فیلم سرو زیر آب؛ نگاهی دوباره به تاریخ جنگ
شاید با مهندسی ساختار فیلمنامه و کموزیادکردن نقش و سهم هر داستان میشد فیلمنامه بهتر و متمرکزتری نوشت؛ ولی ظاهرا فیلمنامهنویس نتوانسته از هیچیک از ایدههایش چشم بپوشد. شاید یک تدوین مجدد با نگاه حذفی بتواند فیلم را ارتقا دهد. برخی از داستانها به نهایت نمیرسند و برخی نیمهکاره میمانند و اثرگذاریشان کامل نمیشود و بعضی مثل شهادت جهانگیر مبهم میمانند؛ اما آنقدر صمیمیت و صداقت و اعتقاد محمدعلی باشهآهنگر در فیلم جاری است که اشکالات ساختاری فیلمنامه را کمرنگ میکند.
کد خبر :
۶۴۹۹۷
بازدید :
۱۵۶۰
محمدعلی باشهآهنگر سینمای حرفهای را با ساخت «نیمه گمشده» آغاز کرد و به مرور در طول سالها فعالیتش سینمای جنگ را با دغدغههای شخصیاش ادامه داد. «فرزند خاک» ازجمله فیلمهای او است که موافقان بسیاری داشت و توجهات بسیاری را به خود جلب کرد.
«بیداری رؤیاها» و «ملکه» دیگر فیلمهای این کارگردان است که هرکدام از آنها به بخشی از تاریخ معاصر این کشور پرداخت و گوشهای از جنگ هشتساله ایران و عراق را روایت کرد. حالا میتوان با استناد به ساختههای پیشین این کارگردان ساخته جدید او «سرو زیر آب» را نیز فیلم دغدغهمند و خوشساختی دانست. او بار دیگر تاریخ جنگ تحمیلی را رصد کرده است؛ اما اینبار بخشی از روایتش را به شهدای اهل سنت اختصاص داده است و از زاویه نگاه آنها به این آب و خاک نگاه کرده است.
به گفته خود کارگردان «قومیتها و ادیان میتواند فضای جدید به سینمای دفاع مقدس تزریق کند و جریانساز باشد». باشهآهنگر در جلسه پرسش و پاسخ فیلمش در جشنواره فیلم فجر در جمع خبرنگاران درباره چگونگی ساخت این فیلم گفت: «سال ۹۰ تا ۹۵ که این فیلم را ساختم، اتفاقات مختلفی برای من افتاد و حتی ویس جلویم گذاشتند تا ببینند من ملیت را بیشتر قبول دارم یا شیعه را.... ۱۶ بار این فیلمنامه را بازنویسی کردیم که کار بسیار سختی است».
او درباره نگاه به قومیتهای دیگر در کشور و نگارش داستانی که بخشی به آنها مربوط میشود، گفت: «این کشور برای همه است. من سالها پیش بحث قومیتها را مطرح کردم که کاملا به امنیت ملی مرتبط است. شهدای زرتشتی در مقایسه با جمعیتشان از شهدای شیعه بیشتر هستند. ما شهید کلیمی، مسیحیو زرتشتی داریم. به من در این فیلم فشار میآوردند که زرتشتیان را بردار و اهل سنت را بگذار».
با همه اینها فیلم «سرو زیر آب» در نخستین نمایش خود در جشنواره فیلم فجر با استقبال خوبی روبهرو شد. کیوان کثیریان درباره این فیلم سینمایی نوشت: «سرو زیر آب» سعی دارد نگاهی شاعرانه به شهیدان گمنام و خانوادههایشان داشته باشد. فیلم چند ایده جذاب دارد که تلاش کرده آنها را با هم پیش ببرد و به یک کلیت واحد برساند. ایده مزارهای زیر آب درخشان است.
تمرکز روی معراج شهدا بکر و جذاب است. داستان ادعای دو خانواده روی یک پیکر، عالی است و حسبرانگیز و پرکشش از آب درآمده، موضوع هویت و فیضِ گمنامی تأملبرانگیز است. ایده شهید زرتشتی هوشمندانه است؛ اما با تمام اینها پیشبردن بهاندازه همه این داستانها دشوارتر از آن بوده که باشهآهنگر از پسش برآید. در نتیجه داستانهای موازی در ماهیت اشتراک دارند؛ ولی تقاطعشان ظرافت لازم را ندارد. یکدیگر را تضعیف میکند و از حس و حال میاندازد.
شاید با مهندسی ساختار فیلمنامه و کموزیادکردن نقش و سهم هر داستان میشد فیلمنامه بهتر و متمرکزتری نوشت؛ ولی ظاهرا فیلمنامهنویس نتوانسته از هیچیک از ایدههایش چشم بپوشد. شاید یک تدوین مجدد با نگاه حذفی بتواند فیلم را ارتقا دهد. برخی از داستانها به نهایت نمیرسند و برخی نیمهکاره میمانند و اثرگذاریشان کامل نمیشود و بعضی مثل شهادت جهانگیر مبهم میمانند؛ اما آنقدر صمیمیت و صداقت و اعتقاد محمدعلی باشهآهنگر در فیلم جاری است که اشکالات ساختاری فیلمنامه را کمرنگ میکند.
فیلم در کارگردانی و اجرا تسلط کارگردان و عواملش را به رخ میکشد. بازی کوتاه، اما فوقالعاده مهتاب نصیرپور در کنار بازیهای خوب مینا ساداتی، بابک حمیدیان، مسعود رایگان، رضا بهبودی و دیگران باعث میشود فیلم سرپا بایستد و در کارنامه کارگردانش نقطه درخشانی باشد».
جعفر گودرزی دیگر سینمایینویس نیز درباره این فیلم نوشت: «باشهآهنگر چقدر در «سرو زیر آب»، دوستداشتنی، منطقی و با احترام به حضور اقوام و ادیان مختلف در جنگ پرداخته و این حس هم بهدرستی به مخاطب منتقل میشود و بهخوبی تأثیرش را میگذارد و در سوگ سیاوشهای جنگ کلاه از سر برمیدارد و به احترامشان میایستد».
طیبه سیاوشی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، نیز بعد از دیدن «سرو زیر آب» در یادداشتی نوشت: «نکته مهم درباره فیلم، این است که اختلافات قومیتها و مذاهب را در یک نقطه به هم پیوند میزند و آن نقطه، هویت ملی است. درواقع فیلم به معنای واقعی کلمه، یک فیلم «ملی» و متعلق به «ایران» است؛ بنابراین تأکید سرو زیر آب، تنها معطوف به مشارکت شیعیان-فارسها در دفاع مقدس نیست و تمام شهدا و رزمندگان اقلیتهای مذهبی-قومی را در بر میگیرد. هر مخاطب ایرانی با هر اعتقادی میتواند به تماشای فیلم بنشیند و از آن لذت ببرد».
او در بخش دیگری نوشت: «امروزه و در شرایطی که سلیقه مخاطبان سینما، بیشتر معطوف به فیلمهای پرستاره و کمدی است، توجه به چنین فیلمهایی در واقع کمک به ارتقای کیفیت سینمای ملی در ژانرهای مختلف است».
سحر عصرآزاد، سینمایینویس، نیز فیلم «سرو زیر آب» را فیلمی دغدغهمند توصیف کرد و گفت: «در بحبوحه آثار اجتماعی، بهروز و معاصری که در سینمای ایران ساخته میشود، محمدعلی باشهآهنگر دفاع مقدس و افراد درگیر در آن شرایط و تبعات آن وقایع بر آدمها همچنان برایش مسئله است. مضمون فیلم ملتهب و دراماتیک است. فیلم شامل چند دیدگاه است که درون هم تنیده شدهاند و سعی میکند آدمهایی را که درگیر این شرایط هستند، از جهت روانشناختی کالبدشکافی کند. فیلم همچنان نگاه منحصربهفرد خودش را درباره آدمهای حاضر در جنگ با زاویه نگاه مخصوص به خودش حفظ میکند». او در بخش دیگری از صحبتهایش گفت: «گمان میکنم ایجاز بیشتر در فیلم بهویژه در بخش میانی و قصههای عرضی نیاز به کمی روتوش دارد».
۰