کارستان مستند توران خانم

رخشان بنی اعتماد و مجتبی میرطهماسب در کنار توران میرهادی

صوفیا نصراللهی | برای اولین بار اکران اینترنتی در ایران به صورت جدی برای یک مستند مجاز صورت گرفت و اتفاقا استقبال بسیار خوبی هم از آن شد.

بگذریم که مطابق انتظار سایت مورد نظر خوب طراحی نشده بود و برای کاربرانی که بلیت تهیه کردند، مشکلاتی به وجود آمد، اما جدا از این دردسر‌های زیرساختی همیشگی نفس این مدل اکران را می‌شود تحسین کرد.

مجتبی میر تهماسب، مستندساز و رخشان بنی اعتماد، فیلمساز محبوب کشورمان مدتی است که با همکاری هم یک سری مستند تولید می‌کنند. اسم مجموعه مستندهایشان را گذاشته اند «کارستان» که اسم بامسمایی است. لزوما به کارآفرینان نمی‌پردازد.

مستند‌ها درباره آدم‌های مهم سرزمین مان هستند که کمتر میشناسیمشان. از چند مهندس که در ابتدای جنگ یک کارخانه می‌زنند در مستند «طبرستانیها» تا مستند «بانوی گل سرخ» درباره زنی که پیش از انقلاب به منطقه لاله زار کرمان رفت و گل را جایگزین خشخاش و گلاب را جایگزین تریاک کرد.

راستش اگر از نظر سینمایی بخواهیم نگاه کنیم، مهم‌ترین وجه این مستند‌ها همین هوشمندی در انتخاب سوژه و قهرمان است؛ و خب در مستند‌های پرتره وقتی سوژه تان را درست انتخاب کنید اگر خود کاراکتر ذاتا جذابیت داشته باشد، نصف راه را رفته اید.

همین است که اگر در شبکه‌های مجازی بگردید، همه توصیه می‌کنند مستند «توران خانم» را ببینید. اول اینکه شیوه پخش درستی دارد و محدود به چند شهر و چند تک سانس در گروه هنر و تجربه که عموما هم ساعت‌های بدی هستند، نشده است.

هرجای ایران که هیچ، هرجای جهان که باشید وارد سایت می‌شوید و مستند را تماشا می‌کنید. بعد هم توران میرهادی از آن چهره‌هایی است که کمتر کسی سراغش رفته، به همین دلیل جاذبه کشف یک چهره مهم و تاثیرگذار در ادبیات کودک ما خودش جزو شاخصه‌های فیلم می‌شود.

اما صادقانه «توران خانم» اگر راوی جذابی مثل خود توران میرهادی را جلوی دوربین نداشت، تبدیل به مستندی خسته کننده می‌شد. این را از همان صحنه‌های جمعی می‌شود فهمید. صحنه‌هایی که خود میرهادی در آن‌ها حضور ندارد و بقیه درباره او یا کار شورای کتاب و ادبیات کودک حرف می‌زنند.

مشخصا فیلم در آن سکانس‌ها خسته کننده می‌شود. توران میرهادی است که به مستند «توران خانم» هویت می‌دهد نه کارگردانی بنی اعتماد و میر تهماسب. این زن هشتادوچندساله هر روز پله‌های شورای ادبیات کودک را بالا می‌رود و با ذهنی تیز و روشن برای چاپ فرهنگنامه کودکان و نوجوانان تلاش می‌کند.

خودش هم قصه گوی خوبی است. این را وقتی می‌فهمید که درباره مرگ برادر و پسرش حرف می‌زند و از قول مادرش جمله‌ای می‌گوید که می‌تواند اسلوگان فیلم باشد. جمله‌ای که هر کس فیلم را دیده، تحت تاثیرش قرار گرفته است: غم‌های بزرگ باید تبدیل به کار‌های بزرگ بشوند.»

این کاری است که خود میرهادی استادانه انجامش داده است. می‌ماند حسرت اینکه کاش به جای مقهور سوژه شدن و دنبالش راه افتادن، در تصویربرداری و حتی افکت‌های تصویری برای رعایت حجاب کمی سلیقه بیشتری به کار می‌بردند و برای مستندشان یک ایده مرکزی می‌گذاشتند. «توران خانم» در حال حاضر پادرهواست و تنها نقطه اتصالش به زمین، همان کاراکتر عزیز توران میرهادی است.

منبع: روزنامه هفت صبح