تنبلی چشم چیست؟

عدم وضوح تصویر در چشم بیمار و بهتر بودن تصویر ایجاد شده در چشم سالم سبب می‌شود تا مغز بین دو چشم، چشم سالم را برای دیدن انتخاب کند و در واقع مسیر ارسال تصویر از چشم بیمار به مغز را مسدود یا اصطلاحاً دید چشم بیمار را «خاموش» کند.

کد خبر : ۴۵۵۲۱

۱۹ آبان ۱۳۹۶ - ۲۳:۰۳

بازدید : ۱۲۳۶۲

تنبلی چشم

علائم تنبلی چشم

پيشگيری و درمان

درمان تنبلی چشم در بزرگسالان

بیماری‌های تنبلی چشم

فرادید | همه ما بارها با این اصطلاح روبه‌رو شدیم که کسی دچار تنبلی چشم شده است. این حالت با ضعف در بینایی تفاوت دارد. تنبلی چشم نوعی اختلال بينايی است كه اگر به موقع تشخيص داده و درمان نشود، کودک را از يك چشم بسيار کم‌بینا يا نابينا می‌کند و با تشخيص به موقع، به راحتي و کاملاً قابل درمان است.

به گزارش فراید؛ چشمان برخی كودكان، با آنكه سالم به نظر می‌رسند اما از سلامتی و ديد كافی برخوردار نيستند. رشد و تكامل مركز بينایی در مغز از دوران جنينی تا حدود ۱۰ سالگی ادامه داشته، اما حداكثر سرعت رشد آن تا ۳ سالگی است. هنگامی كه اشكال ديد كودك، قبل از ۵ سالگی درمان شود، حتی اگر چشم در اين مدت تنبل شده باشد، بينايی كامل بر خواهد گشت.

تنبلی چشم نوعی اختلال بينايی است

تنبلی چشم در حدود ۳٪ از افراد دیده می‌شود. زمانی رخ می‌دهد که چشم در دوره کودکی دید طبیعی نداشته باشد. این اختلال که معمولاً در یک چشم دیده می‌شود به دلیل اختلال دید چشم تنبل بر اثر عوامل مختلف نظیر عیوب انکساری (دوربینی، نزدیک بینی، یا آستیگماتیسم)، انحراف چشم (لوچی یا استرابیسم)، یا عدم شفافیت مسیر بینایی (ناشی از عواملی نظیر آب مروارید، کدورت قرنیه، یا افتادگی پلک) رخ می‌دهد.

نتيجه تكامل دستگاه بينايی، در اين دوران، ديد واضح و كامل است. در اين مدت، به خصوص در سه سال اول زندگی هر عاملي كه باعث اشكال ديد، در يك يا هر دو چشم كودك شود، رشد و تكامل دستگاه بينايی را متوقف می‌کند و در نتيجه باعث كاهش ميزان بينايی کودک می‌شود. به این معنی که امكان دارد چشمی كه از نظر ظاهر کاملاً طبیعی است از بينايی كامل نباشد.

بعد از ۵ سالگی، هر چه درمان تنبلی چشم بيشتر عقب بیفتد، احتمال به دست آوردن بينايی كامل كمتر می‌شود. به طوری كه بعد از ۷ تا ۱۰ سالگی، درمان هيچ تأثیری در بينايی نخواهد داشت. تنبلی چشم جنبۀ وراثتی دارد. تنبلی چشم معمولاً در بین کودکانی که به طور نارس به دنیا آمده‌اند و یا وزن زمان تولدشان کم بوده است و یا سابقه خانوادگی آب مروارید دوره خردسالی و مشکل چشم دارند، بیشتر شایع است. در واقع، تنبلی چشم معمول‌ترین علت ضعف بینایی یک چشم در افراد جوان و بالغ است.

والدین کودک را با مشکل انحراف چشم نزد چشم پزشک می‌برند

علائم تنبلی چشم

اگر علت تنبلی چشم انحراف باشد، والدین کودک را با مشکل انحراف چشم نزد چشم پزشک می‌برند و او متوجه تنبلی چشم هم می‌شود. اما بزرگ‌ترین اشکال اینجاست که ممکن است تنبلی چشم هیچ علامتی نداشته باشد به خصوص اگر یک چشم تنبل باشد. در این حالت به واسطه عیوب انکساری ظاهر چشم‌ها کاملاً طبیعی است و به نظر نمی‌رسد دید کودک اشکالی داشته باشد.

بچه‌های ۳، ۴ ساله هم نمی‌توانند اعلام کنند، در دیدن دچار اشکال هستند چون همیشه همین طور دیده‌اند و غیر از این تجربه دیگری برای دیدن نداشته‌اند. در نتیجه عملاً تنها راه تشخیص این مشکل غربالگری است. اگر این نشانه‌ها را در چشم فرزندتان دیدید حتماً به پزشک مراجعه کنید:

انحراف یک چشم به خارج یا داخل، عدم گردش هماهنگ چشم‌ها، تشخیص ضعیف عمق

پيشگيری و درمان
تنها راه پيشگيری از تنبلی چشم تشخيص به موقع عوامل ايجاد كننده آن است و چون بسياری از اين عوامل برای خانواده‌ها ناشناخته است، چشم همه كودكان بايد حداقل سه بار قبل از دبستان در زمان‌های مختلف معاينه شود.

بعد ازینکه تشخیص قطعی این بیماری داده شد راه‌های مختلفی برای درمان وجود دارد:

عینک‌های اصلاحی: در صورتی که کودک دچار دوربینی، نزدیک بینی و یا آستیگماتیسم باشد لازم است که از عینک‌های طبی و یا لنز طبی استفاده کند. گاهی کودک با همین عینک سلامت چشم خود را به دست می‌آورد.

محافظ چشم: به منظور تحریک چشم ضعیف‌تر یک محافظ روی چشم قوی‌تر قرار می‌دهند. استفاده از محافظ‌های چشمی به مدت ۳ تا ۶ ساعت در روز می‌تواند برای بیشتر کودکان بالای ۴ سال مفید باشد. این کار به مغز نیز این فرصت را می‌دهد تا بخش بینایی مربوط به چشم ضعیف‌تر را بهبود بخشد.

بچه‌های ۳، ۴ ساله هم نمی‌توانند اعلام کنند، در دیدن دچار اشکال هستند

قطرۀ چشمی: استفاده روزانه از قطرۀ آتروپین به مدت دو هفته می‌تواند بینایی چشم قوی‌تر را به طور موقت تارتر نماید. این امر سبب تحریک و استفاده بیشتر چشم ضعیف تر می‌شود. استفاده از قطره چشمی زمانی که چشم قوی تر دچار نزدیک‌بینی باشد مفید نیست.

جراحی: در صورتی که چشم کودک بر اثر ماهیچه‌های آن دچار انحراف شدید باشد ممکن است نیاز به جراحی باشد. همچنین در موارد وجود افتادگی پلک و یا کاتارکت خردسالی نیز ممکن است جراحی از اقدامات درمانی باشد.

فیلترهای نیمه شفاف: این فیلتر مخصوص روی لنزهای عینکِ چشم قوی‌تر قرار می‌گیرد. در نتیجه چشم قوی‌تر را تار کرده و مانند محافظ چشم، برای شبیه‌سازی چشم ضعیف‌تر به کار می‌رود.

انواع آزمایش

معمولاً پزشک از طریق انجام یک آزمایش کامل چشمی، تنبلی چشم را تشخیص می‌دهد. به ویژه زمانی که یکی از چشم‌ها ضعیف‌تر از چشم دیگر باشد، پزشک بیشتر احتمال تنبلی چشم را مد نظر قرار می‌دهد. بسته به سن کودک، آزمایش‌های زیر در مورد او انجام می‌گیرد:

کودک با همین عینک سلامت چشم خود را به دست می‌آورد

نوزادان (۳‌ماهگی): آزمایش رفلکس قرمز، برای تشخیص کاتاراکت دورۀ خردسالی که از طریق یک ابزار نوری ذره‌بینی (افتالمواسکوپ) انجام می‌گیرد.

شیرخواران (۱ تا ۲ سال): آزمایش توانایی شیرخوار برای متمرکز شدن روی یک جسم و دنبال کردن اشیاء متحرک و بررسی استرابیسم.

کودکان نوپا (۲ تا ۳ سال): آزمایش رفلکس قرمز، فوتواسکرین و معاینۀ قدرت بینایی اتوماتیک.

کودکان پیش دبستانی و بزرگ‌تر (۵ تا ۶ سال): آزمایش از طریق نشان دادن عکس یا حروف که طی آن یک چشم را می‌بندند و با چشم دیگر نگاه می‌کنند.

راه پيشگيری از تنبلی چشم تشخيص به موقع عوامل ايجاد كننده آن است

زمانی که تنبلی چشم در نتیجه عیوب انکساری ایجاد شود اولین اولویت در درمان، تصحیح از طریق عینک خواهد بود و پس از آن باید کودک را به استفاده از چشم ضعیف وادار کرد که این کار معمولاً با بستن چشم سالم برای هفته‌ها یا ماه‌ها صورت می‌گیرد. زمان طلایی برای درمان تنبلی چشم قبل از ۷ سالگی است زیرا هنوز سیستم بینایی ثبات و استحکام لازم را پیدا نکرده و احتمال بیشتری وجود دارد که بینایی به حالت اول برگردد.

درمان تنبلی چشم در بزرگسالان
درمورد این که آیا تنبلی چشم در بزرگسالی قابل درمان هست یا خیر، تحقیقات زیادی در دانشکده پزشکی هاروارد بر روی تنبلی چشم در گربه‌ها انجام شده است.
در ابتدا محققان بر این باور بودند که این گربه‌ها از آنجایی که مدت زمان زیادی از عمر خود، یعنی چیزی در حدود ۲ الی ۸ سال را تحت شرایط بسیار دشوار جهت رشد قوه بینایی به سر برده‌اند؛ قادر به بازیابی قدرت بینایی خود نیستند. اما حالا ما می‌دانیم که با افزایش سن، درمان تنبلی چشم غیرممکن نمی‌شود، بلکه دشوارتر می‌گردد.
دکتر بری در کتاب خود به یک نمونه جالب اشاره می‌کند که پلاستیسیته مغز وی در سن بالا درمان پذیرفته است.

ماجرای رد گرین
دکتر گرین می‌گوید: «یکی از دوستان من با نام مستعار رد گرین رابطه معنی داری را بین مکان واقعی اجسام در فضا با نقطه‌ای که چشمانش به آن سو می‌نگریستند یافت. همچنین او با وجود تنبلی چشم، سال‌ها مشغول نقاشی منازل بود. چشم راست او از دوران خردسالی، دید بسیار ضعیفی داشت. در تمام طول عمر، دنیا برای او با دید چشم راست، شبیه به شیشه بخار گرفته حمام بود.

در پنجاه سالگی، چشم چپ یا همان چشم سالم او رو به زوال گذاشت، این شرایط وخیم باعث شد که بینایی چشم راست به سمت بهبودی بگراید. هم اکنون بینایی چشم راست وی ۲۰/۲۰ است. موارد مشابه زیادی به ثبت رسیده‌اند که در آن‌ها با ضعیف شدن چشم سالم، چشم تنبل بهبودی خود را باز یافته است.»

این داستان دکتر بری، دارای پشتوانه علمی نیز هست:
طبق نتایج حاصله از بررسی‌های علمی که دست کم در ۵۰ سال اخیر صورت گرفته و در مقالات علمی به چاپ رسیده‌اند، درمان تنبلی چشم در بزرگسالی امکان‌پذیر است. در سال ۱۹۵۷، کارل کوپفر مقاله‌ای را ترجمه کرد که در آن نشان می‌داد تعداد زیادی از مبتلایان به این عارضه، پس از گذراندن یک دوره ۴ هفته‌ای ویژن تراپی، به سطح بالایی از بهبودی رسیده‌اند. در سال ۱۹۷۷، مارتین بیرنبائوم و همکارانش، با ارائه یک مقاله مروری بر روی ۲۳ مقاله دیگر، نشان دادند که بهبودی تنبلی چشم در همه سنین امکان پذیر است. متاسفانه، این مقاله و بسیاری از تحقیقات دیگر، هنوز هم توسط برخی پزشکان نادیده گرفته می‌شوند و ایشان همچنان بر این باورند که درمان تنبلی چشم فقط در خردسالی امکان پذیر است.

بیماری‌های تنبلی چشم
عدم تعادل عضلانی (استرابیسم): عمده‌ترین دلیل تنبلی چشم، عدم تعادل ماهیچه‌هایی است که چشم‌ها در آن قرار گرفته‌اند. این عدم تعادل می‌تواند باعث برگشتن چشم‌ها به سمت داخل یا خارج شده و از حرکت هماهنگ آنها جلوگیری کند.

تفاوت در وضوح دید بین چشم‌ها (شکست نامتقارن): تفاوت زیاد بین صدور فرمان در هر یک از چشم‌ها که اغلب به علت دوربینی و گاهی اوقات هم نزدیک‌بینی یا نقص روی سطح چشم (آستیگماتیسم) به وجود می‌آید، ممکن است باعث تنبلی چشم شود. برای رفع این مشکل، معمولاً عینک یا لنز تجویز می‌شوند. در برخی کودکان، تنبلی چشم به علت ترکیب انحراف چشم (استرابیسم) و عیوب انکساری (شکست) به وجود می‌آید.

به منظور تحریک چشم ضعیف‌تر یک محافظ روی چشم قوی‌تر قرار می‌دهند

محرومیت: هر مشکلی که برای یک چشم وجود داشته باشد، مانند آب مروارید، ممکن است کودک را از دید واضح با آن چشم محروم کند. تنبلی چشم در مراحل ابتدایی نیازمند درمان فوری است تا جلوی از دست رفتن دائمی بینایی را بگیرد.

دکتر نسرین خیرپور، اپتومتریست به نقش والدین در درمان این بیماری اشاره و تأکید می‌کند: والدین نقش مهمی در تشخیص و درمان تنبلی چشم کودک خود دارند چشم پزشک نیز می‌تواند والدین را درباره نحوه درمان تنبلی راهنمایی کند، اما مسئولیت انجام درمان اصلی بر عهده والدین است زیرا هر کودکی از بستن چشم سالم خود ناراحت می‌شود چون برای دیدن اشیا به چشم سالم خود وابسته است، اما والدین باید کودک خود را برای انجام آنچه که به نفع اوست، تشویق و حتی وادار نمایند.