حفره تبلیغات صداوسیما
داستان پخش تیزر تبلیغاتی فیلمهای سینمایی یا دیگر اقلام مصرفی، داستانی مختص امروز یا دیروز نسبت، موضوعی است که دستکم از نیمه دوم دهه ١٣٨٠ بیشتر در دید عموم قرار گرفت و به همان نسب هم به این دلیل که «استفاده از تجهیزات ماهوارهای» از نظر قانون ممنوعیت دارد، حاشیه هم ایجاد کرد.
کد خبر :
۴۹۷۵۹
بازدید :
۱۹۶۲
تبلیغات ممنوعه ماهوارهای دوباره مسألهساز یا دستکم خبرساز شده است. تبلیغاتی که حواشی آن، چندباری است از میان اخبار سر درمیآورد و بازتابهایی را به خود اختصاص میدهد. حالا هم تبلیغات فیلم درحال اکران «نسیان» حواشیای به وجود آورده، اما داستان این است که کارگردان فیلم از اصل ماجرا اظهار بیاطلاعی کرده و گفته است: کار ما نیست.
داستان پخش تیزر تبلیغاتی فیلمهای سینمایی یا دیگر اقلام مصرفی، داستانی مختص امروز یا دیروز نسبت، موضوعی است که دستکم از نیمه دوم دهه ١٣٨٠ بیشتر در دید عموم قرار گرفت و به همان نسب هم به این دلیل که «استفاده از تجهیزات ماهوارهای» از نظر قانون ممنوعیت دارد، حاشیه هم ایجاد کرد.
ممنوعیتی که از دولت سازندگی به صورت رسمی و قانونی، شروع شد و تا حالا ادامه دارد اما تغییرات روز نشان میداد و میدهد که باید برای آن فکری کرد. حالا حدود دودهه از تصویب قانون «ممنوعیت بکارگیری تجهیزات دریافت ماهواره» میگذرد اما بخشهای مختلف فرهنگی هر ازگاهی با موضوعات مربوط به آن مواجه شده و حتی دردسرهایی را نیز تحمل میکنند!
تبلیغات بدون اطلاع
تبلیغات از منظر متخصصین این امر، مجموعه رخدادهایی است که باعث میشود پیام به مخاطبان برسد. از این منظر برای اهل تبلیغات تفاوتی ندارد که این پیام توسط چه کسی به مخاطب خواهد رسید. به این دلیل که اصل در تبلیغات، رسیدن پیام است. برهمین اساس در حوزه سینما، بهطور معمول آنهایی که پای شبکههای ماهوارهای مینشینند، میتوانند بخشی از مخاطبان سینما هم باشند.
همین موضوع سبب شده است که بخشی از فیلمها، تبلیغاتی را برای پخش از شبکههای ماهوارهای تدارک ببینند. از اوخر دهه ١٣٨٠ بهویژه در سال ٨٩ برخوردهایی با این شیوه از تبلیغات آغاز شد که تاکنون هم ادامه داشته است اما ممنوعیت این نوع از تبلیغات همیشه کار دست هنرمندان و دستاندرکاران تولیدات سینمایی داده است. برخی از شبکههای ماهوارهای ظاهرا بدون اطلاع از صاحبان اثر اقدام به تبلیغات فیلمها میکنند.
صاحبان فیلمها چنانکه طی این سالها بارها و بارها در رسانهها پاسخ دادهاند، همیشه بر این موضوع تأکید داشتهاند: ما تیزر تبلیغاتی فیلمها را در فضای مجازی و قبل از آن در سایتهای مختلف منتشر میکنیم و این امکان هست که هر فردی به این تیزرها دست پیدا کند.
همین امر گویا باعث شده است شبکهای مانند جم، به برخی از مواد تبلیغاتی فیلمها درحال اکران، دست پیدا و آنها را به صورت رایگان منتشر کند! موضوعی که هرچند بسیار بعید به نظر میرسد اما مطابق آنچه «حسن آخوندپور» کارگردان فیلم درحال اکران «نسیان» اعلام کرده، ظاهرا موضوع واقعیت دارد.
کارگردان فیلم درحال اکران «نسیان» وقتی درباره «پخش تیزر این فیلم در شبکههای ماهوارهای از او سوال شده، گفته است: هیچ اطلاعی از پخش تیزر فیلمم در شبکه جم نداشتم و این کار از سوی ما نبوده است. حتی او تأکید هم کرده که این «مدیران شبکه جم هستند که باید پاسخگوی این کار اشتباه باشند».
آخوندپور آنطور که خودش میگوید؛ خودش هم تیزر فیلمش را ندیده و دیگران به اطلاعش رساندهاند: امروز از طریق تماس گروه هنر و تجربه متوجه پخش تیزر تبلیغاتی فیلم نسیان و بعضی فیلمهای دیگر از شبکههای فارسیزبان ماهوارهای شدیم. ما به هیچوجه تیزر را به آنها ندادهایم و بشدت از این کار ناراضی هستیم، چون این مسأله از لحاظ وزارت ارشاد که مجوز تولید و اکران این فیلم را داده، غیرقانونی محسوب میشود و برای فیلمی که قانونی تولید و اکران میشود، خط قرمز است.
او این را هم گفته است که: این حرکت که تیزر فیلمی را از شبکههای اجتماعی بدون اجازه و رضایت کارگردان و تهیهکننده بردارند و در شبکههای خود پخش کنند، با اینکه میدانند این امر در ایران غیرقانونی است و امکان دارد مشکلاتی برای پخش فیلم به وجود بیاید، رفتاری ضدتبلیغ است، نه تبلیغاتی. پخش تیزر فیلم نسیان بدون اجازه سازندگان آن تخلف محرز است و باید پاسخگو باشند.
امکان تشخیص وجود ندارد
آنطور که برخی میگویند و به نظر طبیعی هم میرسد، شیوهای برای اینکه تشخیص داد خود عوامل فیلم این تیزر را ارسال کردهاند یا تبلیغات بدون اجازه پخش میشود، وجود ندارد. طی سالهایی که موضوع تبلیغات غیرمجاز در شبکههای ماهوارهای مطرح بوده، همیشه این سوال وجود داشته که شبکههای ماهوارهای چه نفعی از انتشار تبلیغات رایگان میبرند؟ و سوال مهمتر هم این بوده که با توجه به تعدد مخاطبان، برخی از شبکهها و نوع مخاطبانشان آیا تبلیغات در این شبکهها حتی اگر ممنوعه باشد، وسوسهانگیز نیست؟
آنطور که سابق بر این یکی از مسئولان وزارت ارشاد در دولت دهم توضیح داده بود، برخوردهایی در زمان شیوع تبلیغات ماهوارهای انجام شده است. مديركل دفتر تبليغات و اطلاعرساني وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي وقت در خرداد سال ٩٠ به ایرنا خبر داده بود که «حدود ٣ هزار نامه سفارش تبليغات به شبكههاي ماهوارهاي فارسي زبان وجود داشت كه با يكهزار سفارشدهنده اين تبليغات برخورد قضائي صورت گرفت.»
حالا اما، هر چه که باشد، خیلی نمیتوان متکی به برگه ثبتشده سفارش تبلیغات بود. درست از زمانی که در دولت قبل برخورد با این نوع تبلیغات تشدید شد و متخلفان به نیروی انتظامی و قوه قضائیه معرفی شدند، شیوههای دیگری برای این تبلیغات به وجود آمد. آنطور که برخی از فعالان حوزه فرهنگ و هنر اعلام نظر کردهاند، اهالی این حوزه باید بیش از دیگران به قوانین احترام بگذارند و اگر قرار است ایرادها گرفته شود، باید از شیوههای قانونی استفاده کرد؛ زیرا هنوز قانون ممنوعیت استفاده از تجهیزات ماهوارهای که در سال ٧٤ تصویب شده، برقرار است.
احسان قاضیزاده عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی هم همین موضوع را مورد تأکید قرار داده است. او به «شهروند» گفته است: قانون ممنوعیت استفاده از تجهیزات ماهوارهای هنوز رسمیت دارد اما به هر حال باید درباره آن صحبت شود تا اگر ایرادی هم هست در مجلس ایرادها را برطرف کنیم. به اعتقاد او این قانون با توجه به تغییراتی که در جامعه رخ داده است، نیازمند بهروزرسانی است و باید بخشهای مختلف درگیر ماجرا با تحلیل جدی موضوع ابعاد مختلف آن را بررسی کنند. با این حال این نماینده مجلس گفته که ما نمیتوانیم آثار سوء و ضد فرهنگی برنامههای تولیدشده در این شبکهها را نادیده بگیریم.
باید موضوع بدون هیچ تعصبی از منظر کارشناسی مورد توجه صاحبنظران قرار بگیرد. قاضیزاده به آمارها اشاره کرد و گفت: آماری وجود دارد که یکی دو سال پیش از سوی وزیر ارشاد وقت منتشر و در آن تأکید شده بود که ٧٠درصد مردم از ماهواره استفاده میکنند، بنابراین موضوع بسیار جدی و البته حساس است. هر چند ممکن است نسبت با آن آمار که آقای وزیر داد نظر منفی داشته باشیم و مطابق نظر دیگر مراجع آن را غیر قابل تأیید بدانیم.
به نظر قاضیزاده بهروز کردن این قانون موضوع ممنوعیت تبلیغات را هم در بر میگیرد. او گفته است: باید در نظر داشت که بهروز کردن قانون صرفا مربوط به استفاده از ماهواره نمیشود؛ زیرا متعاقبا قوانین زیرمجموعه این قانون مانند تبلیغات نیز ممنوعیت دارد از این رو باید با کار کارشناسی نسبت به این امر نگاه کرد.
یک پاسخ سرراست
آمارها درباره برنامههای ماهوارهای بسیار قابل توجه است؛ آمارهایی که اگر چه جدید نیست اما هر بار توجه را بیشتر به خود جلب میکند. مطابق این آمار هر سال میلیونها نفر به بینندگان برنامههای ماهوارهای اضافه میشوند. شبکههای فارسیزباني که فقط برای فارسیزبانان و خصوصا ایرانیها برنامه تولید و پخش میکنند، به بیش از ۱۶۰ شبکه رسیده است.
ماهوارههایی که در فضای ایران فعالند، امکان دریافت حدود ۱۸هزار شبکه تلویزیونی را فراهم کردهاند و از این تعداد حدود ۲ هزار شبکه را با دیشهای معمولی میتوان با کیفیت بالا دریافت کرد. گستردگی رو به فزون امکانات فنی و محتوایی شبکههای ماهوارهای از یک سو و شمار مخاطبان ماهوارهای از سوی دیگر موجب شد تا در دورههای گذشته در مجلس تلاشهایی برای اصلاح قانون منع استفاده از ماهواره انجام شود.
این آمار نشان میدهد برنامههای متنوعی در شبکههای ماهوارهای وجود دارد و قابل استفاده است. مخاطب ایرانی هر وقت از برنامهای بلااستفاده و خستهکننده صداوسیما دلزده شد (غیر از آنهایی که اصلا تلویزیون داخلی را نگاه نمیکنند) کافی است پیچ تلویزیون را بچرخاند و برنامه مورد علاقه خود را پیدا کند. همین موضوع بحث را عمیقتر میکند زیرا بنا بر اعتقاد برخی از اهل رسانه به جای ممنوعیت تبلیغات در شبکههای ماهوارهای باید به سراغ افزایش کیفیت در ساخت برنامههای داخلی رفت تا مخاطب جذب کند. اگر بحران مخاطب حل شود خود به خود موضوع تبلیغات غیرقانونی در شبکههای ماهوارهای حل خواهد شد.
بنابراین بحث تبلیغات ماهوارهای بیش از آنکه خواسته یا ناخواسته بودنش اهمیت داشته باشد یا اینکه چطور تشخیص دهیم و کشف کنیم خود عوامل تیزرها را ارسال کردهاند یا خیر؛ این اهمیت را دارد که نشان میدهد این تبلیغات دارد حفره موجود در تبلیغات صداوسیما را پر میکند و مهمتر از همه وجودش نقدی بر کم کیفیت بودن برنامههای تلویزیونی است که کوچ مخاطبان را به شبکههای ماهوارهای سبب شده است.
۰