همه چیز درباره جرایم تعزیری

همه چیز درباره جرایم تعزیری

تعزیر به مجازات‌هایی از قبیل حبس، جزای نقدی و شلاق گفته می‌شود که میزان و نوع آن در شرع مشخص نشده است بلکه حاکم (یعنی قانون‌گذار) حسب مورد نوع و میزان آن را تعیین می‌کند. یک نکته مهم در خصوص این نوع مجازات آن است که میزان مجازات تعزیری نمی‌تواند از مجازات‌های حدی بیشتر باشد.

کد خبر : ۶۵۴۸۴
بازدید : ۶۸۲۱۲
جرایم تعزیری؛ از حبس و شلاق تعزیری تا تبدیل حبس تعزیری به جزای نقدی/تکمیل
فرادید- بر اساس ماده ۱۴ قانون مجازات اسلامی مجازات‌ها به ۴ گروه حدود، قصاص، دیات و تعزیرات تقسیم می‌شوند در این نوشتار به بررسی مجازات‌های تعزیری می‌پردازیم.
تعزیر به مجازات‌هایی از قبیل حبس، جزای نقدی و شلاق گفته می‌شود که میزان و نوع آن در شرع مشخص نشده است بلکه حاکم (یعنی قانون‌گذار) حسب مورد نوع و میزان آن را تعیین می‌کند. یک نکته مهم در خصوص این نوع مجازات آن است که میزان مجازات تعزیری نمی‌تواند از مجازات‌های حدی بیشتر باشد.

تعریف مجازات‌های تعزیری
به موجب ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی ، تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حدود، قصاص و دیات نیست و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می‌گردد.
نوع، مقدار، کیفیت اجرا و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به موجب قانون تعیین می‌شود. در واقع تعزیر مجموعه از مجازات‌ها مثل حبس، شلاق و جزای نقدی است که میزان و نوع آن در شرع مشخص نشده است بلکه حاکم (قانون گذار) میزان و نوع آن را تعیین می‌کند.

اما دادگاه‌ها باید در صدور حکم تعزیری مواردی به شرح ذیل را مورد توجه قرار دهد:
۱- انگیزه مرتکب و وضعیت ذهنی و روانی وی حین ارتکاب جرم
۲- شیوه ارتکاب جرم، گستره نقض وظیفه و نتایج زیان بار آن
۳- اقدامات مرتکب پس از ارتکاب جرم
۴- سوابق و وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی مرتکب و تأثیر تعزیر بر وی

انواع جرایم تعزیری
تعزیرات را می‌توان به تعزیرات شرعی و تعزیرات غیر شرعی (تعزیرات حکومتی) تقسیم نمود. مواردی که سابقه شرعی دارند از آن‌ها تحت عنوان تعزیرات شرعی یاد می‌گردد در واقع رد پای برخی جرایم تعزیری مانند کلاهبرداری و اختلاس در شرع دیده می‌شود.
تعزیرات شرعی به دو نوع منصوص و غیر منصوص تقسیم می‌گردند منظور از تعزیرات غیر منصوص آن‌هایی هستند که در مورد حرمت آن‌ها در شرع صحبت شده است، ولی نوع و میزان مجازاتشان در شرع مشخص نشده است در مقابل گروهی از اعمال قرار می‌گیرد که نه تنها در شرع به حرمت آن‌ها اشاره شده است بلکه مجازات آن‌ها در شرع مشخص شده است که از آن‌ها تحت عنوان تعزیرات منصوص شرعی یاد می‌گردد.
در مقابل تعزیرات شرعی تعزیرات غیرشرعی یا حکومتی قرار دارند. تعزیرات حکومتی مواردی هستند که سابقه شرعی ندارند اما قانون گذار برای حفظ نظم در جامعه این اعمال را جرم دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده است از آن‌ها تحت عنوان تعزیرات حکومتی یاد می‌شود (مثل جرائم راهنمایی و رانندگی.)

درجه بندی مجازات‌های تعزیری
برای نخستین بار پس از انقلاب قانون‌گذار مجازات‌های تعزیری را درجه بندی کرده است. به موجب ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مجازات‌های تعزیری به ۸ درجه به شرح ذیل تقسیم می‌شوند:

درجه ۱
حبس بیش از ۲۵ سال
جزای نقدی بیش از یک میلیارد ریال (۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال
مصادره کل اموال
انحلال شخص حقوقی

درجه ۲
حبس بیش از ۱۵ تا ۲۵ سال
جزای نقدی بیش از پانصد و پنجاه میلیون (۵۵۰۰۰۰۰۰۰) ریال تا یک میلیارد (۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال

درجه ۳
حبس بیش از ۱۰ تا ۱۵ سال
جزای نقدی بیش از سیصد و شصت میلیون (۳۶۰۰۰۰۰۰۰) ریال تا پانصد و پنجاه میلیون (۵۵۰۰۰۰۰۰۰) ریال

درجه ۴
حبس بیش از ۵ تا ۱۰ سال
جزای نقدی بیش از یکصد و هشتاد میلیون (۱۸۰۰۰۰۰۰۰) ریال تا سیصد و شصت میلیون (۳۶۰۰۰۰۰۰۰) ریال
انفصال دائم از خدمات دولتی و عمومی

درجه ۵
حبس بیش از ۲ تا ۵ سال
جزای نقدی بیش از هشتاد میلیون (۸۰۰۰۰۰۰۰) ریال تا یکصد و هشتاد میلیون (۱۸۰۰۰۰۰۰۰) ریال
محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از ۵ تا ۱۵ سال
ممنوعیت دائم از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی
ممنوعیت دائم از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی

درجه ۶
حبس بیش از ۶ ماه تا ۲ سال
جزای نقدی بیش از بیست میلیون (۲۰۰۰۰۰۰۰) ریال تا هشتاد میلیون (۸۰۰۰۰۰۰۰) ریال
شلاق از ۳۱ تا ۷۴ ضربه و تا ۹۹ ضربه در جرائم منافی عفت
محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از ۶ ماه تا ۵ سال
انتشار حکم قطعی در رسانه‌ها
ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت ۵ سال
ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت ۵ سال
ممنوعیت از اصدار برخی اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت ۵ سال

درجه ۷
حبس از ۹۱ روز تا ۶ ماه
جزای نقدی بیش از ده میلیون (۱۰۰۰۰۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰۰۰۰۰۰۰) ریال
شلاق از ۱۱ تا ۳۰ ضربه
محرومیت از حقوق اجتماعی تا ۶ ماه

درجه ۸
حبس تا ۳ ماه
جزای نقدی تا ده میلیون (۱۰۰۰۰۰۰۰) ریال
شلاق تا ۱۰ ضربه

تفاوت مجازات‌های حدی با مجازات‌های تعزیری
میزان مجازات‌های حدی در قرآن تعیین شده است بنابراین قاضی در هنگام رسیدگی نمی‌تواند میزان آن را تغییر دهد در حالی که میزان مجازات‌های تعزیری توسط قانون گذار تعیین می‌شود و اغلب به صورت حداقل و حداکثر تعیین می‌گردد و قاضی می‌تواند میزان آن را بین حداقل و حداکثر تعیین کند علاوه بر این مجازات‌های تعزیری قابل تخفیف، تشدید، تعلیق و تعویق هستند تفاوت دیگر این است که طریقه اجرای مجازات‌های حدی هم در شرع مشخص شده است.
حبس تعزیری در مقابل حبس حدی
حبس تعزیری به حبسی گفته می‌شود که در برابر حبس ابدی(حدود الله) قرار گرفته باشد. این نوع مجازات که به نوعی تادیب محسوب می‌شود، بر طبق شرع و ماده ۱۶ موجود در قانون مجازات اسلامی‌ ایران در اختیار حاکم قرار گرفته است. در واقع این نوع حبس برای آن دسته از جرایمی‌است که برایشان در شرع مجازات دقیق تعیین نشده است.
جرایم تعزیری؛ از حبس و شلاق تعزیری تا تبدیل حبس تعزیری به جزای نقدی/تکمیل
اما در میان مجازات‌های حدی فقط یک نوع حبس وجود دارد و آن حبس ابد است. برای نمونه یکی از مجازات‌های جرم محاربه، حبس ابد است و طبق قانون، قاضی می‌تواند مجرمین را به حبس ابد محکوم کند.

بر این اساس میزان حبس تعزیری باید کمتر از حبس ابد باشد و حبس ابد نمی‌تواند به عنوان حبس تعزیری درنظر گرفته شود.

آثار تعیین مجازات‌های تعزیری
پس از آشنایی اجمالی با جرایم تعزیری باید به این موضوع مهم پرداخت که تعزیری بودن مجازات چه آثاری دارد در اینجا به چند اثر مهم تعزیری بودن مجازات اشاره خواهیم کرد.

۱- تخفیف مجازات
به موجب ماده ۳۷ قانون مجازات اسلامی در صورت وجود یک یا چند جهت از جهات تخفیف (مثل گذشت شاکی یا مدعی خصوصی، کوشش متهم به منظور تخفیف آثار جرم یا اقدام وی برای جبران زیان ناشی از آن و...) دادگاه می‌تواند مجازات‌های تعزیری را به نحوی که به حال متهم مناسب‌تر باشد تقلیل دهد یا تبدیل کند.

۲- تعویق صدور حکم
به موجب ماده ۴۰ قانون مجازات اسلامی در جرائم موجب تعزیر درجه ۶ تا ۸، دادگاه می‌تواند پس از احراز مجرمیت متهم با ملاحظه وضعیت فردی، خانوادگی، اجتماعی و سوابق و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم گردیده است صدور حکم را به مدت ۶ ماه تا ۲ سال به تعویق اندازد.

در این مدت قاضی انجام یک سری فعالیت‌هایی را برای شخص مرتکب در نظر می‌گیرد نهایتاً یس از گذشت مدت تعویق با توجه به میزان پایبندی مرتکب به اجرای دستور‌های دادگاه، گزارش مددکار اجتماعی و نیز ملاحظه وضعیت مرتکب دادگاه حسب مورد به تعیین مجازات یا صدور حکم معافیت از مجازات اقدام نماید.

۳- تعلیق اجرای مجازات
به موجب ماده ۴۶ قانون مجازات اسلامی در جرائم تعزیری درجه ۳ تا ۸، دادگاه می‌تواند اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را از ۱ تا ۵ سال معلق نماید. پس از تعلیق اجرای مجازات، فرد مجرم به جای زندانی شدن آزاد می‌شود. در واقع تعلیق اجرای مجازات یعنی اینکه مجازات مجرم به طور موقت و در مدت زمانی مشخص اجرا نشود.
۴- نظام نیمه آزادی
در حبس‌های تعزیری درجه ۵ تا ۷ دادگاه صادر کننده حکم قطعی می‌تواند محکوم را با رضایت خود او تحت نظام نیمه آزادی قرار دهد. نظام نیمه آزادی شیوه‌ای است که براساس آن محکوم می‌تواند در زمان اجرای حکم حبس فعالیت‌های حرفه ای، آموزشی، حرفه آموزی، درمانی و نظایر آن را در خارج از زندان انجام دهد. در واقع در نظام نیمه آزادی مجرم به صورت نیمه وقت آزاد می‌شود، اما بر او نظارت می‌شود.
بیشتر بخوانید:
در مورد محکومیت به حبس تعزیری دادگاه صادر کننده حکم می‌تواند در مورد محکومان به حبس بیش از ۱۰ سال پس از تحمل نصف و در سایر موارد پس از تحمل یک سوم مدت مجازات به پیشنهاد دادستان یا قاضی اجرای احکام حکم به آزادی مشروط صادر کند و محکوم به حبس از زندان آزاد شود.

در واقع آزادی مشروط فرصتی است که پیش از پایان دوره محکومیت به محکومان به حبس داده می‌شود تا چنانچه در طول مدتی که دادگاه تعیین می‌کند از خود رفتاری پسندیده نشان دهند و دستور‌های دادگاه را اجرا کنند، از آزادی مطلق برخوردار شوند.

البته در صورتی که محکوم در مدت آزادی مشروط بدون عذر موجه از دستور‌های دادگاه تبعیت نکند، دادگاه می‌تواند برای بار نخست یک تا دو سال به مدت آزادی مشروط وی اضافه کند و در صورت تکرار یا ارتکاب یکی از جرایم عمدی موجب حد، قصاص، دیه یا تعزیر تا درجه هفت، علاوه بر مجازات جرم جدید، مدت باقیمانده محکومیت به اجرا درمی‌آید. در غیر این صورت آزادی او قطعی می‌شود.

۶- تحت نظر قرار دادن محکوم با سامانه‌های الکترونیکی
در جرائم تعزیری از درجه ۵ تا درجه ۸ دادگاه می‌تواند در صورت وجود شرایط مقرر در قانون محکوم به حبس تعزیری را با رضایت وی در محدوده مکانی مشخص تحت نظارت سامانه (سیستم های) الکترونیکی قرار دهد.

منظور از نظارت در محدوده مکانی مشخص این است که نامبرده حق خروج از یک محدوده مکانی مشخص را ندارد و حضور او در این محدوده تحت نظارت سامانه الکترونیکی است.

۷- مجازات جایگزین حبس
برخی تصور می‌کنند که حبس تعزیری قابل فروش است، در صورتی که چنین چیزی صحت ندارد. اما می‌توان حبس تعزیری را به جزای نقدی تبدیل نمود.

مجازات‌های جایگزینی که قانون‌گذار درنظر گرفته عبارتند از: دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی که فقط در حبس‌های تعزیری اعمال می‌شود.

در واقع قانون گذار به این نتیجه رسیده است که اعمال مجازات حبس در بسیاری از موارد اثر اصلاحی نداشته به همین دلیل در خصوص حبس‌های کوتاه مدت تعزیری اقدام به تعیین مجازات‌های جایگزین نموده است.
۰
نظرات بینندگان
  • محمود ارسالی در

    رئيسسسسسسي كجايي كه داداشتو بردن حبس تعزيري

اخبار مرتبط سایر رسانه ها
    سایر رسانه ها
    تازه‌‌ترین عناوین
    پربازدید