شعر در تو نظر میکند بامداد
شاملو مسئولیت اجتماعی را به نوآوریهای زبانی زیباییشناختی گره میزند و میتواند در عین تنندادن به عامهپسندشدن، شعر خود را از دایره پسند نخبگان فراتر ببرد و وارد عرصه وسیعتر و متنوعتری از اجتماع کند.
کد خبر :
۴۷۱۸۴
بازدید :
۲۶۸۷
احمد شاملو قریب به دو دهه پس از مرگش هنوز نامی است که شعر ایران را خطاب میکند. سومین دوره شعر شاملو با تمام حواشی و تغییراتی که در مؤسسان و هیئت داوران صورت گرفت، عصر یک روز پاییزی مقارن با سالروز «بامداد» برگزار شد.
جادوی کلام شاملو همچنان توانست مراسم اهدای جایزهای را به جایی برای انتقاد از وضعیت موجود بدل کند؛ شاهدش سخنرانیهایی که در این مراسم شعر معاصر و وضعیت متورم آن را نشان رفت.
شاملو سالهای پیش، پس از شش دهه شاعری، جایزه «استیگ داگرمن» را دریافت کرد. ما، شعر ما، از طریق شاملو با جهان درآمیخت، با جهان معاصر شد. پس چرا اینک در خم تنگنای شعر ایران به بازشناسی میراث شاملو ننشینیم؛ «جهان در تو نظر میکندای بامداد».
«اگرچه هدف نهایی در انتخاب برگزیدگان، به صورت تام درنظرداشتن رویکردهای اجتماعی و توجه به انسان و مسائل پیچیده او در اجتماع (که از ویژگیهای شعر شاملوست) نبوده، اما وجود نسبتی از حساسیتهای اجتماعی و بغرنجیهای جاری در زندگی انسان امروز، مدنظر داوران این مرحله قرار گرفته است».
این بخشی از بیانیه هیئت داوران سومین دوره جایزه شعر شاملوست؛ جایزهای که عصر روز گذشته، همزمان با نودودومین سالروز تولد بامدادِ شاعر، برگزار شد.
از همین بخش بیانیه خوب معلوم است که در جایزهای که به نام شاملوست، تعهد و حساسیت اجتماعی را یکسره نمیتوان نادیده گرفت؛ چراکه شعر شاملو از شاخصترین نمونههای شعری است که در آن ادبیات از مسئولیت اجتماعی جدا نیست.
از طرفی، شاملو این مسئولیت اجتماعی را به نوآوریهای زبانی زیباییشناختی گره میزند و میتواند در عین تنندادن به عامهپسندشدن، شعر خود را از دایره پسند نخبگان فراتر ببرد و وارد عرصه وسیعتر و متنوعتری از اجتماع کند.
از همین روست که در بخشهای دیگر بیانیه هیئت داوران بر این وجوه نیز بهعنوان معیاری برای انتخاب برنده جایزهای که به نام شاملوست، تأکید شده است: «سازوکار جوایز ادبی، بینسبت با عنوان آن جوایز نیست.
جایزه شعر احمد شاملو با نام شاعری گره خورده که خود در حوزه زبان و محتوا پیشنهادهایی نو به شعر فارسی ارائه کرده و درعینحال شعر او علاوه بر نخبگان و روشنفکران، در بین طیف گستردهای از مردم دهانبهدهان میچرخد. ازاینرو، هنگام داوری آثار، هم به خلاقیت و پیشنهادهای نو توجه شده و هم به امکان تکثر و ارتباطپذیری بین طیفهای مختلف اجتماعی».
همینهاست که هم کار را بر داوران چنین جایزهای دشوار میکند و هم برای آنها که این جایزه را میگیرند؛ چراکه هرکس این جایزه را بگیرد، ذهنها را خودبهخود به سمت مقایسهای میکشاند میان آن که جایزه به نام اوست و آن که این جایزه را گرفته است.
امسال در سومین دوره جایزه شاملو، رضا چایچی، علیرضا عباسی و فؤاد نظیری بهعنوان داوران مرحله اول ١٢ اثر را برای مرحله نهایی این جایزه انتخاب کردند.
در سومین دوره مراسم جایزه شعر شاملو، محمدرضا اصلانی و مراد فرهادپور بهعنوان سخنرانان این مراسم حضور داشتند که حضور آنها خود چندوجهیبودن شاملو را تداعی میکند و اینکه درباره شاملو میتوان از منظرهای مختلفی سخن گفت؛ چراکه شعر شاملو در دورههای مختلف شعری او، نشان میدهد که شعر برای او عرصه پیوند زبان، تخیل، نقد و تعهد اجتماعی و تأمل در مفهوم جهان و انسان است.
محمدرضا اصلانی در بخشی از صحبتهای خود با تأکید بر اینکه خیال به معنای حذف جهان بیرون نیست و زبان حاصل خیال جمعی است، گفت: «شاعر نفس زیستجهان در معنای هوسرلی آن است و شاعر همواره به چیزی میاندیشد و شعر را در خیال جاودانه میکند.
شاعر در عین آفرینش تصویر، جهان گریزنده را به درون قلعه زبان میآورد». اصلانی که خود شاعری چندوجهی و آگاه به ادبیات کلاسیک ایران و ادبیات غرب و بحثهای نظری در زمینه آفرینش هنری است، با ارجاع به آرای عبدالقادر جرجانی و قیاس آن با دیدگاههای دوسوسور و چامسکی در جهان غرب، گفت: «تخیل هستیهای ناسازگار را یکپارچه و مرگ را با زندگی یکی میکند».
او همچنین به نمونههایی از کارکرد تخیل در شعر شاعرانی، چون بیدل و فرخیسیستانی اشاره کرد و بعد به بیت «بادها ابر عبیرآمیز را/ ابر بارانهای حاصلخیز را» از شاملو اشاره کرد که در آن فعل حذف شده؛ اصلانی حذف فعل در این شعر را به اعطای انتخاب گزینش به خواننده تعبیر کرد و گفت: شاملو با ناتمامگذاشتن این بیت و فعل نگذاشتن برای آن، آزادی تخیل را به مخاطبش هدیه میکند تا او خود شعر را کامل کند.
بعد از صحبتهای اصلانی، شعرهایی از شاعران معاصر پخش شد ازجمله شعر «نیامد» رضا براهنی با صدای خود او که تولدش با احمد شاملو در یک روز است. در طول مراسم که اجرایش را رؤیا تیموریان بر عهده داشت، شعری از شاملو با اجرای ستاره اسکندری اجرا شد. موسیقی این اجرا کاری از هوشیار خیام بود.
مراد فرهادپور، یکی از داوران مرحله دوم سومین دوره جایزه شعر شاملو، از دیگر سخنرانان این مراسم بود. فرهادپور صحبت خود را با این جمله آرتور رمبو آغاز کرد که «باید مطلقا مدرن بود».
۰