک خانگی وزارت نیرو به‌ظاهر مصرف‌کننده ٢٧٦٤,٨ کیلووات ساعت بوده است اما در باطن علاوه بر مصرف برق تولید‌شده، در مصرف ١٠٨٠ لیتر آب از منابع آب شیرین و ١٨٠٤.٦ کیلوگرم آلاینده تولید‌شده مشارکت می‌کند. وضع سایر مشترکین نیز به مراتب آسیب‌زننده‌تر است؛ لذا تلاش برای فرهنگسازی در راستای کاهش مصرف برق یکی از مسائل مهمی است که بایستی در دستور کار نهادهای مربوط به انرژی و محیط‌زیست قرار گیرد.

به نظر می‌آید صنعت برق یکی از پیشرو‌ترین صنایع در تکنولوژی و فرهنگ توسعه‌ای است. این صنعت با بیش از سی‌و‌یک‌ میلیون مشترک توان فرهنگسازی مناسبی را در تمام مناطق کشور اعم از شهری و روستایی را دارد و می‌تواند بیان دارد مصرف برق، نیاز به آب شیرین و سوخت دارد و یکی از مسببان تولید آلاینده در کشور است.

لذا پیشنهاد می‌شود همراه فیش برق میزان آب مصرفی و آلاینده تولید‌شده نیز به اطلاع شهروندان رسیده و عوارضی برای این اثر، اخذ و به حسابی جهت تولید آب شیرین و توسعه جنگل‌ها برای جبران آلایندگی گرفته شود.

نکته مهم اخذ عوارض فوق کمک به تولید و بازیافت آب بوده و نباید در هزینه جاری این سازمان‌ها لحاظ و استفاده شود.