تاکتیک مادورو برای مدیریت بحران

مادورو برای مدیریت بحران داخلی تصمیم گرفته است به آمریکا سیگنال مذاکراتی ارسال کند. در همین چارچوب وزیر خارجه ونزوئلا از آمادگی کاراکاس برای مذاکره با دولت آمریکا خبر داد. او تاکید کرد که دولت کاراکاس برای مذاکره با دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا آماده بوده و هست. در تحولی دیگر وزارت خارجه ونزوئلا نیز اعلام کرد که دولت مادورو یک روند ۳۰ روزه را برای گفتگو با مقام‌های آمریکایی درباره ایجاد یک دفتر حافظ منافع در ونزوئلا و یک دفتر مشابه در آمریکا در نظر گرفته و خروج دیپلمات‌های آمریکایی را از ونزوئلا به حالت تعلیق درآورده است.

سلسله تحولات ونزوئلا آنچنان سریع پیش می‌رود که گویی دولت نیکولاس مادورو در وضعیت آچمز قرار گرفته و برای چند روز بیشتر در قدرت ماندن به تقلا افتاده است. از یکسو روسیه و چین روز شنبه ۶ بهمن ماه در جریان جلسه اضطراری شورای امنیت سازمان ملل متحد، مانع از صدور بیانیه درباره بحران سیاسی این کشور شدند و نماینده روسیه در این نشست آمریکا را متهم کرد که علیه رئیس‌جمهوری فعلی ونزوئلا کودتا به راه انداخته است.

از سوی دیگر، مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا در نشست روز شنبه شورای امنیت نه تنها از جامعه بین‌الملل خواست تا ارتباط مالی خود با دولت نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا را قطع کنند بلکه خواستار به رسمیت شناخته شدن مجمع ملی ونزوئلا به‌عنوان تنها نهاد دموکراتیک این کشور شد. همزمان در ونزوئلا خوان گوایدو و نیکولاس مادورو حامیان خود را به خیابان آورده تا ضمن وزن‌کشی خیابانی، تعداد حامیان را به رخ یکدیگر بکشند.

وزیرخارجه ونزوئلا در سازمان ملل ضمن رد ضرب‌الاجل هشت روزه کشور‌های اروپایی برای برگزاری انتخابات، آمادگی کاراکاس برای مذاکره با دولت آمریکا را اعلام کرد. خورخه آریزا، وزیرخارجه ونزوئلا در جلسه شورای امنیت اظهار کرد: «هیچ‌کس نمی‌تواند برای ما مهلت تعیین کند و به ما بگوید باید درخواست انتخابات جدید را بدهیم یا نه. شما چه کسی هستید که به دولت ما که دارای حاکمیت است، هشدار می‌دهید؟»

وی خاطرنشان کرد، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه باید به‌جای مداخله در امور داخلی ونزوئلا بحران جلیقه زرد‌های کشورش را حل کند. وزیرخارجه ونزوئلا همچنین تاکید کرد، دولت کاراکاس همچنان برای مذاکره با دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا آماده بوده و هست. آریزا گفت: «ما از زمان انتخاب هوگو چاوز رئیس‌جمهوری فقید ونزوئلا در فوریه ۱۹۹۹ و از همان ابتدای ریاست‌جمهوری نیکولاس مادورو برای برقراری ارتباط با دولت آمریکا تلاش‌هایی کردیم، اما تمام تلاش‌های ما از سوی طرف آمریکایی به در بسته خورد.» آریزا خاطرنشان کرد، واشنگتن تنها پشت کودتا در ونزوئلا نایستاده بلکه در راس آن است.

مادورو به دیپلمات‌های آمریکایی سه روز فرصت داده بود تا ونزوئلا را ترک کنند، اما دونالد ترامپ گفت: از این دستور تبعیت نمی‌کند و مادورو دیگر رئیس‌جمهوری مشروع ونزوئلا نیست. این مساله بروز یک تقابل احتمالی را میان آمریکا و ونزوئلا نوید می‌داد، اما دیروز وزارت خارجه ونزوئلا در بیانیه‌ای اعلام کرد که دولت مادورو یک روند ۳۰ روزه را برای گفتگو با مقام‌های آمریکایی درباره ایجاد یک دفتر حافظ منافع در ونزوئلا و یک دفتر مشابه در آمریکا در نظر گرفته و خروج دیپلمات‌های آمریکایی را از ونزوئلا به حالت تعلیق درآورده است.

«مایکل نیکولاس» و «مایلا آرماس»، در گزارش ۲۶ ژانویه برای رویترز نوشتند که ایالات‌متحده از کشور‌های جهان خواسته «تا طرف خود را در ونزوئلا انتخاب کنند». آمریکا خواستار قطع تعاملات مالی کشور‌های جهان با دولت مادورو شده و اروپا درصدد شناسایی گوایدو به‌عنوان رئیس‌جمهور مشروع است. این گزارشگران به نقل از وزیرخارجه آمریکا می‌افزایند که «تجربه سوسیالیستی» اقتصاد کشور را دچار فروپاشی کرده و مردم ونزوئلا را به فقر مبتلا کرده است. پمپئو خطاب به کشور‌های جهان افزود: «یا در کنار نیرو‌های آزاد هستید یا در کنار مادورو.»

مادورو در آچمز اقتصادی

اما سه اتفاق مهم باعث شده که ارکان قدرت دولت مادورو سست شود و هر روز بر ضعف دولت وی افزوده شود. اولین اتفاق این بود که وابسته نظامی ونزوئلا در آمریکا از دولت کاراکاس جدا شده و قصد ماندن در آمریکا را دارد. سرهنگ «خوزه لوئیس سیلوا»، وابسته نظامی ونزوئلا در آمریکا در پیام ویدئویی ضبط شده در سفارت ونزوئلا در واشنگتن ضمن گسست از مادورو گفت که دولت گوایدو را به رسمیت می‌شناسد. او در این پیام افزود: «امروز با مردم ونزوئلا صحبت می‌کنم به‌ویژه برادرانم در نیرو‌های مسلح کشور از آن‌ها می‌خواهم تا خوان گوایدو را به‌عنوان تنها رئیس‌جمهوری مشروع کشور به رسمیت بشناسند.»

سیلوا ادامه داد: «مقامات عالی‌رتبه، ارتش ونزوئلا و مقام‌های مدیریتی نیرو‌های مسلح را گروگان گرفته‌اند.» پیام او به نیرو‌های مسلح کشورش این بود که «با مردم خود بدرفتاری نکنید». وی افزود: «به ما برای دفاع از تمامیت ارضی کشورمان سلاح داده‌اند. هرگز به ما یاد ندادند که بگوییم این سلاح برای حمله به مردم است، برای دفاع از دولت کنونی برای ماندن در قدرت است.» دومین اقدام از سوی بانک لندن اتخاذ شد. «راب پیچتا»، گزارشگر سی‌ان‌ان در گزارش ۲۶ ژانویه نوشت که بانک لندن به مقام‌های دولت مادورو اجازه برداشت ۲/ ۱ میلیارد دلار طلا را نداد و عملا دارایی آن‌ها را مسدود کرد.

برخی منابع به شرط فاش نشدن نام به سی‌ان‌ان گفتند که این میزان طلا بخشی از ۸ میلیارد دلار ذخیره خارجی است که در اختیار بانک مرکزی ونزوئلا قرار دارد. این اقدام پس از آن صورت می‌گیرد که مقام‌های ارشد آمریکایی از دولت بریتانیا خواستند تا دسترسی مادورو و مقام‌های دولت او به دارایی‌های کشورشان را قطع کند و در عوض شرایطی فراهم آورد که این دارایی‌ها در اختیار خوان گوایدو قرار گیرد. مقام‌های دولت بریتانیا می‌گویند که در کنار آمریکا قرار گرفته و گوایدو را گزینه اصلی رهبری و احیای دموکراسی، اقتصاد و آزادی در این کشور می‌دانند.

گزارشگر سی‌ان‌ان می‌افزاید ایالات‌متحده می‌گوید ۲۰ میلیون دلار برای غذا و کمبود‌های دارویی به ونزوئلا اختصاص می‌دهد و زمانی که وضعیت به لحاظ لجستیک مناسب شود کمک‌ها تعلق خواهد گرفت. تا کنون درگیری‌ها در ونزوئلا ۳۰ کشته و ۳۵۰ بازداشتی به همراه داشته است.

ونزوئلا از اقمار روسیه
اما سومین اتفاق که به نظر از همه مهم‌تر است نقش روسیه در تحولات ونزوئلاست. همان‌طور که کره‌شمالی در زمره اقمار چین محسوب می‌شود و پکن تا کنون اجازه حمله نظامی یا فروپاشی اقتصادی این کشور را نداده است به نظر می‌رسد که ونزوئلا هم همین جایگاه را در نگاه کرملین دارد. اساسا برخی ناظران خارجی بر این باورند که یکی از دلایل بقای دولت مادورو کمک‌هایی است که روسیه به این کشور می‌کند. بخش انگلیسی خبرگزاری آلمان (دویچه وله) در گزارشی در همین رابطه می‌نویسد: «در صورت کنار رفتن مادورو، روسیه بزرگ‌ترین بازنده خواهد بود. وام‌های کلان مسکو به کاراکاس تنها بخشی از پازلی هستند که دولت ونزوئلا را سر پا نگه داشته است.»

رژیم مادورو در تقلا برای باقی ماندن در قدرت است و در این راه به قدرت مسکو بسیار متکی است. این گزارش می‌افزاید: «روسنفت، غول نفتی روسیه، در سال ۲۰۱۷ وامی ۶ میلیارد دلاری به ونزوئلا داد. قرار بود طرف ونزوئلایی این وام را با دادن سهام ۵ پروژه مهم و شرکت انرژی «Petroleos de Venezuela SA» به روسنفت بازپرداخت کند. مابقی پول هم با تحویل نفت تسویه خواهد شد. در اواخر ۲۰۱۸ روسنفت مالک ۲۵ تا ۴۰ درصد از این پنج پروژه بود، اما تحویل نفت با تاخیر مواجه شد به‌گونه‌ای‌که باعث شد «ایگور سچین»، مدیر اجرایی روسنفت در ماه نوامبر به کاراکاس برود.

با در نظر گرفتن اینکه این معامله در سال ۲۰۱۹ منقضی می‌شود، پر بیراه نیست اگر تصور کنیم که روسنفت بیشتر پول خود را به‌دست آورده است. محتمل است که اگر دولت جدیدی سر کار آید سرمایه‌های به‌کار گرفته شده از سوی سرمایه‌گذاران خارجی را مصادره کند. بنابراین، روس‌ها می‌ترسند با کنار رفتن مادورو سرمایه‌گذاری‌هایشان در این کشور بر باد برود و دولت جدید آن‌ها را مصادره کند. حتی سهام روسنفت در بازار بورس روسیه هم دچار نوساناتی شده است.

مساله زمانی پیچیده‌تر می‌شود که دریابیم روسیه وام‌هایی دیگر هم برای خرید تسلیحات روسی در اختیار دولت مادورو قرار داده بود. دویچه‌وله به نقل از رسانه‌های روسی می‌نویسد که مسکو طی دو دهه گذشته حدود ۱۱ میلیارد دلار به خاطر این هدف در اختیارا کاراکاس قرار داده است. معلوم نیست چقدر از این مبلغ بازپرداخت شده است.

گزارش‌هایی هست دال بر اینکه مسکو درحال سازماندهی دوباره به بدهی‌های ونزوئلا بر اساس شرایط مطلوب است. معلوم نیست دولت جدید ونزوئلا تمایلی برای بازپرداخت این وام داشته باشد. با این حال، دویچه‌وله می‌افزاید اگر هم ونزوئلا کل این وام را تسویه نکند ضرر چندانی نصیب روسیه نخواهد شد، زیرا از این وام‌ها برای تولید کلاشینکوف، جت‌های نظامی، هلی‌کوپتر، تانک و دیگر تسلیحات روسی استفاده شده است. اگرچه شاید بتوان چشم بر موارد بالا بست، اما مساله نفت چیزی است که مسکو نمی‌تواند از آن چشم بپوشد.

متخصصان بر این باورند که ونزوئلا بیش از هر کشور دیگری در جهان دارای ذخایر نفتی است. به دلیل دو دهه سوءمدیریت در دوران چاوز و مادورو، نفت این کشور نقش چندانی در عرصه جهانی ندارد. اما دولت جدید ممکن است بتواند این صنعت را احیا کند. به همین ترتیب ممکن است در دولت جدید شرکت‌های آمریکایی برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ونزوئلا اجازه حضور یابند. این می‌تواند زمین بازی جدیدی برای ونزوئلا ایجاد کند و قیمت‌های نفت را پایین آورد و این بدترین سناریو برای مسکو است که اقتصادش به درآمد‌های نفتی و گازی متکی است و می‌کوشند تا قیمت‌های نفت را بالاتر نگه دارند؛ بنابراین نفع مسکو در ماندن دولت مادورو است.