چرا ژاپن به اندازه 6000 بمب اتمی، پلوتونیم دارد؟

فرادید | ده سال پس از آنکه هیروشیما و ناکازاکی با بمبهای هسته‌ای آمریکایی به تلی از خاک بدل شدند، ژاپن سیاست "اتم برای صلح" را که دوایت آیزنهاور برای استفاده غیرنظامی از انرژی هسته‌ای مطرح کرده بود، با آغوش باز پذیرفت. مهریۀ این ازدواج جنگ سرد، شش کیلوگرم اورانیوم غنی شده بود که ژاپن از آن برای پایه‌گذاری برنامۀ انرژی هسته‌ای استفاده کرد که امروز حدود یک سوم برق این کشور را تامین می‌کند. در سال 1988 به ژاپن اجازه داده شد تا تحت کنترل‌های سفت و سخت بین‌المللی، با همان فناوری‌ای برای ساخت بمب‌های هسته‌ای بکار می‌رود، اورانیوم غنی کرده و پلوتونیم استحصال کند. این ماه دو کشور، توافقنامه سال 1988 را تمدید کردند. ژاپن در حال حاضر 47 تن پلوتونیم ذخیره دارد که برای ساخت 6000 بمب اتمی کافی است. اما ژاپن با این همه پلوتونیم چه می‌کند؟

به گزارش فرادید به نقل از اکونومیست؛ پلوتونیم در قلب رویای مخدوش شدۀ ژاپن برای استقلال در زمینه انرژی قرار دارد. سوخت مصرف شده در راکتورهای هسته‌ای را می‌توان بازفرآوری کرد تا به پلوتونیم رسید، و سپس آن را به سوخت اکسید مخلوط، یا MOX بازیافت نمود. این سوخت بنا بود تا در رآکتورهای ژاپن مورد مصرف قرار گیرد، اما غالب نیروگاه‌های هسته‌ای این کشور پس از فاجعه سال 2011 در فوکوشیما از مدار خارج شده‌اند. بررسی‌های ایمنی سفت و سخت‌تر موجب نشده است که مردم ژاپن که فوبیای انرژی هسته‌ای پیدا کرده‌اند را قانع کند که می‌توان راکتورها را باز راه‌اندازی کرد. و ناوگان انرژی هسته‌ای ژاپن در حال پیر شدن است. تارو کانو، وزیر خارجه ژاپن، پذیرفته است که وضعیت "شدیداً ناپایدار" است.

جایگاه ژاپن، به عنوان یک ابرقدرت پلوتونیمی شدیداً مورد توجه قرار گرفته است. دولت می‌‎گوید که هیچ قصدی برای ساخت بمب ندارد. اما چین و دیگر کشورها این سوال را مطرح می‌کنند که تا چه زمانی بناست به این کشور اجازۀ ذخیره‌سازی پلوتونیم داده شود. تحلیلگران نگران شکل گیری رقابت در ذخیره‌سازی پلوتونیم در آسیا هستند. علاوه بر این، ذخیرۀ پلوتونیم ژاپن، که با درجه خلوص تسلیحاتی است، در فرانسه و انگلیس بازفرآوری و ذخیره می‌شود. این پلوتونیم با اسکورت دریایی با کشتی‌های شدیداً مسلح از این سوی دنیا به آن سو برده می‌شود. آمریکا می‌گوید که این محموله‌ها و ذخیرۀ پلوتونیم در سایتهای غیرنظامی، تهدیدی بالقوه برای اهداف عدم گسترش تسلیحات هسته‌ای به شمار می‌روند: از این ذخایر می‌توان برای ساخت سلاح استفاده کرد، یا ممکن است توسط تروریستها هدف قرار گیرند. این موضوع باعث شده تا آمریکا برای کاهش ذخایر پلوتونیم به ژاپن فشار بیاورد.

یک راه حل می‌تواند راه اندازی نیروگاه روکاشو، که در مرکز سیاست بازیافت هسته‌ای ژاپن قرار دارد، باشد. روکاشو که در شمال برف‌گیر ژامن قرار دارد، می‌تواند هشت تن در سال پلوتونیم تولید کند. اما تا کنون سه برابر بیش از پیش‌بینی‌ها بودجه صرف آن شده و دو دهه نیز تاخیر داشته است (آخرین تاریخی که برای بازگشایی آن اعلام شده، مارس 2022 است). حتی اگر روزی این نیروگاه به کار بیافتد، اکثر راکتورهایی که بناست MOX تولیدی آن را مصرف کنند، از مدار خارج هستند. آمریکا می‌تواند فشار را بیشتر کند یا حتی پیمان 1988 را (براساس بندی که این اجازه را می‌دهد) ملغی کند، هر چند که اتحاد محکم میان دو کشور این امر را بسیار بعید می‌کند. این موضوع به این معناست که ژاپن یا باید راهی برای دفن ذخایرش در زیر زمین پیدا کند، که عملیاتی پیچیده و پرهزینه و گستردۀ مهندسی است، یا به کشورهایی نظیر بریتانیا و فرانسه پول بدهد تا آن را در خارج از این کشور و شاید برای همیشه، ذخیره کنند. محتمل‌ترین گزینه اما، ادامه وضع موجود، با وجود همۀ بی‌ثباتی و ناپایداری آن است.