کم خونی و فقر آهن، از علائم و علل ابتلا تا پیشگیری و درمان

• زنان؛ از آنجا که زنان در طی دوران قاعدگی خون از دست می‌دهند، به طور کلی در معرض کم خونی و فقر آهن قرار دارند.
• نوزادان و کودکان؛ نوزادان به ویژه آن‌هایی که در هنگام تولد وزن کمی دارند یا زودرس متولد شده اند و آن‌هایی که مقدار کافی از شیر مادر یا آهن دریافت نمی‌کنند، ممکن است در معرض آنمی و فقر آهن قرار داشته باشند. کودکان در طول رشد نیازمند دریافت آهن اضافی هستند. اگر کودک شما از یک رژیم سالم و متنوع بر خوردار نباشد، ممکن است در معرض کم خونی قرار داشته باشد.
• گیاه خواران؛ افرادی که گوشت مصرف نمی‌کنند، ممکن است خطر ابتلا به کم خونی و فقر آهن را در خود افزایش دهند.
• اهدا کنندگان خون؛ افرادی که به طور منظم خون می‌دهند، ممکن است خطر ابتلا به کم خونی و فقر آهن را در خود افزایش دهند، زیرا ذخایر آهن خون را از بین می‌برند. هموگلوبین پایین و ارتباط آن با اهدای خون ممکن است یک مشکل موقت باشد که با مصرف غذا‌های غنی از آهن بر طرف شود. اگر به شما گفته می‌شود که به دلیل هموگلوبین پایین نمی‌توانید خون اهدا کنید، از طریق پزشک خود این مسئله را پیگیری کنید.

عوارض کم خونی و فقر آهن
کم خونی و فقر آهن معمولا عوارضی را به وجود نمی‌آورد. با این وجود کم خونی و فقر آهن شدید می‌تواند منجر به مشکلاتی برای سلامتی شود، از جمله:

• مشکلات قلبی؛ آنمی و فقر آهن ممکن است منجر به افزایش ضربان قلب و یا اختلال در ریتم آن شود. قلب خون بیشتری را پمپاژ می‌کند تا کمبود اکسیژن خون در زمان کم خونی جبران کند. این امر می‌تواند موجب نارسایی یا بزرگ شدن قلب شود.
• مسائل دوران بارداری؛ در زنان باردار، کم خونی فقر آهن شدیدی با به دنیا آمدن نوزادان نارس و کم وزن در ارتباطی نزدیک است. اما چنین وضعیتی در زنان باردار قابل پیشگیری است و زنان باردار با مصرف مکمل‌های آهن به عنوان بخشی از مراقبت‌های قبل از زایمان خود دریافت می‌کنند.
• مشکلات رشد؛ کمبود آهن در نوزادان و کودکان می‌تواند منجر به کم خونی و همچنین رشد و تکاملی با تاخیر شود. علاوه بر این، کم خونی فقر آهن با افزایش حساسیت نسبت به عفونت‌ها همراه است.

مواد غذایی حاوی ویتامین C . را برای جذب آهن بیشتر انتخاب کنید.
‌
می‌توانید از طریق نوشیدن آبمیوه مرکبات و مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C. جذب اهن را افزایش دهید. ویتامین C. در آبمیوه‌هایی مانند آب پرتقال به بدن کمک می‌کنند تا آهن بیشتری را بتوانید جذب کنید.

وینتامین C. در مواد غذایی نام برده شده به وفور یافت می‌شود که عبارتند از:
• کلم بروکلی
• گریپ فروت
• کیوی
• سبزیجات
• خربزه
• پرتقال
• فلفل
• توت فرنگی
• نارنگی‌ها
• گوجه فرنگی

بیشتر بخوانید: ۲۰ سوال مهم درباره آزمایش خون

پیشگیری از کم خونی و فقر آهن در نوزادان
برای تشخیص کم خونی فقر آهن در نوزادان، بهتر است آنان را در سال اول زندگی شان با شیر مادر و یا شیر خشک غنی از مواد مغذی و آهن تغذیه کنید. شیر گاو منبع خوبی از آهن برای نوزادان محسوب نمی‌شود به خصوص برای کودکان زیر ۱ سال که مصرف آن برای این گروه سنی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. بعد از گذشت ۶ ماه، می‌توانید تغذیه با حبوبات غنی شده با اهن و گوشت را برای حداقل دو بار در روز در نظر بگیرید تا ذخایر آهن را در کودکان افزایش دهید. پس از یک سال، اطمینان حاصل کنید که کودکان بیش از ۲۰ اونس شیر در روز ننوشند، زیرا ممکن است مصرف بالای شیر جای غذا‌های دیگر را بگیرد، از جمله غذا‌های غنی از آهن.

تشخیص آنمی
برای تشخیص کم خونی فقر آهن، دکتر ممکن است آزمایش‌هایی را که شامل هر یک از موارد زیر باشد تجویز کند:

• اندازه و رنگ گلبول قرمز. در کم خونی فقر آهن، گلبول‌های قرمز کوچک‌تر و رنگ پریده‌تر از رنگ‌های طبیعی هستند.
• هماتوکریت . هماتوکریت نشان دهنده درصد حجم خون است و توسط گبول‌های قرمز ساخته می‌شود. سطوح نرمال معمولا بین ۳۴.۹ و ۴۴.۵ درصد برای زنان بالغ و ۳۸.۸ تا ۵۰ درصد برای مردان بالغ است. این مقادیر می‌تواند بسته به سن تغییر کند.
• هموگلوبین . سطح پایین تری از میزان نرمال هموگلوبین، ابتلای به کم خونی و فقر آهن را نشان می‌دهد. محدوده طبیعی هموگلوبین به ترتیب ۱۳.۵ تا ۱۷.۵ گرم هموگلوبین در دسی لیتر (dL) برای مردان و ۱۲ تا ۱۵.۵ گرم در دسی لیتر برای زنان تعریف شده است. سطح نرمال برای کودکان با توجه به سن و جنسیت می‌تواند متفاوت باشد.
• فریتین . این پروتئین به ذخیره آهن در بدن کمک می‌کند و سطح پایین فریتین معمولا کمبود سطوح ذخیره شده را مشخص می‌کند.

آزمایش‌های اضافی برای تشخیص
اگر bloodwork نشانه کمبود آهن باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری برای شناسایی علت اصلی تجویز کند، از جمله:

• آندوسکوپی؛ پزشکان در اغلب موارد خونریزی از فتق هیاتال، زخم یا معده را با کمک آندوسکپی تشخیص می‌دهند. در این روش از یک لوله نازک و روشن مجهز به دوربین به منطقه آسیب دیده معده وارد می‌کنند و این امکان را فراهم می‌آورد تا پزشک از طریق لوله قسمت‌های مختلف را در جستجوی منشا خونریزی مشاهده کند.
• کولونوسکوپی؛ لوله انعطاف پذیر و نازک مجهز به دوربین وارد رکتوم شده و سپس به سمت روده هدایت می‌شود. معمولا در این آزمایش بیهوشی یا بی حسی دریافت می‌کنید. کولونوسکوپی به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل و اطراف کولون و رکتوم شما را مورد بررسی قرار دهد تا منشا احتمالی خونریزی را بیابد.
• سونوگرافی؛ در زنان ممکن است نیاز به سونوگرافی لگنی باشد تا علت خونریزی بیش از حد در دوران قاعدگی، مانند فیبروئید‌های رحمی را جستجو کنند. پزشک می‌تواند این مورد یا دیگر آزمایش‌ها را پس از یک دوره درمانی با مکمل‌های آهن بهبود ببخشد.

درمان آنمی
برای درمان کم خونی فقر آهن، پزشک ممکن است توصیه کند که مکمل‌های آهن مصرف کنید. در صورت لزوم، پزشک علت اصلی کمبود آهن را درمان خواهد کرد.

مکمل آهن
پزشک به احتمال زیاد قرص‌های آهن و اضافی برای پر کردن خلا ذخیره آهن در بدن برای شما تجویز کند. پزشک با تجویز مکمل، دارو و دوز مناسبی، برمی توانید میزان معینی را دریافت کنید. آهن خوراکی برای کودکان و نوزادان به شکل قطره یا مایع موجود است و تجویز می‌شود.

برای افزایش شانس جذب آهن توسط بدن، ممکن است نیاز به آموزش برخی از موراد زیر باشد:

• قرص آهن را با معده خالی مصرف نکنید. در صورتی که قرص‌های آهن خود را با معده خالی مصرف کنید این مسئله می‌تواند موجب ناراحتی معده شود. به همین دلیل بهتر است قرص‌های آهن را با وعده غذایی مصرف کنید.
• آهن را با آنتی اسید‌ها مصرف نکنید. دارو‌هایی که بلافاصله علائم سوزش معده را تسکین می‌دهند، می‌توانند باعث تداخل در جذب آهن شوند. دوازده ساعت قبل یا چهار ساعت بعد از مصرف آنتی اسید‌ها، آهن مصرف کنید.
• قرص‌های آهن را در کنار ویتامین C. مصرف کنید. مصرف ویتامین C. جذب آهن را بهبود می‌بخشد. احتمالا پزشک مصرف قرص آهن را همراه یک لیوان آب پرتقال و یا یک مکمل ویتامین C. توصیه کند.
  
  
• مکمل‌های آهن ممکن است سبب یبوست شوند، بنابر این درباره دارو‌های مُلین کننده از پزشک خود بپرسید. در صورت مشاهده تغییرات رنگ در مدفوع به رنگ سیاه و سفید بدانید این اثر جانبی بی ضرر است

کمبود آهن ممکن نیست یک شبه جبران شود. از این رو احتمالا نیاز به مکمل‌های آهن برای چند ماه یا بیشتر برای احیا ذخایر آهن خود داشته باشید. به طورکلی، بعد از یک هفته یا بیشتر از شروع درمان بهتر خواهید شد. هنگامی که خون را برای اندازه گیری سطح آهن آزمایش می‌کنند، از پزشک خود در این زمینه سوال کنید. برای اطمینان از اینکه ذخایر آهن شما سطح طبیعی دارد، ممکن است نیاز به مصرف مکمل‌های آهن برای یک سال یا بیشتر داشته باشید.

درمان علل فقر آهن
اگر مکمل‌های آهن سطح آهن خون را افزایش ندهند، به احتمال قوی کم خونی ناشی از منبع خونریزی یا مشکل جذب آهن است که پزشک باید مسئله را بررسی و درمان کند. با توجه به علت، درمان کم خونی فقر آهن ممکن است شامل موارد زیر شود:
• دارو‌ها، مانند دارو‌های ضد بارداری خوراکی برای تسریع روند قاعدگی
• آنتی بیوتیک‌ها و دارو‌های دیگری که برای درمان زخم معده مصرف می‌شوند
• جراحی برای از بین بردن پولیپ، تومور یا فیبروئید

در صورتی که کم خونی و فقر آهن شدید باشد، ممکن است مصرف آهن به صورت وریدی تجویز شود و یا به دریافت فوری خون و هموگلوبین نیاز داشته باشید.

آماده ملاقات یک پزشک شوید
در صورتی که علائم و نشانه‌هایی ایجاد شده اند که باعث نگرانی می‌شوند، با پزشک ملاقات کنید. اگر مشکل شما کم خونی یا فقر آهن تشخیص داده شود، ممکن است نیاز به آزمایش‌هایی برای یافتن منبع خونریزی داشته باشید، از جمله آزمایش‌هایی برای بررسی دستگاه گوارش.