دانشگاه راضي، مردم ناراضي

شهروند | «هيچ‌كس راضي نيست ملك خود را بفروشد.» اين كليدي‌ترين حرف اسكويي، نماينده محله وصال شيرازي است كه خانه‌هايشان در طرح توسعه دانشگاه تهران است. پيرمرد سفيدرو، وقتي ديروز درباره مشكلاتشان حرف مي‌‌زد، از شدت ناراحتي تمام صورتش سرخ شده بود.

بعد از ١٤‌سال كه از تصويب طرح توسعه دانشگاه تهران گذشته، اين نخستین‌باري است كه سرپرست طرح توسعه دانشگاه تهران، دونفر از اعضاي شوراي شهر تهران، فعالان حوزه شهري و اهالي اين محل دور يك ميز جمع شدند تا درباره اين طرح نيمه‌كاره حرف بزنند و انتقادات خود را مطرح كنند؛ طرحي كه به گفته سرپرست طرح اجراي آن نيازمند همراهي دولت است.

نگراني اهالي محله وصال شيرازي و بعضي فعالان حوزه شهري در نوزدهمین سلسله نشست‌های «تهران امید دارد» به قدري زياد بود كه جلسه چندين‌بار به تنش كشيده شد و يكي از حاضران هم پشت ميكروفن خطاب به اهالي محل گفت: «ملكتان را نفروشيد، چون هر‌سال كه بگذرد، قيمت آن بيشتر خواهد شد اما اگر امروز با اين قیمت‌هاي پيشنهادي بفروشيد، ضرر مي‌كنيد.»

مهمترين مشكل مردم محله دست‌هايي است كه پشت پرده خريدوفروش زمين و ملك‌هايشان است، چراكه آنها معتقدند خانه‌هايشان ارزان خريداري مي‌شود و بعد گران‌تر فروخته مي‌شود. آنها می‌گویند خانه‌هايشان را ٧ميليون تومان قيمت‌گذاري كرده‌اند اما اين قيمت براي آنها شوخي است. يكي از مهمترين محورهاي طرح توسعه دانشگاه تهران، خيابان وصال از سر بلوار كشاورز تا خيابان انقلاب است كه ١٦٥ مغازه دارد، درحالي كه تنها خريد اين تعداد مغازه، حدود ١٥٠ميليارد تومان هزينه روي دست شهرداري خواهد گذاشت. جز نگراني‌هايي كه اهالي براي خانه‌هايشان در منطقه مركزي تهران دارند، بعضي نگرانند كه به نام توسعه دانشگاه، اين منطقه به منطقه تجاري و اداري تبديل شود.

شائبه کسب منفعت از زمين‌هاي مردم
صديقي، دانشجوي شهرسازي دانشگاه تهران و نماينده تشكل‌هاي دانشجويي دانشگاه تهران هم در اين‌باره حرف‌هايي داشت. او معتقد است كه اين موضوع براي نخستين‌بار همراهي تشكل‌هاي دانشگاهي با هر سمت و سويي را جلب كرده است: «جلسه قبلي قرار بود در اين‌باره برگزار شود اما با مخالفت مسئولان لغو شد. اين درحالي است كه طرح توسعه دانشگاه با آبروي دانشگاهيان گره خورده است.»

او همچنين از بايكوت خبري رسانه‌ها در اين‌باره گلايه كرد و پيش‌بيني ٤ تا ٥‌هزار شركت دانش‌بنيان را داراي ابهام دانست: «معلوم نيست چهارچوب فكري در اين‌باره چيست، درحالي كه پارك علم و فناوري كه در دانشگاه تربيت بدني هست، تعدادي واحد خالي دارد، درحالي كه بخشي از آن هم به شركت‌هاي خارج از دانشگاه اجاره داده شده است، بنابراين همچنان هم اين مسأله وجود دارد كه احتمالا شركت‌های خارج از دانشگاه اين شركت‌هاي دانش‌بنيان را در دست خواهند گرفت.»

صديقي در ادامه از بخش‌هاي ديگري از توجيهات طرح و ارتباط صنعت و دانشگاه گفت كه قرار نيست حتما فيزيكي باشد: «در اين طرح، نفس منفعت عمومي زير سوال است و مشخص نيست سهم علوم انساني در آن چيست، ضمن اين‌كه ارتباط صنعت و دانشگاه حتما فيزيكي برقرار نخواهد شد.»

او معتقد است؛ درحالي كه طرح قبلي گسترش دانشگاه بوده است اما در طرح جديد اين نگراني وجود دارد كه منطقه به پهنه تجاري و اداري تبديل شود و سود آن هم به جيب دانشگاه برود: «دانشگاه چگونه به خود حق مي‌دهد كه از زمين‌هاي مردم منفعت كسب كند، درحالي که دست خودشان از منافع املاك خود كوتاه شده است.

در اين طرح به جامعه محلي و ذينفعان بي‌توجهي شده و در ٢٠‌سال گذشته هيچ جلسه‌اي با مردم و نمايندگان آنها برگزار نشده است.» نماينده تشكل‌هاي دانشجويي دانشگاه تهران درباره آثار ملي كه در منطقه وجود دارد هم، توضيح داد: «ملاحظات آثار ميراث فرهنگي در اين طرح ديده نشده است، به‌طوري كه اگر اجرا شود، نه‌تنها ثبت جهاني دانشگاه بلكه ثبت ملي آن هم با مشكل مواجه خواهد شد، درحالي كه هم دانشگاه و هم بلوار كشاورز ثبت ملي است، بنابراين به راحتي نمي‌توانيم آنها را ناديده بگيريم.»

مسأله مهم ديگر، اتلاف منابعي است كه با تملك بسياري از املاك منطقه در ٢٠‌سال گذشته ايجاد شده است. به گفته صديقي، بسياري از زمين‌ها خريداري شده و درحال حاضر رها شده يا به پاركينگ تبديل شده است: «نگراني ايجاد شده است كه منطقه به پهنه تجاري- اداري تبديل شود، آن‌هم در شرايطي كه اطلاعات همواره مخفي نگه داشته شده است و هيچ شفافيتي در اجراي آن وجود ندارد.»

طرح توسعه دانشگاه تهران در‌ سال ٧٥ در دولت اصلاحات مطرح شد. وقتي در ‌سال ٨٢ رئيس دولت اصلاحات قصد داشت رأي اعضاي هيأت دولت را بگيرد، درباره اين طرح گفته بود؛ آنهايي كه به آينده ايران مي‌انديشند، به اين طرح رأي بدهند؛ طرحي كه عملا به دولت بعدي گره خورد و احمدي‌نژاد، رئيس دولت نهم هم آن را متوقف كرد. البته حالا مجموعه‌اي كه مسئوليت اجراي اين طرح را دارند، در واكنش به انتقادات، معتقد به اصل ديگري‌اند مثلا شاهين حيدري، رئیس دانشکده هنر‌های زیبای دانشگاه تهران در حرف‌هاي خود از طرح با عنوان «جراحي» ياد كرد كه حتما سختي‌هايي در پيش دارد.

١١٨ ساختمان داراي ارزش ميراثي در اين منطقه شناخته شد
سرپرست طرح ساماندهی دانشگاه تهران هم ديروز در واكنش به حرف‌هايي كه درباره رعايت‌نكردن حريم آثار ملي مطرح شده بود، توضيح داد: «سازمان ميراث فرهنگي ٤ ساختمان را حایز ارزش ميراثي دانسته است، درحالي كه مشاور طرح ١١٨ ساختمان داراي ارزش تاريخي ارزيابي كرده است. بنابراين با اجرای اين طرح به ساختمان‌هایی که جزو میراث فرهنگی هستند، آسیبی وارد نمی‌شود اما این ساختمان‌ها هم مقاوم‌سازی خواهند شد.»

علی محقر درباره تاريخچه اين طرح توضيحاتي داد: «در زمان تصويب طرح قرار بود ۴۰۰‌میلیون دلار از یک بانک عربی تسهیلات دریافت شود تا تملیک و تملک واحد‌های اطراف دانشگاه تهران تسریع یابد. ۱۶۷‌میلیون دلار از تسهیلات مورد نظر هزینه شد و چون تصور این بود که بقيه اعتبار هم تخصیص خواهد يافت، دانشگاه تهران اقدام به خریداری ۶۲‌درصد از عرصه‌های منطقه کرد.

در جريان اجرای طرح، برنامه این بود که تا ‌سال ۸۶ کار معاملات به اتمام برسد ولی دولت نهم که روی کار آمد، ماجرا را زیر سوال برد و شخص رئیس‌جمهوری وقت طرح را متوقف کرد و دستور داد تا زمین‌های خریداری‌شده به فروش برسند، با این وجود رهبر که رئیس دانشگاه بود، مانده بود که چه کند.

با انتصاب نیلی به‌عنوان رئیس دانشگاه تهران حل مشکلات مردم و همچنین به‌روز کردن طرح توسعه دانشگاه در اولویت قرار گرفت و در همین راستا طرح جدیدی با عنوان شهر دانش مصوب شد.»

او درباره جزييات طرح هم گفت: «در طرح اول قرار بود که تعداد دانشجویان پردیس مرکزی دانشگاه تهران از ۱۹۲۰۰ نفر بیشتر نشود، ولی سرانه نیاز‌های دانشگاه در سطح استاندارد‌های یونسکو ارتقا یابد، اما در طرح جدید قرار شد که با ایجاد پارک‌های علم و فناوری در شهر تهران تحول ایجاد شود. طرح در کمیسیون ماده ۵ تصویب شد و به گفته رئیس دانشگاه تهران رقم بالایی از سرمایه کشور در اطراف دانشگاه تهران ملک خریداری شده که این املاک به پارکینگ تبدیل شده است.»

محقر اين را هم گفت كه برای اجرای طرح شهرک دانش به دولت گفته‌ایم که یک ریال پول نمی‌خواهیم، چون اعتبار احداث ۴ دانشکده را خیرین تأمین کرده‌اند و مابقی بودجه هم از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان تأمین خواهد شد: «مشکلات به وجود آمده به دلیل اقدامات دولت قبل بوده است، رویکرد طرح شهر دانش یک رویکرد تحولی است و با اجرای آن کسب‌وکار در اطراف دانشگاه تهران رونق می‌یابد. با تشکیل شورای جدید به آقای الویری پیشنهاد دادیم که در رابطه با بررسی مشکلات طرح توسعه دانشگاه تهران جلسه‌ای برگزار شود، اما پس از گذشت حدود ۶ماه تاکنون نتوانسته‌ایم این جلسه را برگزار کنیم.»

نسبت به اجرای طرح توسعه دانشگاه تهران تعصبی نداريم
با وجود همه اين حرف‌ها، او معتقد است كه نسبت به اجرای طرح توسعه دانشگاه تهران تعصبی ندارد: «خطایی که صورت گرفته این است که ما درباره جزییات طرح اطلاع‌رسانی نکرده‌ایم. یک هفته پیش از فوت آقای ‌هاشمی رفسنجانی من نزد او رفتم و گفتم به آقای روحانی بگویید به دلیل اجرای طرح توسعه دانشگاه تهران مردم گرفتار شده‌اند، بنابراین ضرورت دارد تا بودجه مورد نیاز را برای رفع مشکلات مردم اختصاص دهند.

ما مقصریم، چون جزییات اجرای طرح را برای دانشگاهیان هم بیان نکرده‌ایم.» سرپرست طرح ساماندهی دانشگاه تهران انتشار اوراق مشارکت در اجرای اين طرح را رد كرد: «نمی‌توانیم برای تملک از اوراق مشارکت استفاده کنیم، اما از طریق اوراق خزانه که پول دولت است، توانستیم ساختمانی را به ارزش ۱۳‌میلیارد تومان خریداری کنیم. تملک اراضی به عهده دولت است.»

او در ادامه به نقل قولي از رئيس دولت اصلاحات در زمان تصويب اين طرح اشاره كرد: «در زمان تصویب طرح توسعه دانشگاه تهران در دولت اصلاحات، رئیس‌جمهوری وقت خطاب به کابینه گفت آنهایی که به آینده ایران می‌اندیشند به این طرح رأی دهند و این اتفاق هم افتاد.» محقر همچنين از تمديد مجدد اين طرح خبر داد و خواستار رفع موانع اجرای طرح توسعه دانشگاه تهران با عنوان شهر دانش شد.

مردم ١٦‌سال است گرفتار اين طرحند
محمدجواد حق‌شناس، رئيس كميسيون فرهنگي شوراي شهر هم در اين نشست درباره گرفتاري ۱۶ساله مردم به دليل طرح توسعه دانشگاه تهران حرف‌هايي داشت: «از مسئولان دانشگاه این انتظار وجود دارد که در اجرای طرح توسعه این دانشگاه به منافع مردم و شهر توجه کنند. تلاش شود ماهیت، هویت و بافتی را که در سالیان‌ سال در دانشگاه تهران و اطراف آن شکل گرفته است، حفظ کنیم، چون این بافت تار و پود شهر تهران است.»

او معتقد است آدم‌ها و محله‌ها مصالح ساختمانی نیستند که بخواهیم آنها را با بیل جابه‌جا کنیم: «مردم در هر محله‌ای که زندگی می‌کنند هزاران خاطره خوب و بد دارند و سزاوار نیست با آنها بدرفتاری شود. دانشگاه تهران به‌عنوان نماد مدرنیزاسیون تهران است و هویت فرهنگی تهران بر محور دانشگاه تهران شکل گرفته است. تأسیس تئاتر شهر، تالار رودکی، تالار وحدت و میدان آزادی که در امتداد دانشگاه تهران قرار دارد، متناسب با طرح احداث دانشگاه تهران است. دانشگاه تهران بزرگترین ظرفیت شهری، فرهنگی و آموزشی است.

این دانشگاه با زندگی مردم پیوند خورده است.» حق‌شناس خطاب به مسئولان دانشگاه تهران گفت: «کجای این کار که ساختمان‌های مردم را بخرید و تخریب کنید و بعد این فضا‌ها به پارکینگ و لانه موش تبدیل شود، توسعه است. اگر توان اجرای آن را ندارید، مردم را رها کنید.

ساختمان‌های قدیمی در شهر‌های اروپایی تا ۳۵۰‌سال عمر دارند و این ساختمان‌ها دارای تابلو هستند، اما ما ساختمان‌های قدیمی را دم تیغ گذاشته‌ایم. دانشگاه برای اجرای طرح باید به میزان اعتباری که در اختیار داشته کار تملک ساختمان‌های اطراف این دانشگاه را در یک محور انجام می‌داده، نه این‌که در هر سه محور بلوار کشاورز، وصال و کارگر اقدام به تملک املاک مردم و تخریب آنها می‌کرده است.»

الهام فخاري، عضو شوراي شهر تهران و درواقع برگزاركننده اين نشست هم درباره طرح توضيحاتي داد: «طرح توسعه دانشگاه تهران نیاز به بازنگری دارد، چون طرح‌های بزرگ نیازمند اقناع عمومی و اقناع جامعه محلی هستند. وقتی طرحی مصوب می‌شود، لزوما قرار نیست تا آخر براساس برنامه پیش‌بینی‌شده کار پیش برود، چون بايد براساس هزینه- فایده عمل شود.

در زمان تهيه اين طرح، تصور این بود که طرح خوبی است اما اگر این‌گونه بود تاکنون اجرایی می‌شد.» او معتقد است كه کارآفرینی مدل‌های مختلفی دارد و فقط مدل تجاری‌سازی پولی نیست: «خلاف نظر رئیس دانشکده هنر‌های زیبای دانشگاه تهران که گفتند طرح توسعه این دانشگاه یک جراحی بزرگ است، معتقدم جراحی که خونریزی و عفونت طولانی‌مدت پیدا کند، یک جراحی شکست‌خورده است.»

اهالي محله وصال شيرازي كه خانه‌هايشان در طرح توسعه دانشگاه تهران است از پرداخت عوارض گلايه داشتند و اين عضو شوراي شهر هم در برابر اعتراض آنها گفت: «مناطق فریز شده نباید عوارض نوسازی بدهند و من این پیگیری را در مورد املاک فریز شده اطراف دانشگاه تهران خواهم کرد.» او معتقد است چون مدل دانشگاه‌ها تحول نیافته است، امپراتوری‌های ورشکسته از دانشگاه‌ها باقی خواهد ماند.