درباره اسطوره پاپ، استیوی واندر

40 سال پیش در چنین روزی، استیوی واندر، اسطوره موسیقی پاپ آمریکایی، با آهنگ «تو هیچ کاری نکردی» توانست صدرنشین جدول ترانه‌های پرفروش شود.

ترانه‌ای که گروه «جکسون فایو» متشکل از مایکل و برادرانش، به‌عنوان خواننده پس‌زمینه با واندر همراه بودند. این مناسبت البته در کارنامه بسیار موفق استیوی واندر، تنها بهانه‌ای است برای یادکردن از او و هنرش. استیولند هاردوی جانکینز، با نام هنری استیوی واندر، در سال ١٩٥٠ در میشیگان به دنیا آمد. شش هفته زودتر از موعد به دنیا آمد و نارسایی تنفسی سیستم بدنش را مختل کرد و چشمانش را از او گرفت.

اما او خیلی زود، یعنی در همان کودکی، نبوغ و استعداد خود را در موسیقی به اثبات رساند و به پدیده‌ای تبدیل شد که تمام رسانه‌ها از او می‌گفتند و می‌نوشتند. نخستین آهنگش را در ١١سالگی ساخت: ترانه‌ای به نام «پسرک تنها» که گروه «مریکالز» آن را اجرا کرد. لقب واندر (به معنای شگفت‌انگیز) از همان ابتدا برازنده‌اش بود.

مهارتش در نوازندگی کیبورد، پیانو، درامز، گیتار، بیس و ساز دهنی و درک بسیار درستش از شیوه آهنگ‌سازی در موسیقی پاپ از او ستاره‌ای بی‌بدیل ساخت. استیوی واندر در ساختن ملودی‌های عاشقانه و ساده بسیار موفق بوده است.

این خواننده خوش‌صدای سیاه‌پوست از آن چهره‌هاست که برای چندین نسل آثار خاطره‌ساز و درخشانی را ثبت کرده است. برای ما ایرانی‌ها احتمالا ترانه «فقط زنگ زدم که بگم دوستت دارم» از همه آشناتر و نوستالژیک‌تر است. قطعه‌ای که در سال ١٩٨٤ اجرا کرد و تقریبا با آن در تمام جدول‌های معتبر فروش تک‌آهنگ‌ها رتبه اول را نصیب خود كرد.

این ترانه در حقیقت ساندترک فیلم کمدی «زن سرخ‌پوش» ساخته جین وایلدر بود که برای استیوی واندر اسکار بهترین ترانه فیلم را نیز به ارمغان آورد.

استیوی واندر از همان دوران کودکی با کمپانی «موتاون رکوردز» کارهایش را ارائه کرد و همیشه هم به این کمپانی وفادار ماند و البته شاید بهتر است بگوییم کمپانی دست از سرش برنداشت، چون هر آلبوم و تک‌آهنگ واندر اتفاقی بود قابل اعتنا در صنعت و بازار موسیقی. صدای وسیع پرانعطاف، قدرت نوازندگی و آهنگ‌سازی و در عین بی‌آرایگی و تسلط عجیبش در اجراهای زنده، سبب شد در تمام سال‌های فعالیتش، یکی از کم‌افت‌ترین خوانندگان سبک پاپ باشد و بیش از ١٥٠ میلیون نسخه از آثارش در دنیا به فروش برسد.

در ابتدای این نوشتار از این گفتیم که برای او رسیدن به رتبه نخست جدول پرفروش‌های آمریکا افتخار متعارفی است.

١٠ بار توانست با ترانه‌هایش به این رتبه برسد. در سبک آر‌اند‌بی‌ این افتخار دوبرابر می‌شود: استیوی واندر ٢٠ بار عنوان بهترین آلبوم یا ترانه سبک ریتم‌اند بلوز را نصیب خود كرد. اگر حتی فروش آثار را هم معیار خوبی ندانیم، برای شناختن قوت و ضعف یک ستاره موسیقی، می‌توانیم برویم سراغ ٢٠ جایزه گرمی او در رشته‌های مختلف. واندر از آن چهره‌های خوراک الگوبرداری برای اثبات توانایی‌های انسان معلول است.

یک نخبه متواضع که هیچ‌چیز در زندگی‌اش نتوانست جلوی پیشرفتش را بگیرد. حتی همین حالا هم او‌ تروفرز و خلاق و خوش‌اخلاق و پرانرژی به کارش ادامه می‌دهد و هنوز هم در زمره بهترین‌هاست. ٢٦ آلبوم در کارنامه‌اش دارد که تمامشان قابل اعتنا هستند و در هر کدام دست‌کم دو قطعه خیلی خوب می‌توان یافت.

در مرور تنوع جوایز گرمی اوست که می‌توان فهمید چه آدم چند‌وجهی و خلاقی است؛ از بهترین‌ قطعه بدون کلام، تا بهترین خواننده، بهترین آهنگ‌ساز، بهترین آلبوم و بهترین تک‌آهنگ همه‌جور عنوان و افتخاری را در کلکسیون افتخارات او می‌توان یافت. بسیاری از خوانندگان بزرگ دنیا هم‌خوانی با او در اجراهای زنده یا برخی قطعات ضبط‌شده‌شان را در زمره افتخارات دوران هنری خود می‌دانند.

استیوی واندر در هم‌خوانی‌های خیریه یا بیانگر مواضع صلح‌طلبانه و سیاسی نیز همواره حضوری فعال داشته است. اما درباره تک‌آهنگی که در ابتدای این نوشتار از آن سخن گفتیم: «تو هیچ کاری نکرده‌ای» در سبک فانک ساخته شده است و همان‌گونه که اشاره کردیم، گروه «جکسون فایو» در آن با استیوی واندر هم‌خوانی داشته‌اند. تفاسیری که از این ترانه شد، حال‌وهوایی سیاسی یافت و ربط پیدا کرد به مخالفت با سیاست‌های ریچارد نیکسون.

استیوی واندر چند سال پیش در مراسم اهدای جوایز گرمی برای اعلام رأی روی سن رفت. نتیجه آرا برای او به خط بریل نوشته شده بود. استيوی واندر به شوخی عینک دودی‌اش را برداشت و ادای خواندن متن را درآورد. بعد کاغذ را به سمت جمعیت گرفت و گفت: شما نمی‌توانید بخوانیدش. این کاغذ را فقط من در این جمع می‌توانم بخوانم. وگرنه از رأی داوران آگاه نخواهید شد.