درخت؛ یک موجود زنده

حمید گشتاسب، استاد دانشکده محیط زیست |

١- ارزش‌های زیستی و اقتصادی درختان بیش از هر زمان دیگری در جهان روشن شده است. بر اساس یافته‌های یک تحقیق که در امریکا انجام شده، یک درخت ٥٠ ساله صرفا از منظر اقتصادی حدود ٧٤٠ میلیون تومان ارزش دارد. این در حالی است که درختان از نظر زیستی هم واجد ارزش‌های فراوانی‌اند.

درختان از محیط زیست حمایت می‌کنند، اکسیژن می‌سازند، از فرسایش خاک جلوگیری می‌کنند، به سیلاب‌ها اجازه پیشروی نمی‌دهند و ده‌ها ارزش زیستی دیگر که غیرقابل کتمان‌اند. این‌ها منهای ارزش‌های ذاتی درختان مانند چوب و مثمر بودن است.

وقتی یک درخت این همه ارزش دارد چطور ما اینقدر در برابر حفاظت از درختان بی‌تفاوتی نشان می‌دهیم و رویشگاه‌های طبیعی‌مان را نابود می‌کنیم. چه اینکه بسیاری از این درختان از لحاظ تاریخ تکاملی هم واجد ارزش‌اند.

٢- به صرف کاشت یک درخت ما صاحب درخت نیستیم. درخت مثل یک موجود زنده نیاز‌های خاص خودش را دارد. نیرو‌های اداره‌های منابع طبیعی برای این هفته زحمت می‌کشند تعداد زیادی نهال را آماده می‌کنند و در اختیار مردم می‌گذارند. اما در کنار این کار مردم نیازمند آموزش روش‌های صحیح کاشت و نگهداری از درختان هم هستند.

انتخاب گونه‌های مناسب برای کاشت یکی از نکات مهم در زمینه درختکاری است که نباید از نظر دور بماند. درختان، چون سرشت اکولوژیک خاصی دارند باید برای هر منطقه گونه‌های مناسب انتخاب شود. مثلا به صرف اینکه رشد یک گونه رشد بهتری داشته باشد، نباید این گونه را در بین مردم توزیع کنیم.

انتخاب گونه نکته مهمی است که از عهده کارشناسان برمی‌آید. اگر قرار است مردم را به مشارکت بگیریم در درجه اول باید گونه‌هایی را در اختیارشان قرار دهیم که با هر ناحیه و شهر همخوانی و همزیستی مناسبی داشته باشد. مسلما وقتی گونه‌ها با ناحیه محل کاشت همزیستی داشته باشند نگهداری از آن‌ها هم ساده‌تر است.

٣- یکی از گام‌های مهمی که برای حفاظت از جنگل‌ها برداشته شده تصویب قانون استراحت جنگل است. خیلی خرسندم که در مدت مسوولیتم به عنوان مدیرکل دفتر زیستگاه‌ها در دوره مدیریت سابق سازمان حفاظت محیط زیست، موفق شدیم لایحه استراحت جنگل را به مجلس تقدیم کنیم که با حمایت نمایندگان تصویب شد.

معتقدم این یکی از مصوبه‌های بسیار ارزشمند نظام جمهوری اسلامی است. هر چند اجرای همین قانون هم با موانعی روبه رو است، اما امیدوارم کسانی که مسوولیت دارند اجرای آن را جدی بگیرند. دولت هم باید برای اجرای مناسب قانون حمایت کند.

اگر حمایت مالی دولت پشتوانه اجرای این قانون نباشد اجرای آن نه تنها راه به جایی نمی‌برد بلکه بازخورد منفی هم در پی خواهد داشت. زیرا دولت باید بتواند حمایت‌های مالی پیش‌بینی شده در قانون را از بهره‌برداران انجام دهد.