توقف فعالیت "اتوبوس ایدز"

فعالیت اتوبوس ایدز مختل شده؛ اتوبوسی که با همکاری وزارت بهداشت و مرکز تحقیقات ایدز ایران سراغ پاتوق معتادان آسیب‌دیده می‌رفت. خبرش را مینو محرز، رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران اعلام و از شرایط پیش‌آمده گلایه کرد: «بعد از اجرای طرح اتوبوس ایدز برخی گفتند که این کار شما ترویج بی‌بندوباری است.

متاسفانه این تفکر افرادی است که اعتقاد دارند در کشور بیماری ایدز وجود ندارد و همه چیز رو‌به‌راه است. این افراد مثل کبک سرشان را زیر برف کردند و مسائل، مشکلات و واقعیت‌های جامعه را نمی‌دانند و از قبول آن امتناع می‌کنند.» گلایه او از کسانی است که با اقدامات انجام‌شده برای کنترل و پیشگیری بیماری ایدز مخالفند و برایشان خوشایند نیست؛ هرچند دقیقا نگفته است که این افراد چه کسانی‌اند.

تهرانی‌ها، اتوبوس ایدز را سه سال پیش در شهرشان دیدند؛ اتوبوسی که منطقه به منطقه چرخید و تیم درمانی و مشاوره‌اش از کسانی که نگران ابتلا به ایدز بودند، تست سریع گرفت. هرچند که آمار فعالیت این اتوبوس، هیچ‌وقت رسانه‌ای نشد، اما اتوبوسی که حالا متوقف شده، فعالیت هدفمندتری داشت؛ این اتوبوس با تیم همراه، سراغ معتادان پرخطر می‌رفت، همان‌ها که احتمال ابتلا به ایدز در میانشان به دلیل استفاده از سرنگ مشترک و روابط جنسی، بالاتر از سایر افراد جامعه بود و برای تشخیص زودهنگام و شروع درمان، آن‌ها را تحت پوشش خدمات‌درمانی قرار می‌داد.

براساس اعلام رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران، یک‌سوم بیماران مبتلا به ایدز هنوز شناسایی نشده‌اند و اجرای این طرح می‌تواند در شناسایی سایر مبتلایان کمک کند. رئیس اداره پیشگیری از ایدز وزارت بهداشت از ماجرای اتوبوس‌های ایدز خبر دارد، اما حاضر به پاسخگویی نیست و ارایه هر توضیحی را به آینده موکول می‌کند.

از آن طرف هم زهرا بیات، مدیر مرکز تحقیقات ایدز هم به «شهروند» می‌گوید که وزارت بهداشت باید در این زمینه توضیح دهد، چون مسئول پروژه رئیس اداره پیشگیری از ایدز وزارت بهداشت است. با این حال او این توضیح را می‌دهد که: «کلینیک سیار، از طرف مرکز تحقیقات ایدز فعالیت می‌کرد، به سراغ پاتوق‌های موادمخدر می‌رفت و افراد آسیب‌دیده از نظر روابط جنسی را شناسایی و برای انجام تست ایدز اقدام می‌کرد.

این طرح، متوقف نشده بلکه شکل کار تغییر کرده است.» به گفته بیات، این طرح به صورت پایلوت انجام می‌شود: «پیش از این یک‌بار خبری درباره فعالیت این کلینیک سیار ایدز، منتشر شد که لابه‌لای آن یکی از پاتوق‌ها هم عنوان شد که همین موضوع با مخالفت‌هایی روبه‌رو شد.» بیات این را هم به توضیح‌هایش اضافه می‌کند که فعالیت این اتوبوس با اتوبوسی که در هفته جهانی ایدز در سطح شهر دیده می‌شود، متفاوت است.

طرحی که مخفی ماند
آبان سال ٩٤ بود که برای نخستین‌بار و به صورت کاملا رسمی، اتوبوس‌هایی تحت عنوان اتوبوس ایدز در شهر فعال شدند. آن زمان سیدقاسمی، مدیرعامل موسسه پیام‌آوران همیاری، مسئولیت اطلاع‌رسانی و اجرای این طرح را به عهده داشت و هر کجا که اتوبوس ایدز می‌رفت او هم تیم را همراهی می‌کرد.

فعالیت اتوبوس ایدز درست در هفته ایدز و همزمان با دهم آذرماه که روز جهانی ایدز است، شروع شد. اتوبوس ایدز یک هفته در سه منطقه مختلف تهران چرخید، یک بار ایستگاه توقف‌اش غرب بود و در اکباتان و آزادی، ترمز گرفت. یک‌بار اهالی شرق تهران را میزبانی کرد؛ تهرانپارس و ... یک‌بار هم سری به مرکز زد.

مشاوره اولیه، تست سریع ایدز و مشاوره دوم، سه مرحله اصلی تیم فعال اتوبوس ایدز بود. هر چه بود و هرکه آمد و هر که رفت و آزمایش داد، کاملا پنهانی و ناشناس ماند. نه پرونده‌ای تشکیل شد و نه لیستی در کار بود که اسامی را ثبت کند. تنها مراجعه‌کنندگانی بودند که در اتاقکی در هر منطقه مشاوره می‌شدند، بعد براساس رفتار مخاطره‌آمیزی که داشتند، تشخیص داده شدند باید تست ایدز بدهند یا خیر. در صورت تاییدوارد اتوبوس می‌شدند که تنها در قسمت انتهایی صندلی و میز داشت.

رپید تست‌ها، آماده روی میز بود. به سرعت خون گرفته می‌شد و همان‌جا، مثبت یا منفی بودنش پس از ١٠ دقیقه مشخص می‌شد. اگر مثبت بود نیاز به تکرار داشت و در صورت منفی بودن به توصیه مشاور، دوباره تکرار می‌شد. قاسمی همان زمان گفته بود که این اتوبوس مدت زمان فعالیت‌اش یک هفته است و تمام کسانی که رفتار پرخطری داشته‌اند و احساس می‌کنند نیاز به مشاوره دارند می‌توانند برای مشاوره و انجام تست به این اتوبوس‌ها مراجعه کنند. هدف‌شان را تشخیص زودهنگام بیماری و شروع درمان، اعلام کرده بود.

پاییز سال ٩٤، نخستین باری بود که اتوبوس ایدز در سطح شهر تردد کرد؛ پس از آن دو پاییز آمد و خبری از اتوبوس ایدز به شکل قبلی نشد. از همه این‌ها گذشته، نه رئیس وقت اداره پیشگیری از ایدز و نه رئیس بعدی که پروین افسر کازرونی است، هیچ وقت آمار مراجعه‌ها و موارد تأیید شده از ابتلا به ایدز را اعلام نکردند. این درحالی بود که در هفته ایدز سال ٩٤، قاسمی گفته بود که پس از پایان طرح، نتایج آن از سوی وزارت بهداشت اعلام می‌شود.

او همان موقع به «شهروند» گفته بود که آمار‌ها بالا بوده است با این حال به دلیل نداشتن مجوز از وزارت بهداشت، اطلاعات بیشتری ارایه نداد. پس از آن هم، عباس صداقت که رئیس وقت اداره پیشگیری از ایدز وزارت بهداشت بود در حاشیه مراسمی درباره نتایج طرح اتوبوس ایدز، اعلام آن را منوط به جمع‌آوری آمار‌ها داد. بیشتر از سه سال از ماجرا می‌گذرد، اما زمان اعلام آن هیچ وقت نرسید.

اتوبوس ایدز نمایشی است
با این‌که فعالان قدیمی در حوزه ایدز به ادامه فعالیت این اتوبوس‌ها و مراکز سیار شناسایی مبتلایان به ایدز تأکید می‌کنند، اما حمیدرضا شاعری که رئیس انجمن ایدز است، معتقد است که فعالیت این اتوبوس‌ها ضرورتی ندارد. او این طور مخالفتش را با فعالیت این اتوبوس‌ها اعلام می‌کند: «چه اتوبوس‌هایی که در هفته ایدز فعال می‌شوند و چه اتوبوس‌هایی که به سراغ پاتوق‌ها می‌روند، کار‌های نمایشی هستند، اینگونه اقدامات کار‌های پرهزینه‌ای هستند که کارایی بسیار کمی دارند.»

او می‌گوید: «موبایل سنتر‌های ایدز در کشور‌های دیگر در ساعت‌های پایانی روز در کلاپ‌ها و مکان‌هایی که مصرف مواد مخدر و یا روابط جنسی دارند، فعال‌اند تا افرادی که در همان مناطق‌اند، به آن‌ها مراجعه کنند و خدمات بگیرند. در ایران، اما اتوبوس ایدز در سطح شهر حرکت می‌کرد بدون این‌که واقعا به سراغ پاتوق‌ها برود.

این کار تنها یک نمایش و توهین به مردم بود.» شاعری معتقد است که حتی اتوبوس‌هایی که به سراغ پاتوق‌ها می‌روند هم ضرورتی برای فعالیت ندارند، چرا که آن‌ها درمان نیمه‌کاره‌ای را بدون مشاوره ارایه می‌دهند که کاری بی‌فایده است، درحالی‌که تمام آن معتادان در مراکز دی‌ای‌سی، شناسایی شده‌اند و می‌توانند خدمات دریافت کنند.
رئیس انجمن ایدز معتقد است که شیوع ایدز با شرایط اقتصادی مردم ارتباط زیادی دارد، به گفته او درحال حاضر شیوع ایدز در شبکه‌های مجازی که در ارتباط با ازدواج موقت فعالیت می‌کنند صورت گرفته، حتی بیشتر از پاتوق معتادان است.

١٦ نکته‌ای که رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران در مصاحبه اخیرش مطرح کرده است

١- بعد از اجرای طرح اتوبوس ایدز برخی گفتند که این کار شما ترویج بی‌بندوباری است و درنهایت این طرح متوقف شد.

٢- دارو‌های درمان هپاتیت «ب» با کمبود مواجه شده، چون وارداتی است و تولید‌کننده داخلی ندارد. موجودی این دارو به صفر رسیده است.

٣- بودجه برای داروی آیمود اختصاص پیدا نکرد و تمام تحقیقات مربوط به این دارو و همچنین تولید آن متوقف شد.

٤- برخی اعتقاد دارند در کشور بیماری ایدز وجود ندارد.

٥- یکی از مشکلاتی که در حوزه بیماری‌های ایدز وجود دارد، نبود آگاهی از رفتار‌های پرخطر است، افراد در بسیاری مواقع از بیماری خود اطلاع ندارند و مشاهده شده که بعد از ازدواج متوجه بیماری خود می‌شوند

٦- تنها راه شناسایی موارد ابتلا، انجام تست از افرادی است که ممکن است به این بیماری مبتلا شده باشند.

٧- متاسفانه از ابتدای اپیدمی پیشروی ایدز به علت فعالیت افرادی که با نداشتن آگاهی و قبول واقعیت‌ها مانع شناسایی شدند، نتوانستیم کاری انجام دهیم و درنهایت طرح اتوبوس ایدز متوقف شد.

٨- متاسفانه پزشکان از درمان مبتلایان به ایدز خودداری می‌کنند، نگرش آن‌ها به این بیماری منفی است.

٩- در درمان مبتلایان به ایدز تبعیض وجود دارد.

١٠- هیچ‌کس حق ندارد فرد اچ‌آی‌وی مثبت را به دلیل بیماری از کار اخراج کند یا در رابطه با او اقدام پزشکی انجام ندهد.

١١- متوسط سن ابتلا به ایدز ۲۵‌سال است.

١٢- ابتلا به دلیل تماس‌های جنسی در ایران افزایش پیدا کرده است.

١٣- آموزش‌وپرورش در رابطه با آگاهی‌دادن به افراد زیر ۱۸‌سال و آگاهی آن‌ها در رابطه با تماس جنسی اقدامی نکرده است.

١٤- بیش از ۳۰‌سال از اپیدمی ایدز می‌گذرد و آن‌طور که باید، آموزش در مدارس وجود ندارد.

١٥- در یکی دو‌سال اخیر، تعداد زنان مبتلا به ایدز در کشور تا ۱۰ برابر افزایش پیدا کرده است.

١٦- بیش از ۱۸۰ کلینیک در سراسر کشور به نام کلینیک بیماری‌های رفتاری وجود دارد. اگر کسی به این کلینیک‌ها مراجعه کند، مشاوره تست رایگان است و اگر نتیجه تست مثبت شد هم، تمامی اقدامات برنامه و مراقبت برای این افراد مجانی است که باید توسط وزارت بهداشت تأمین شود.