تجارت باله کوسه‌ها؛ خطری جدی برای خلیج فارس
صید بالای کوسه‌ها به دلیل تجارت باله این روز‌ها زنگ خطر جدی را برای کوسه‌ماهیان به صدا درآورده زیرا عرضه کوسه‌های نابالغ و کوچک، بخش اعظم کوسه‌های صید شده در بازار‌های محلی را تشکیل می‌دهد.
کد خبر :
۸۱۷۶۷
بازدید :
۶۵۲۲
فرناز حیدری | برنامه کمک‌های کوچک تسهیلات محیط زیست جهانی (GEF/SGP, Global Environment Facility/Small Grants Programme) که زیر نظر برنامه توسعه ملل متحد (United Nation Development Programme, UNDP) دنبال می‌شود، طرحی را جهت بهبود وضعیت کوسه ماهیان و سپرماهیان خلیج فارس تایید و در دستورکار قرار داده که به واسطه فعالیت‌های گسترده میدانی و مطالعاتی می‌تواند، کورسوی امیدی برای بقای کوسه‌ها در آب‌های ساحلی کشورمان باشد.
«فهیرا مشایخی‌سوزایی» مدیرعامل موسسه کولی‌کر خلیج فارس و عضو تیم بین‌المللی الاسمو پراجکت (Elasmo Project) در ایران یکی از معدود محققانی است که وضعیت کوسه‌ها را جدی گرفته و مطالعه روی آن‌ها را آغاز کرده است. آنچه در ادامه می‌خوانید، شرح کامل گفت‌وگو با اوست.
از نظر آمار صید کوسه، کشور ما در چه رده‌ای قرار دارد؟
طبق آمار رسمی سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) ایران در لیست ۴۰ کشوری قرار دارد که بیشترین میزان صید کوسه ماهیان را در دنیا دارند. این موضوع با توجه به آمار رسمی ارایه شده توسط دولت ایران به فائو در سال ۲۰۱۵ بوده و میانگین صید ۱۳۷۵۰ تن کوسه‌ماهی در سال، ایران را در رتبه ۱۸ قرار می‌دهد.
از نظر آمار صید کوسه، کشور ما در چه رده‌ای قرار دارد؟
طبق آمار رسمی سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) ایران در لیست ۴۰ کشوری قرار دارد که بیشترین میزان صید کوسه ماهیان را در دنیا دارند. این موضوع با توجه به آمار رسمی ارایه شده توسط دولت ایران به فائو در سال ۲۰۱۵ بوده و میانگین صید ۱۳۷۵۰ تن کوسه‌ماهی در سال، ایران را در رتبه ۱۸ قرار می‌دهد.
اما توجه داشته باشید که این آمار شامل صید غیرمجاز، ثبت نشده و گزارش نشده نیست و به طور یقین در صورت لحاظ کردن مقادیر مذکور، جایگاه ایران در این رتبه‌بندی بیش از پیش ارتقا می‌یابد.
بر اساس مطالعاتی که انجام دادید چه گونه‌هایی از کوسه در آب‌های ساحلی کشور ما بیشتر صید می‌شوند؟
طبق بررسی‌های انجام شده از وضعیت صید کوسه‌ها در استان‌های جنوب ایران می‌توان گفت: به ترتیب گونه‌های کوسه چاک لب (GREY SHARPNOSE SHARK)، کوسه شیری (MILK SHARK)، کوسه دم خالدار (SPOTTAIL SHARK)، کوسه چانه سفید (WHITECHEEK SHARK) و کوسه نوک تیز (HARDNOSE SHARK) بیشترین میزان صید در این منطقه را دارند.
اما مهم‌ترین گونه‌های حفاظتی در این منطقه ۳ گونه کوسه سرچکشی SCALLOPED HAMMERHEAD، GREAT HAMMERHEAD، SMOOTH HAMMERHEAD و گونه‌های SHARPTOOTH LEMON SHARK, HOOKTOOTH SHARK, ZEBRA SHARK و... هستند. شایان ذکر است، کوسه ZEBRA SHARK با توجه به لیست قرمز IUCN در وضعیت آسیب‌پذیر قرار دارد، اما خوشبختانه در جزیره قشم به طور هدف صید نمی‌شود.
بر اساس مطالعاتی که انجام دادید چه گونه‌هایی از کوسه در آب‌های ساحلی کشور ما بیشتر صید می‌شوند؟
طبق بررسی‌های انجام شده از وضعیت صید کوسه‌ها در استان‌های جنوب ایران می‌توان گفت: به ترتیب گونه‌های کوسه چاک لب (GREY SHARPNOSE SHARK)، کوسه شیری (MILK SHARK)، کوسه دم خالدار (SPOTTAIL SHARK)، کوسه چانه سفید (WHITECHEEK SHARK) و کوسه نوک تیز (HARDNOSE SHARK) بیشترین میزان صید در این منطقه را دارند.
اما مهم‌ترین گونه‌های حفاظتی در این منطقه ۳ گونه کوسه سرچکشی SCALLOPED HAMMERHEAD، GREAT HAMMERHEAD، SMOOTH HAMMERHEAD و گونه‌های SHARPTOOTH LEMON SHARK, HOOKTOOTH SHARK, ZEBRA SHARK و... هستند. شایان ذکر است، کوسه ZEBRA SHARK با توجه به لیست قرمز IUCN در وضعیت آسیب‌پذیر قرار دارد، اما خوشبختانه در جزیره قشم به طور هدف صید نمی‌شود.
متاسفانه همان‌گونه که می‌دانید صید بی‌رویه و ناپایدار، آسیب‌های غیرقابل جبرانی بر طبیعت و گونه‌های دریایی وارد می‌کند تا جایی که صیادان قدیمی از وجود کوسه اره AFRICAN DWARF SAWSHARK در استان‌های جنوب ایران به وفور یاد می‌کنند ولی امروزه می‌توان گفت: این گونه ارزشمند سال‌هاست در آب‌های این مناطق دیده نمی‌شود.
صید کوسه برای تجارت باله چقدر در آب‌های کشور ما رایج است؟
صید بالای کوسه‌ها به دلیل تجارت باله این روز‌ها زنگ خطر جدی را برای کوسه‌ماهیان به صدا درآورده زیرا عرضه کوسه‌های نابالغ و کوچک، بخش اعظم کوسه‌های صید شده در بازار‌های محلی را تشکیل می‌دهد. این مساله تهدیدی جدی برای جمعیت کوسه‌هاست به خصوص با توجه به اینکه ویژگی‌های زیستی کوسه‌ماهیان از جمله بلوغ دیررس، دوره طولانی بارداری، فاصله بین دو دوره بارداری و تعداد محدود زاده‌ها بر شدت این تهدید می‌افزاید.
برای بهبود این وضعیت چه اقداماتی باید صورت پذیرد؟
جهت اینکه کوسه‌ماهیان از وضعیت در معرض خطر انقراض به یک سطح پایدار یا به عبارتی حداقل نگرانی برسند در وهله نخست باید صید کوسه‌ماهیان کاهش یابد؛ لذا در زمینه‌های آموزشی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی باید به شکل قابل ملاحظه‌ای فعالیت شده و با ایجاد نگرش جدید روش‌های جایگزین معیشتی برای ساکنین محلی ترویج شود.
صید کوسه برای تجارت باله چقدر در آب‌های کشور ما رایج است؟
صید بالای کوسه‌ها به دلیل تجارت باله این روز‌ها زنگ خطر جدی را برای کوسه‌ماهیان به صدا درآورده زیرا عرضه کوسه‌های نابالغ و کوچک، بخش اعظم کوسه‌های صید شده در بازار‌های محلی را تشکیل می‌دهد. این مساله تهدیدی جدی برای جمعیت کوسه‌هاست به خصوص با توجه به اینکه ویژگی‌های زیستی کوسه‌ماهیان از جمله بلوغ دیررس، دوره طولانی بارداری، فاصله بین دو دوره بارداری و تعداد محدود زاده‌ها بر شدت این تهدید می‌افزاید.
برای بهبود این وضعیت چه اقداماتی باید صورت پذیرد؟
جهت اینکه کوسه‌ماهیان از وضعیت در معرض خطر انقراض به یک سطح پایدار یا به عبارتی حداقل نگرانی برسند در وهله نخست باید صید کوسه‌ماهیان کاهش یابد؛ لذا در زمینه‌های آموزشی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی باید به شکل قابل ملاحظه‌ای فعالیت شده و با ایجاد نگرش جدید روش‌های جایگزین معیشتی برای ساکنین محلی ترویج شود.
با کاهش فشار صیادی، جمعیت از دست رفته کوسه‌ماهیان تا حدودی احیا خواهد شد. با توجه به اینکه کشور عزیزمان ایران به عنوان یکی از اعضای فعال کنوانسیون تجارت جهانی گونه‌های گیاهی و جانوری در خطر انقراض (CITES) همواره موضوع ذخایر طبیعی را مورد توجه قرار داده و برای حفاظت از آن‌ها در مقابل خطر انقراض تلاش کرده لذا صید هدف‌مند کوسه ماهیان در خیلی از مناطق ممنوع است و دستگاه‌های ذی‌ربط جرایم سنگینی را برای صید آن‌ها در نظر گرفته‌اند، اما این موضوع به دلایل متعدد نمی‌تواند تضمین‌کننده حفاظت از کوسه‌ماهیان باشد و در بیشتر مواقع کوسه‌ماهیان به صورت ضمنی صید می‌شوند.
پیشنهاد شما برای بهبود این وضعیت چیست؟
واقعیت این است که همکاری و مشارکت دانشگاه‌ها در راستای مطالعه، ارزیابی و جمع‌آوری دقیق‌تر وضعیت آبزیان و صید و صیادی که به یکدیگر مرتبط هستند به شدت توصیه و پیشنهاد می‌شود. ضروری است که سازمان‌های متولی از جمله سازمان شیلات کشور و سازمان حفاظت محیط زیست با دانشگاه‌ها ارتباط بگیرند و در چندین سطح از دانشگاه‌ها کمک بخواهند.
پیشنهاد شما برای بهبود این وضعیت چیست؟
واقعیت این است که همکاری و مشارکت دانشگاه‌ها در راستای مطالعه، ارزیابی و جمع‌آوری دقیق‌تر وضعیت آبزیان و صید و صیادی که به یکدیگر مرتبط هستند به شدت توصیه و پیشنهاد می‌شود. ضروری است که سازمان‌های متولی از جمله سازمان شیلات کشور و سازمان حفاظت محیط زیست با دانشگاه‌ها ارتباط بگیرند و در چندین سطح از دانشگاه‌ها کمک بخواهند.
همان‌گونه که اطلاع دارید این سازمان‌ها با تجارب زیاد به صورت تخصصی روی موضوعات مربوطه کار کرده‌اند ولی به نظر می‌رسد جهت انجام مجدد مطالعات علمی در زمینه وضعیت موجود آبزیان و کوسه ماهیان به کمک دانشگاه‌ها نیاز دارند تا ارزیابی دقیقی صورت گیرد چراکه در حال حاضر خیلی از مسائل در هاله‌ای از ابهام هستند و تنها صید بی‌رویه مشاهده می‌شود، حال آنکه به طور دقیق نمی‌توان وضعیت هر گونه را در منطقه ارزیابی کرد.
علاوه بر موارد فوق پیشنهاد می‌شود که رسانه‌ها هر چه بیشتر به موضوع صید و صیادی در ایران و به خصوص در حوزه کوسه ماهیان ورود کنند. حضور حرفه‌ای و کارشناسی دقیق رسانه‌ها می‌تواند موجب کشف زوایای پنهان موضوعات مطروحه و همکاری موثر با ارگان‌های ذی‌ربط جهت مدیریت صید و صیادی، کمک به جامعه محلی برای صید پایدار و در نهایت حفظ جمعیت گروه‌های ارزشمند در طبیعت شود.
در طرح شما چه قدم‌هایی برای حفاظت از کوسه‌ها در آب‌های ساحلی ایران در نظر گرفته شده است؟
در این طرح حفاظت از تنوع‌زیستی کوسه‌ماهیان از طریق انجام مطالعات علمی و بین‌المللی در زمینه فونستیک کوسه‌ماهیان، داده‌های بیولوژیک حاصل از صید، وضعیت صید و صیادی، مشارکت فعال جامعه محلی، آموزش جامعه صیادی و دیگر فعالیت‌های مرتبط را جهت بهبود وضعیت در نظر داریم.
در طرح شما چه قدم‌هایی برای حفاظت از کوسه‌ها در آب‌های ساحلی ایران در نظر گرفته شده است؟
در این طرح حفاظت از تنوع‌زیستی کوسه‌ماهیان از طریق انجام مطالعات علمی و بین‌المللی در زمینه فونستیک کوسه‌ماهیان، داده‌های بیولوژیک حاصل از صید، وضعیت صید و صیادی، مشارکت فعال جامعه محلی، آموزش جامعه صیادی و دیگر فعالیت‌های مرتبط را جهت بهبود وضعیت در نظر داریم.
همچنین در حوزه تخصصی فعالیت‌های میدانی و مطالعاتی کوسه‌ماهیان از طریق شناسایی انواع کوسه‌های صید شده در آب‌های استان‌های جنوب ایران از مشاوره علمی خانم دکتر ریما ژابادو (Rima Jabado) نایب رییس دفتر کوسه‌ماهیان اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) و بنیانگذار پروژه بین‌المللی الاسمو پراجکت (Elasmo Project) بهره می‌گیریم.
تاکنون چه کار‌هایی اجرایی شده؟
در مرحله مطالعاتی و طی مدت ۲ سال، بررسی کوسه‌های صید شده در بازار‌های محلی، شناسایی اولیه گونه‌های کوسه‌ها براساس ویژگی‌های مورفولوژیک و اطلاعات آماری از میزان صید و فراوانی هر گونه در فصل‌های مختلف را بررسی و ثبت کردیم. علاوه بر این شناسایی مناطق حساس و زیستگاه‌های مهم کوسه‌ماهیان نیز مورد بررسی قرار گرفت.
اطلاعات گردآوری شده می‌تواند جهت شناسایی گونه‌های مهاجر و ساکن منطقه همچنین تدوین برنامه‌های مدیریت صید پایدار و حفاظت از کوسه‌ماهیان بسیار حیاتی باشد. در مرحله اجرایی و عملیاتی، کار‌هایی به منظور جلوگیری از صید بی‌رویه و کاهش فشار صید و صیادی روی کوسه‌ماهیان، آموزش جامعه محلی به خصوص آموزش جامعه صیادی در زمینه اهمیت حفاظت از کوسه‌ماهیان، نقش حیاتی کوسه‌ماهیان در اکوسیستم دریایی و تاکید بر توقف روش‌های صید و صیادی مخرب آغاز شد.
در این مرحله کلاس‌های آموزشی مشارکتی با همکاری و حضور فعال صیادان، تعاونی‌های صیادی، دهیاری‌ها و شورا‌های اسلامی بنادر صیادی استان‌های جنوب ایران برگزار شد. در فاز بعدی طرح پس از انجام مطالعات میدانی، نمونه‌برداری‌ها و بررسی فونستیک کوسه ماهیان در منطقه، مفاد کنوانسیون تجارت جهانی گونه‌های گیاهی و جانوری در خطر انقراض (CITES) و لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN Red List) هنگام برگزاری دوره‌های آموزشی گونه‌های کوسه ماهیان آسیب‌پذیر و در معرض خطر انقراض به جامعه محلی و صیادی معرفی شدند. همچنین مستندات آموزشی مربوطه در بین جامعه هدف به تفکیک گروه‌های صیادان و کودکان طراحی، تهیه و توزیع شد.
جامعه صیادی بومی چه واکنشی در برابر این آموزش‌ها داشتند؟
در مراحل و فاز‌های مختلف اجرای طرح، سطح بالای همکاری و مشارکت جامعه محلی به خصوص جامعه صیادی جزیره قشم وجود داشت و جامعه صیادی در زمان برگزاری دوره‌های آموزشی با داشتن دانش بومی غنی اشتیاق بسیار زیادی را جهت مشارکت در برنامه‌ها و حفاظت نشان می‌دادند که حیرت و تعجب ما را برانگیخت.
به صورت کلی صیادان معمولا در رقابت ناسالم با دیگر صیادان جهت صید بیشتر هستند ولی با اجرای برنامه‌ها و آموزش‌های مربوطه به دلیل ارتباط سازنده، جلب اعتماد جامعه محلی و کیفیت دوره‌ها بر تعداد جامعه صیادی و صیادان بومی تشنه آموزش افزوده شد.
جامعه صیادی بومی چه واکنشی در برابر این آموزش‌ها داشتند؟
در مراحل و فاز‌های مختلف اجرای طرح، سطح بالای همکاری و مشارکت جامعه محلی به خصوص جامعه صیادی جزیره قشم وجود داشت و جامعه صیادی در زمان برگزاری دوره‌های آموزشی با داشتن دانش بومی غنی اشتیاق بسیار زیادی را جهت مشارکت در برنامه‌ها و حفاظت نشان می‌دادند که حیرت و تعجب ما را برانگیخت.
به صورت کلی صیادان معمولا در رقابت ناسالم با دیگر صیادان جهت صید بیشتر هستند ولی با اجرای برنامه‌ها و آموزش‌های مربوطه به دلیل ارتباط سازنده، جلب اعتماد جامعه محلی و کیفیت دوره‌ها بر تعداد جامعه صیادی و صیادان بومی تشنه آموزش افزوده شد.
در این دوره‌ها تلاش شد که دانش غنی بومی و پیشنهادات صیادان جهت بهبود وضعیت کوسه‌ماهیان در تمامی مراحل اجرایی و تنظیم برنامه‌های حفاظتی مورد توجه قرار گیرد. مخاطبین دوره‌های آموزشی به ویژه صیادان محلی، راهکار‌های حرفه‌ای و کاملا علمی برای مدیریت صید و صیادی در قالب دانش بومی ارایه می‌دادند.
در مجموع مشارکت جامعه محلی و ذی‌نفعان جهت موفقیت و ادامه روند فعالیت‌ها بسیار کلیدی بوده و ما نیز به شدت نیازمند مشارکت جامعه محلی و حضور ذی‌نفعان بودیم. خوشبختانه جامعه محلی روز به روز و مرحله به مرحله با انرژی بالا و شوقی که داشتند ما را برای توسعه آموزش‌ها تشویق می‌کردند. بنابراین ما هم با اشتیاق آن‌ها انرژی بیشتری گرفته و رو به جلو پیش رفتیم.
مشارکت سازمان شیلات و سازمان محیط زیست چقدر ضروری است؟
این کار در وهله اول مشارکت و حضور فعال سازمان شیلات کشور را می‌طلبد و در وهله دوم همکاری تکمیلی سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان شیلات ضرورت دارد.
آموزش‌هایی هم در مدارس دنبال کردید، این آموزش‌ها به چه صورت بود؟
جهت نهادینه‌سازی فرهنگ حفاظت از محیط زیست برای نسل‌های آتی و آموزش اهمیت کوسه‌ماهیان در دریاها، کلاس‌های آموزشی کودکان در مدارس با عنوان «کوسه‌ها را دوست بداریم» با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، اداره آموزش و پرورش، پژوهش‌سرای دانش‌آموزی شهرستان قشم و سمن سبز کاناز بندر برگزار شد.
مشارکت سازمان شیلات و سازمان محیط زیست چقدر ضروری است؟
این کار در وهله اول مشارکت و حضور فعال سازمان شیلات کشور را می‌طلبد و در وهله دوم همکاری تکمیلی سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان شیلات ضرورت دارد.
آموزش‌هایی هم در مدارس دنبال کردید، این آموزش‌ها به چه صورت بود؟
جهت نهادینه‌سازی فرهنگ حفاظت از محیط زیست برای نسل‌های آتی و آموزش اهمیت کوسه‌ماهیان در دریاها، کلاس‌های آموزشی کودکان در مدارس با عنوان «کوسه‌ها را دوست بداریم» با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، اداره آموزش و پرورش، پژوهش‌سرای دانش‌آموزی شهرستان قشم و سمن سبز کاناز بندر برگزار شد.
در حوزه آموزش کودکان نیز استقبال خوبی از جانب اداره آموزش و پرورش شهرستان قشم صورت گرفت و پس از برگزاری کلاس‌ها، مدیران و معلمان مدارس به دلیل استقبال بسیار خوب دانش‌آموزان پیگیر برگزاری جلسات بیشتر بودند.
فعالیت بسیار خوب دانش‌آموزان در کلاس‌ها، پیگیری و استقبال زیاد دانش‌آموزان همچنین والدین آن‌ها جهت ادامه برگزاری کلاس‌ها به دلیل اینکه والدین آن‌ها نیز غالبا از قشر صیاد بودند، تماس‌های تلفنی مسوولان مدارس و ارایه فعالیت‌های مربوطه توسط دانش‌آموزان همگی موجب شد که ما هم جهت ادامه دادن هر چه بیشتر دوره‌های آموزشی کودکان باانگیزه‌تر باشیم.
همیشه درخواست‌های بیشتری جهت برگزاری کلاس‌های بیشتر وجود دارد و حتی خود کودکان با توجه به اینکه والدین آن‌ها صیاد هستند، ایده‌ها و افکار بسیار خوبی برای حفاظت از این گونه‌های ارزشمند و پایداری سیستم بهره‌وری و بهره‌برداری از کوسه‌ماهیان در دریا دارند.
ظاهرا مردم جزیره قشم همواره در فعالیت‌های زیست محیطی پیشقدم هستند، درست است؟
به طور کلی به دلیل فعالیت‌های ارزشمند بزرگان این مرز و بوم در دهه‌های اخیر، آمادگی و استقبال خیلی خوبی در جامعه محلی جزیره قشم جهت انجام فعالیت‌های همگام با توسعه پایدار ایجاد شده به صورتی که امروزه خود صیادان آمادگی بهره‌برداری پایدار از ذخایر آبزیان را دارند. مفاهیم ارزش دانش بومی جزیره در حوزه‌های صید و صیادی و محیط زیست به دلیل حضور آقای مهندس بیژن فرهنگ‌دره‌شوری در سمت مدیریت محیط زیست سازمان منطقه آزاد قشم در دهه ۸۰ شمسی و به واسطه فعالیت‌های ایشان نهادینه شده و مردم به آگاهی لازم در خصوص لزوم حفظ محیط زیست توسط خودشان رسیده‌اند.
ظاهرا مردم جزیره قشم همواره در فعالیت‌های زیست محیطی پیشقدم هستند، درست است؟
به طور کلی به دلیل فعالیت‌های ارزشمند بزرگان این مرز و بوم در دهه‌های اخیر، آمادگی و استقبال خیلی خوبی در جامعه محلی جزیره قشم جهت انجام فعالیت‌های همگام با توسعه پایدار ایجاد شده به صورتی که امروزه خود صیادان آمادگی بهره‌برداری پایدار از ذخایر آبزیان را دارند. مفاهیم ارزش دانش بومی جزیره در حوزه‌های صید و صیادی و محیط زیست به دلیل حضور آقای مهندس بیژن فرهنگ‌دره‌شوری در سمت مدیریت محیط زیست سازمان منطقه آزاد قشم در دهه ۸۰ شمسی و به واسطه فعالیت‌های ایشان نهادینه شده و مردم به آگاهی لازم در خصوص لزوم حفظ محیط زیست توسط خودشان رسیده‌اند.
در نزدیک به بیش از نیم دهه فعالیت ایشان در جزیره قشم با عنایت به آگاهی‌رسانی و به کارگیری دانش بومی، درک صحیح مردم نسبت به گنجینه ارزشمند دانش بومی جهت حفظ محیط زیست جزیره قشم ایجاد شده است و به واسطه پایه‌گذاری تفکر حفاظت از محیط زیست توسط مردم، تعاونی‌های صیادی و صیادان جزیره قشم به کرات به دلیل فشار بالای صید به سازمان شیلات پیشنهاد اعلام دریابست را داده‌اند.
این موضوع نه تنها در کشور بلکه در دنیا نیز بی‌نظیر است چراکه جامعه صیادی با توجه به فشار صیادی و برداشت بی‌رویه ذخایر درخواست اعلام دریابست را به سازمان شیلات ارایه می‌دهد در حالی که در دیگر نقاط دنیا، دولت و شیلات با اعمال فشار این موضوع را پیگیری می‌کند.
از نظر من ایجاد نگرش اصولی در جامعه محلی و بلوغ جامعه، ثمره تلاش‌های بی‌وقفه و ارزشمند آقای مهندس دره‌شوری است که به رغم گذشت بیش از یک دهه از فعالیت‌های ایشان همچنان اثرات فعالیت‌ها و زحمات ایشان در رفتار مردم، صیادان، فعالان محلی و ریش سفیدان جزیره قشم قابل مشاهده است.
۰
