"بلاک‌باستر"های ایرانی

پوستر فیلم "ملک سلیمان"

ساخت فیلم‌های پرخرج در سینمای ایران فرمول مشخصی دارد؟ پاسخ به این سؤال چندان ساده نیست.

«بلاک‌باستر»‌های ایرانی اگرچه به تبعیت از نمونه‌ای خارجی، پرخرج و با پروداکشن بزرگ ساخته می‌شوند و معمولا دارای دکورهای عظیم هستند، با این حال فروششان به هزینه‌ای که صرف ساختشان شده نمی‌خورد.

درواقع تولیدشان یک شکست به معنای واقعی است؛ موضوعی که صنعت سینمای ایران را با چالش‌هایی مواجه می‌کند.

ساخت آثاری با هزینه تولید بالا در سینمای ایران که عمدتا با حمایت ارگان‌های دولتی ساخته می‌شوند، چندسالی است محل بحث بسیاری از کارشناسان سینماست.

فیلم‌هایی که با وجود هزینه‌های بسیاری که صرف ساختشان شده، عملا در اکران نتوانستند هزینه‌های ساختشان را تأمین کنند و به نوعی می‌توان گفت: در اکران با شکست مواجه شدند.

هرچند این موضوع در مورد تمامی فیلم‌هایی که با این شرایط ساخته شدند هم صدق نمی‌کند و گاهی فیلمی توانسته در اکران عمومی با اقبال مخاطبانش مواجه شود، اما در سال‌های اخیر ورود بخش خصوصی به ماجرای ساخت فیلم هم نتایج مثبتی در پی داشته و سهم بیشتری از تولیدات سینمایی به این گردونه وارد شده‌اند.

اما ماجرای هزینه‌های تولید و فروش فیلم در ایران معادله ساده‌ای نیست. جریان تحریم ایران و به تبع آن گران‌شدن تجهیزات در صنعت سینما نیز تأثیراتش را گذاشت و بسیاری از اهالی سینما یکباره شرایط متفاوت‌تری را نسبت به چیزی که پیش از این با آن روبه‌رو بودند، تجربه کردند و هزینه‌های ساخت فیلم گاهی بیش از چیزی تخمین زده می‌شد که در شرایط معمولی قابل برنامه‌ریزی بود.

بااین‌حال در سال‌های اخیر فروش فیلم‌هایی که در مدتی کوتاه در باشگاه میلیاردی‌ها جای می‌گیرند، توجه ویژه‌ای را به خود جلب کردند.

برای بسیاری از اهالی سینما فروش فیلم‌هایشان در مرز پنج میلیارد تومان توفیق در گیشه محسوب می‌شود و می‌توان با خیال آسوده‌تری به این فکر کرد که فیلم هزینه‌های ساختش را تأمین کرده است.

اما در این میان بسیاری از کارشناسان سینما از کاهش نگران‌کننده مخاطبان سینما در چند ماه گذشته صحبت می‌کنند، اینکه به میزان گران‌شدن قیمت بلیت سینما‌ها در چند ماه گذشته به وضوح می‌توان افت مخاطب در سینمای ایران را متوجه شد و این موضوع ازجمله اتفاقاتی است که باید با نگاه کارشناسی به آن پرداخت و در پی حل آن بود.

از طرف دیگر در سینماهای دنیا هزینه‌های تولید فیلم به علاوه درآمد فیلم‌ها بدون احتساب تورم نشان‌دهنده موفقیت اغلب فیلم‌ها در اکران سینما‌هاست، به‌گونه‌ای که دهمین فیلم لیست فیلم‌های پرفروش تاریخ سینمای دنیا شش برابر هزینه ساختش، فروش داشته است و این نکته قابل تأملی است.

با بررسی آمار فیلم‌های پرفروش خارجی روشن می‌شود که پیوند میان صنعت کتاب و سینما بسیار قوی است. بسیاری از فیلم‌های پرفروش بر اساس رمان‌هایی ساخته شده‌اند که عناصر نمایشی در آن‌ها بالا بوده است.

همچنین استودیو‌ها در زمینه ساخت فیلم‌هایی که می‌توانند فروش موفقی داشته باشند مؤثرند. استودیو‌ها در سینمای هالیوود نقش اصلی را بازی می‌کنند؛ چراکه تجهیزات، افراد و عوامل فنی ثابت تحت نظر آنهاست.

ضمن اینکه ترس از شکست، به صورت متداول خیلی بالا نیست، چون در بدترین شرایط هزینه تولید فیلم را از فروش آن به شبکه‌های تلویزیونی درمی‌آورند.

همچنین روال کلی به این صورت است که حتی اگر استودیویی چند شکست پیاپی داشته باشد، حتما فیلم پرفروشی در آینده خواهد ساخت تا درآمد همان فیلم بتواند پاسخ‌گوی نیاز آینده نزدیک استودیو و به نوعی راز بقای آن باشد.

در ایران معادله‌ها برعکس است و بلاک‌باستر‌ها با توجه به هزینه‌ای که برای ساختشان می‌شود در فروش شکست می‌خورند. در روزهایی که گذشت، جزئیاتی جدید درباره کمک‌هزینه شهرداری برای بودجه تولید «ماجرای نیمروز» منتشر شد.

ماجرا به چند هفته پیش برمی‌گردد که افشین حبیب‌زاده معاون نظارت شورای شهر تهران از مشارکت ٩٥٠ میلیون‌تومانی شهرداری تهران در ساخت فیلم «ماجرای نیمروز» خبر داد.

اما این نماینده شورای شهر اعلام کرده این ٩٥٠ میلیون تومان سهم ٢٥ درصدی شهرداری در ساخت فیلم محمدحسین مهدویان بوده است.

اگر سهم سایر ارگان‌ها برای تأمین بودجه «ماجرای نیمروز» را در نظر بگیریم، یعنی حداقل سه‌میلیاردو ٨٠٠ میلیون تومان برای ساخت «ماجرای نیمروز» هزینه شده است.

«ماجرای نیمروز» ساخته محمدحسین مهدویان و به تهیه‌کنندگی سیدمحمود رضوی برای اولین‌بار در سی‌وپنجمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و پس از استقبال مخاطبان و منتقدان توانست چهار سیمرغ بلورین از جشنواره سال گذشته به‌دست آورد.

این فیلم پس از موفقیت در جشنواره فجر، نوروز امسال در سینماهای کشور به نمایش درآمد و به فروش قابل‌قبولی دست یافت و تا چند ماه عنوان پرفروش‌ترین فیلم غیرکمدی سال را به خود اختصاص داد.

دو هفته پیش افشین حبیب‌زاده، عضو شورای شهر تهران، اعلام کرد در دوره گذشته شورای شهر تهران، ٩٥٠ میلیون تومان برای ساخت فیلم «ماجرای نیمروز» هزینه کرده است.

اما این عضو شورای شهر امروز درباره سهم شهرداری از فیلم «ماجرای نیمروز» به ایسنا گفته است: «بنا بر گفته رئیس مرکز سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران، مؤسسه تصویر شهر در واقع قراردادی با سازنده فیلم «ماجرای نیمروز» منعقد کرده بود که بر اساس آن شهرداری سهم ٢٥ درصدی در تولید این فیلم داشته و بر همین اساس ٩٥٠ میلیون تومان برای تولید این فیلم پرداخت کرده است که پس از فروش سهم شهرداری پرداخت شده که البته این روند ادامه دارد».

فیلم «ماجرای نیمروز» در اکران نوروز توانست بیش از چهار‌میلیاردو ٣٠٠ میلیون تومان فروش کند که این رقم به شکل مساوی میان سینماداران، پخش‌کننده فیلم (سیمای مهر به مدیرعاملی محمود رضوی) و تهیه‌کننده تقسیم می‌شود.

البته کارگردان «ماجرای نیمروز» در پایان اکران این فیلم اعلام کرد که فروش آخرین ساخته‌اش با توجه به اکران در دانشگاه‌ها و مراکز غیررسمی، به بیش از چهار میلیارد تومان رسیده است.

حال با توجه به صحبت‌های حبیب‌زاده می‌توان به این نتیجه رسید که هزینه ساخت «ماجرای نیمروز» با توجه به بازیگران سرشناسی که در اختیار داشت، سه‌میلیاردو ٨٠٠ میلیون تومان بوده است.

این یعنی «ماجرای نیمروز» فقط توانسته در گیشه هزینه‌های ساخت خود را درآورد و به یک تعبیر موفق نبوده است. در جدول مقایسه‌ای که می‌بینید، جزئیات هزینه و فروش فیلم‌های پرخرج سینمای ایران بررسی شده و در کنار آن بلاک‌باسترهای خارجی هم معرفی شده است.