به خشک‌سالی نزدیک می‌شویم!

مراد کاویانی | با نزدیک شدن به آغاز سال نو بنا به عادت مألوف و مرسوم سال نو را به هم تبریک می‌گوییم و آرزوی سالی پرخیر و برکت برای هم می‌کنیم، اما ته دلمان چیز دیگری است. می‌دانیم که فشار‌های بین‌المللی و منطقه‌ای رو به فزونی است و ناکارآمدی، بخشی از سرشت ساختار مدیریت شده که در کلیت خود به نارضایتی انجامیده است.

اعتراض‌های فراگیر دی‌ماه گذشته بازتابی از شرایط پیش‌گفته است. وضعیتی که چنانچه به درستی تحلیل و راهکاریابی نشود، با توجه به انباشت نارضایتی‌ها باز هم ناگهانی سر بر خواهد آورد. درست یا نادرست نیز این احساس پدید آمده است که امیدی به بهبود وضعیت موجود هم نیست.

بر اساس آمار وزارت نیرو مقدار بارندگی سال آبی جاری تا ١٠ روز مانده به سال نو نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت (۱۶٢ میلی‌متر) ۴٥ درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (١٦٠ میلی‌متر) ٤١ درصد کاهش نشان می‌دهد.

در این میان، بیشترین کاهش بارش مربوط به حوضه‌های آبریز فلات مرکزی، مرز شرقی و خلیج فارس است. گستره‌ای که بیش از ٨٥ درصد کشور را پوشش می‎‌دهد. از همه مهم‌تر آنکه پیش‌بینی‌ها برای دو ماه نخست بهار نیز امیدوارکننده نیست.

در این میان، استان‌های اصفهان، چهارمحال‌وبختیاری، خراسان جنوبی و رضوی، خوزستان، سمنان، یزد، سیستان‌و‌بلوچستان، فارس، کرمان، کهگیلویه‌و‌بویراحمد، قم، مرکزی و هرمزگان نسبت به میانگین درازمدت و سال آبی گذشته بیش از ٥٥ درصد کاهش بارش داشته‌اند.

آنچه بر پیامد‌ها و هزینه‌های این کاهش بارش گسترده می‌افزاید، خشک‌سالی‌های انباشتی سال‌های پیشین است که با افزایش برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، افزایش دما و افزایش مصرف همراه شده، اما واقعیت آن است که دیگر آب چندانی نمانده است و سال ١٣٩٧ بسیاری از شهر‌های کشور به واسطه کاهش حجم ورودی آب سد‌ها به‌طور کم‌سابقه‌ای وارد تنش آبی خواهند شد و بسیاری از کشاورزان دیم‌کار نیز به خاطر عدم‌بارش چهار ماه نخست سال آبی جاری عملا ورشکسته خواهند بود.

برای نخستین بار در صد سال اخیر به صورت ارگانیک کشاورزان، شهرنشینان کم‌آب، حاشیه‌نشینان فقیر بی‌آب، جوانان بی‌کار تحصیل‌کرده، بی‌کاران و کارگران کارخانجات ورشکسته که ماه‌هاست حقوق دریافت نکرده اند را در یک صف قرار خواهد داد.

حوادث مربوط به اعتراض چندباره کشاورزان ورزنه اصفهان در این موقع از سال که با قطع انتقال آب از این منطقه و انتقال آن به شهرستان‌های استان یزد شروع شد و با سرنگون‌سازی چند تیر برق و درگیری با مأموران همراه بود، هشدار جدی برای دست‌اندرکاران بخش آب و دیگر سازمان‌ها و نهادهاست که اگر منابع آب موجود به صورت راهبردی مدیریت نشوند، سال آینده مدیریت کشور با دست‌انداز‌هایی جدی همراه خواهد شد.

به یاد داشته باشیم وضعیت بارش دیگر به گذشته برنخواهد گشت و چنانچه نتوانیم فرهنگ و مدیریت کشور را با خشک‌سالی فزاینده سازگار کنیم، رویکرد‌های دیگری جایگزین مدیریت بحران می‌شود و بر ابعاد و اعماق هزینه‌های اداره کشور خواهد افزود.