فیلم "سمفونی نهم"؛ کمدی سیاهی از زندگی و مرگ

فیلم "سمفونی نهم"؛ کمدی سیاهی از زندگی و مرگ

مرگ‌اندیش‌بودن یکی از خصلت‌های او است که در اغلب آثارش می‌بینیم؛ هرچند این خصلت در بسیاری از هم‌نسلان هنرمند دیده می‌شود.

کد خبر : ۷۴۳۲۶
بازدید : ۱۶۵۳
فیلم
«سمفونی نهم» بعد از ۱۷ سال دوری کارگردانش محمد‌رضا هنرمند از سینما ساخته شد. خالق «مومیایی ۳»، «دزد عروسک‌ها» و «مرد عوضی» این‌بار هم «مرگ» را بهانه نگارش فیلم‌نامه‌اش کرد و از این منظر به سراغ سرنوشت تراژیک برخی شخصیت‌های تاریخی در ساعت‌های آخر عمرشان رفت و ملک‌الموت فیلمش را شخصیت بذله‌گو و شوخی تصویر کرد که همین دوگانگی در تصویر این دو موقعیت در نخستین نمایش فیلم در جشنواره فیلم فجر واکنش‌های متفاوتی به همراه داشت.
دو‌قطبی‌بودن فضا و لحن دو‌پاره آن نتوانست عموم مخاطبان را راضی کند و حال بعد از ماه‌ها بعد از حضور در جشنواره فیلم فجر، «سمفونی نهم» با تغییراتی در تدوین و کوتاه‌ترشدن برخی سکانس‌ها به اکران عمومی رسیده است.
هنرمند به‌تازگی در گفت‌و‌گویی با ایلنا درباره اینکه به چه دلیل در تازه‌ترین اثر سینمایی‌اش بار دیگر به سراغ موضوع مرگ رفته است، گفت: «فیلم «سمفونی نهم» به‌هیچ‌وجه درباره مرگ نیست؛ بلکه درباره زندگی شخصیت‌هایی است که هرکدام به‌نوعی در سرنوشت و زندگی امروز ما تأثیرگذار بوده‌اند.
البته از همه منتقدانی که فیلم را دیده‌اند و درباره آن مطلبی، چه در موافقت و چه در مخالفت گفته یا نوشته‌اند، صمیمانه تشکر می‌کنم. من از همه آن‌ها آموختم. شاید لازم باشد در همین فرصت از منتقدان و تماشاگرانی که فیلم ناقص و کامل‌نشده «سمفونی نهم» را در جشنواره دیده‌اند؛ ضمن پوزش، سپاسگزاری دوباره‌ای هم داشته باشم».

او در بخش دیگری از این گفتگو درباره انتقاد‌ها به لحن دوپاره فیلم هم واکنش نشان داد و گفت: «فیلم «سمفونی نهم» لحنی طنزگونه دارد؛ البته نه از نوع طنز‌های رایج. کم‌و‌بیش همان تجربیات خودم در کار‌های طنزی ا‌ست که قبلا ساخته‌ام و شاخص‌ترین آن‌ها در مجموعه تلویزیونی کاکتوس بود.
برای فهم لایه‌های طنز، در فیلم «سمفونی نهم» به دلیل حساسیت موضوع و شخصیت‌های برجسته‌ای که در این فیلم به تصویر کشیده شده‌اند، باید کمی تعمق و تأمل کرد. به گفتار متن و گفتگو‌ها باید توجه بیشتری کرد تا لایه‌های طنز آن بهتر درک شود. درباره قتل یا بهتر و واضح‌تر بگوییم ترور امیرکبیر به مدیریت و هدایت کلنل شیل، نماینده دولت به‌اصطلاح فخیمه بریتانیا!
وقتی این اتفاق شوم در آستانه انجام است، درخواست ملک‌الموت برای منصرف‌کردن امیرکبیر از رفتن به حمام فین وجه طنز و درعین‌حال اشاره به علاقه و دلبستگی ملک‌الموت به شخصیت بزرگی مانند امیرکبیر دارد. این صحنه را به غیر از قالب طنز اگر ببینید؛ یعنی همان‌گونه که بعضی از منتقدان عزیز و محترم برنامه «هفت» دیده بودند، مسخره به نظر می‌رسد.
بسیار واضح است که اگر این دسیسه شوم از سوی خائنان داخلی با هدایت و حمایت عوامل خارجی رخ نمی‌داد، همان‌گونه که ملک‌الموت هم ابراز احساسات می‌کند و می‌گوید، سرنوشت ملت ایران به گونه دیگری رقم می‌خورد و کشور ما امروز جایگاه دیگری در جهان داشت.
به گمان من، با اینکه فیلم «سمفونی نهم» از جهاتی می‌تواند یک فیلم مفهومی و قابل تفسیر و تأویل باشد؛ ولی به‌هیچ‌وجه نباید آن را جدی گرفت؛ چون اساسا فکر به‌تصویر‌کشیدن ملک‌الموت و تجسم او در قالب یک فیلم سینمایی، دست‌کم برای من که سازنده فیلم هستم، آن‌قدر‌ها جدی نیست و همه حرف و سخن و پیام و اشارات فیلم هم باید در یک فضای فانتزی قابل فهم باشد؛ درست همان‌گونه که در مجموعه‌های کاکتوس بود».

از زمان نمایش فیلم در جشنواره فیلم فجر تا امروز که فیلم به اکران عمومی رسیده، واکنش‌های متفاوتی درباره آن وجود داشته است. احمد طالبی‌نژاد، از سینمایی‌نویسان پیش‌کسوت، درباره تجربه اخیر هنرمند گفت: «محمد‌رضا هنرمند را به‌عنوان سازنده کمدی‌های اجتماعی-اخلاقی می‌شناسیم. کمدی‌های مفهومی که با عامه مردم هم ارتباط برقرار می‌کرد.
در اوایل شروع به کارش فیلمی به نام «زنگ‌ها» را ساخت که آن هم کمدی سیاهی است درباره زندگی و مرگ. درباره «سمفونی نهم» هم می‌توان همین تعبیر را داشت. فیلمی که گروتسک است که متأسفانه لحن و بیانی که برای آن انتخاب کرده است، دوست‌داشتنی و جذاب نیست که به نظرم تماشاگران عادی ارتباط زیادی با آن برقرار نمی‌کنند و تماشاگر خاص را هم به مرور خسته می‌کند».

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره تصویر‌کردن مفهوم مرگ در آثار هنرمند گفت: «مرگ‌اندیش‌بودن یکی از خصلت‌های او است که در اغلب آثارش می‌بینیم؛ هرچند این خصلت در بسیاری از هم‌نسلان هنرمند دیده می‌شود و تصور می‌کنم این حسی عمومی است که برخی هنرمندان به آن دچار می‌شوند و هنرمند هم در این فیلم، مثل اغلب آثارش به این حس نزدیک شده است؛ با‌وجود‌این لحن و زبان فیلم به دلیل نمادین‌بودن همه چیز، کمی خاص است.
به‌هرحال این ویژگی گروتسک است که در ظاهر مخاطبش را بخنداند و در اعماق او را به فکر وادار کند. هنرمند در این فیلم درباره واقعیت مرگ حرف می‌زند و لحن کمیک را برای آن انتخاب کرده است و همین دوگانگی برای بسیاری قابل درک نیست؛ هرچند که همه این نظرات برای من به‌عنوان مخاطبی که یک بار فیلم را دیده‌ام، تفسیرپذیر است و اگر فیلم را دوباره ببینم، شاید نظر دیگری داشته باشم».

طالبی‌نژاد ادامه داد: «در نهایت «سمفونی نهم» فیلمی نیست که بعد از ۱۷ سال، بتوان از هنرمند انتظار داشت. می‌توانست بازگشت شکوهمندانه‌ای به سینما داشته باشد و متأسفانه درحال‌حاضر این‌طور نیست. البته این موضوعی نیست که فقط مختص محمد‌رضا هنرمند باشد. بسیاری از فیلم‌سازان دیگر نیز این رویه را در سینما طی کرده‌اند. مدتی قبل بزرگداشت زنده‌یاد یدالله صمدی در خانه سینما بود و من هم ازجمله افرادی بودم که درباره او صحبت کردم. صمدی نیز ازجمله کارگردان‌هایی بود که در آغاز کارش درخشان بود.
فیلم‌هایی مثل «اتوبوس» یا «ساوالان» فیلم‌های ماندگاری در سینمای ما هستند. او مدتی از سینما کناره‌گیری کرد و سرگرم پست‌های مدیریتی شد و بعد از بازگشت دوباره‌اش به سینما نتوانست موفقیت فیلم‌های پیشینش را ادامه بدهد. درباره محمد‌رضا هنرمند هم می‌توانم بگویم که قطعا بعد از سال‌ها دوری می‌توانست با فیلم بهتری برگردد.
او کمدی‌ساز بسیار ماهری است و به کارش مسلط است. قطعا بسیاری خاطره فیلم «مومیایی ۳» یا «دزد عروسک‌ها» را فراموش نکرده‌اند؛ اما هنرمند بعد از گذشت سال‌ها با ساخت یک فیلم غیر‌متعارف قدم به سینما گذاشته است. این غیر‌متعارف‌بودن دلیل بر خوب‌بودن فیلم نیست».
۰
نظرات بینندگان
اخبار مرتبط سایر رسانه ها
    سایر رسانه ها
    تازه‌‌ترین عناوین
    پربازدید