فیلم‌هایی که در مرز میان خیال و واقعیت

فرادید | دیدن آثار سینمایی که مخاطب را در خیال غوطه‌ور می‌کند و قوه‌ تخیل را قلقلک می‌دهد جز جذاب‌ترین و فریبنده‌ترین ژانر در سینما می‌تواند باشد. بخصوص آنکه در عین‌حال که رویایی دست نیافتنی است، ممکن است واقعیتی زیبا و دست‌یافتنی باشد. در سینمای سوررئالیسم (فراواقع‌گرایی) کارگردان مخاطب را به دنیایی برای کشف و شهود می‌برد و مرز میان خیال و واقعیت را برای بیننده سخت و او را دچار سردرگمی می‌کند. از مشخصه‌های ویژه سینمای سورئالیستی، تلفیق، انکار روان‌شناسی دراماتیک و استفاده مکرر از تصاویر تکان‌دهنده است؛ و از استادان مسلم این ژانر «هیچکاک»، «لوییس بونوئل»، «سالوادور دالی»، «فون‌تریه»، «رنه کلر»، «ژرمن دولاک»، «دیوید لینچ»، «دارن آرونوفسکی»و... می‌توان نام برد.
به گزارش فرادید: باتوجه به محبوبیت این سبک از فیلم برآن شدیم تا به معرفی فیلم‌هایی بپردازیم که در این ژانر جز بهترین‌ها بوده، از فیلم‌های جدیدی، چون اوندین در سال ۲۰۲۰ تا فیلم‌های قدیمی‌تر مثل قوی سیاه در سال ۲۰۱۰ که همگی حائز جوایز مهم جهانی شده‌اند.

زنی که گریخت/The Woman Who Ran /۲۰۲۰

درام «زنی که گریخت» به کارگردانی «هونگ سانگ سو» محصول کشور کره جنوبی که برنده خرس نقره کارگردانی برلین و جایزه فیپرشی سال انجمن منتقدان کره است. سوررئالیسم (غیرواقعی) ساده‌ی است که توهم در آن بقدری رئال است که مخاطب در تشخیص مرزش با واقعیت دچار مشکل شده و این عنصر سورئال در دل پیچیدگی روایی قرار می‌گیرد.
«زنی که گریخت» که با حضور ستارگان همیشگی سانگ «کیم مین‌هی» یکی از فمینیستی‌ترین آثار اوست که مردانی خوادخواه و بی وفا را نشان می‌دهد که شاید یک زن وفادار برای خلاصی از آن‌ها فقط بتواند به سینما برود و تنها در سالن «تن‌ها شب کنار ساحل» را تماشا کند.
داستان فیلم: در مورد زنی متأهل با نام گامهی است که همسرش در یک سفر کاری به‌سر می‌برد. گامهی به‌ملاقات دو دوست قدیمی خود می‌رود که بعد از ازدواج ارتباطش با آن‌ها قطع شده بود و بعد به‌طور تصادفی در یک سینما آشنایی قدیمی را می‌بیند که این اتفاق برایش بسیار خوشحال‌کننده بود. اما زنانی که گامهی ملاقات می‌کند بسیار شبیه به آینده‌ی خود او هستند.



اوندین/undine/۲۰۲۰

درام آلمانی، فرانسوی اوندین به کارگردانی «کریستین پتزولد» که در هفتادمین جشنواره بین المللی فیلم برلین برای بار پنجم نامزد خرس طلای برلین شد و بازی بی‌نقص «پائولا بیر» در اوندین خرس نقره‌ای بهترین بازیگر زن را از آن او کرد. روایتی مدرن از اسطوره کهن زن دریایی است؛ ملودرامی غیر رئال در عین حال واقعی از یک پری دریایی که همزمان کارمند یک موزه است؛ و نشانی‌های ظریفی از تخیلی بودن زن در فیلم وجود دارد که بیننده باید آن‌ها را کشف کند. پتزولد با استفاده از موضوع آب ملودرامی باورپذیر از عشق یک انسان به پری دریایی درآورده است. میتوان رئالیسم را کنار نهاد و از مشاهده‌ی عشق یک انسان به چنین موجود خیالی با فرم درستی از یک فانتزی لذت برد.

خلاصه داستان: اوندین یک پری دریایی است که به عنوان مدرس تاریخی در موزه توسعه شهری برلین کار میکند، اما مردی که عاشقش بوده او را ترک میکند و طبق اساطیر باستانی اوندین باید او را بکشد و به اب برگرداند، ولی در همان هنگام با عشقی اسطوره‌ای در جهان مدرن روبه‌رو می‌شود.


آتلانتیک/Atlantique‎ /۲۰۱۹

«فیلم آتلانتیک» از سینمای ناشناخته سنگال به کارگردانی «ماتی دیوپ» است که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد. این فیلم برای رقابت در بخش اصلی جشنواره کن ۲۰۱۹ انتخاب شد؛ و توانست جایزه بزرگ کن را دریافت کند. «متی دیوپ» نخستین کارگردان زن سیاه‌پوستی که در بخش رقابتی فستیوال کن حاضر شد.
آتلانتیک فیلمی رمانتیک درمورد پسر و دختری در جامعه سنتی و مسلمان داکار پایتخت سنگال است که به جای تمرکز بیش از حد بر فقر و بدبختی، ماجرا را به نحو جالبی به مسئله ارواح مربوط می‌کند و فضای فیلم با حلول ارواح در بدن شخصیت ها، سور رئال و متفاوت می‌شود، اگرچه پیچیدگی فیلم لطمه‌ای به متوجه نشدن فیلم وارد نمی‌کند و در کنار ماجرای اصلی و رمانتیکش، نقد خود به مسائل اجتماعی و فرهنگی سنگال را نیز به همراه دارد.
داستان فیلم: در سواحل داکار در ساحل اقیانوس اطلس، برج مدرنی در حال ساخت است و کارگر‌های ساختمانی این برج چند ماهی است حقوق نگرفته‌اند و حالا برای رسیدن به آینده‌ای بهتر تصمیم آن دارند شبانه از راه دریا از کشور فرار کنند، اما ماجرا به همین سادگی‌ها نیست. سلیمان، کارگر ساختمانی، دل در گروی آدا دارد، اما آدا نامزد فرد دیگری است، آدا بسیار نگران سلیمان است، زیرا منتظر خبر‌هایی از سرنوشت وی در آستانه عروسی خود است، اما در روز عروسی داستان به گونه‌ای دیگر ادامه پیدا می‌کند.



سرزمین خیالی/۲۰۱۸/A Land Imagined

فیلم رازآلود «سرزمین خیالی» محصول کشور‌های سنگاپور، فرانسه و هلند به کارگردانی «یو سیو هوا» است. این فیلم برنده جایزه یوزپلنگ طلایی جشنواره فیلم لوکارنو در سال ۲۰۱۸شد. داستان فیلم در مرز خیال و واقعیت رخ می‌دهد و تمایلش به سیر کردن در دنیای خواب و خیال بیشتر است تا دنیای واقعی. بازیگرانی، چون «پیتر یو»، «شیائویی لیو»، «جک تان» و... در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند.

داستان فیلم: کارآگاهی است خسته و در آستانه بازنشستگی در سنگاپور که مسئول پرونده مفقود شدن کارگری چینی شده. کارگری که به همراه تعداد زیادی کارگر مهاجر دیگر در شرایطی غیرانسانی برای شرکتی کار می‌کنند که کارش پیش‌روی در آب دریا و بدل کردن دریا به زمین خاکیِ قابل سکونت و ساخت‌وساز است.


سفر طولانی روز در شب/Long Day's Journey Into Night/۲۰۱۸

درام چینی سفر طولانی روز در شب به کارگردانی «بی گان» برای رقابت در بخش نوعی نگاه هفتاد و یکمین جشنواره فیلم کن انتخاب شد. «بی گان» با دومین فیلمش ستایش اکثر منتقدان را برانگیخت. فیلمبرداری بسیار خوب، حرکات آرام دوربین و نور پردازی بی نقص فیلم را بی‌شک درمیان یکی ازده فیلم برتر سال ۲۰۱۸ قرار داده است. فیلم سفری جذاب است که در شروع با این مونولوگ شخصیت اصلی تکلیفش را با بیننده روشن می‌کند: «هر وقت می‌دیدمش میدونستم دارم دوباره خواب میبینم، به محض اینکه آدم بدونه داره خواب میبینه، اون لحظه تبدیل میشه به یه تجربه خروج از بدن، گاهی وفتا آدم تو هوا شناور میشه...» بنابراین میتوان بخش‌هایی از فیلم را کلا خیالات شناور شخصیت اصلی دانست.

داستان فیلم: دربار فردی است که پس از سال‌ها با مرگ پدرش به شهری که در آن بزرگ شده بر می‌گردد تا یک عشق قدیمی را پیدا کند و درگیر ماجرا‌هایی می‌شود که مرز خیال و واقعیت در بسیاری از آن‌ها مشخص نیست و کلمات کلیدی هر بار از دهان شخصیت‌های مختلف ادا می‌شود که بیشتر شبیه فرضیات ذهن اوست تا واقعیت و اتفاقات منطق سر راستی ندارند و در راستای سینمای شاعرانه پیش میروند.

خانه‌ای که جک ساخت/The House That Jack Built /۲۰۱۸

فیلم هنری خانه‌ای که جک ساخت در ژانر وحشت روان‌شناختی به کارگردانی «لارس فون تریه» مروری بر دوازده سال از زندگی یک قاتل زنجیره‌ای بنام جک است. «مت دیلون» که تنها حضور موفقش، ایفای نقش یک پلیس در «کرش» بود که نامزد اسکار مکمل شد شخصیت جک را بازی می‌کند. هنگام پخش فیلم در جشنواره کن، تعداد زیادی از تماشاگران که تحمل فیلم را نداشتند در اواسط نمایش از سالن خارج شدند اگرچه در پایان تماشاچیان باقیمانده شش دقیقه فیلم را تشویق کردند. واکنش‌های منتقدان نیز متضاد بود. منتقد ایندوایر فیلم را یک شاهکار وحشی نامیده است و در مجموع اکثر افرادی که در کن فیلم را دیدند آنرا ستوده اند. فون تریه فیلم را ستایشی بر این ایده دانسته که زندگی شرورانه و بدون روح است. فیلم مملو از مفاهیم روانشناختی فلسفی و هنری است تلاش برای تبیین رئال و طبیعی نشان دادن خوش شانسی‌ها و تصادفات، استمداد از طنز تلخی است که در فضای سوررئال منطقی می‌شوند.

داستان فیلم: ماجرا‌های فردی باهوش به نام جک را در یک بازه زمانی ۱۲ ساله دنبال می‌کند و به معرفی قتل‌های زنجیره‌ای می‌پردازد که در طول زمان، جک را به یک قاتل سریالی تبدیل می‌کند.


تنها در شب کنار ساحل/On the Beach at Night Alone /۲۰۱۷

درام «تن‌ها در شب کنار ساحل» از سینمای کره جنوبی به نویسندگی، تهیه‌کنندگی و کارگردان جشنواره‌ای معروف کره «هونگ سانگ سو» است. فیلم برگزیده سال منتقدان کره جنوبی و همچنین در شصت و هفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم برلین برای رقابت بر سرِ خرس طلایی انتخاب شد؛ که بازیگر این فیلم «کیم مین هی» در برلین برنده خرس نقره‌ای برای بهترین بازیگر زن شد. فضایی ساکن و آرام و تقریبا عاری از هرگونه پیچش داستانی و نقطه عطف با یک غافلگیری زیبا و کوچک در پایان فیلم حس همدلی فوق العاده‌ای برای انسان‌های عاشق ایجاد می‌کند. فیلم سور رئالیسم قابل قبولی دارد؛ و تاکید بر این دارد شخصیت اصلی فیلم خودش بازیگر است.

داستان فیلم: درباره زنی‌است که پس از شکست در رابطه با یک کارگردان متاهل به ناحیه‌ای کوچک برای دیدار با دوستانی قدیمی میرود. او در سراسر یک شهر ساحلی سرگردان است و به دنبال هدفی هست که شاید دیگر از بین رفته باشد.



مرد پرنده/فضیلت غیرمنتظره/Birdman/۲۰۱۴

کمدی سیاه «بردمن» به کارگردانی، تهیه‌کنندگی و نویسندگی «الخاندرو گونسالس اینیاریتو» است. بازیگران فیلم «مایکل کیتون»، «زک گالیفیاناکیس»، «ادوارد نورتون»، «اما استون»، «نائومی واتس» و... هستند. کیتون در نقش یک بازیگر هالیوودی است که توهمات دیداری و شنیداری‌اش به مرحله‌ای می‌رسد که واقعاً صد در صد مطمئن است که قدرت فرا بشری دارد و می‌تواند پرواز کند. او درحال مدیتیشن کردن در هوا معلق می‌شود. ایناریتو در هر پلانی، سعی می‌کند که ما واقعاً احساس کنیم که ریگان واقعاً یک ابرقهرمان است، اما کسی باور نمی‌کند.
«مرد پرنده» نقد‌های مثبتی را از سوی طیف گسترده‌ای از منتقدان دریافت کرد و در جشنواره‌های مختلف افتخارات متعددی را بدست آورد که از میان آن‌ها می‌توان به کسب چهار جایزه اسکار، دو جایزه گلدن گلوب و یک جایزه بفتا اشاره کرد.
داستان فیلم: بازیگری میانسال که زمانی نقش یک ابرقهرمان محبوب به نام «بردمن» را بازی میکرده، اکنون میخواهد با حضور در نمایشی در برادوی که از روی داستانی کوتاه نوشته ریموند کارور تولید شده، شهرت ازدست رفته خود را بازیابد.


دشمن/Enemy/۲۰۱۳

تریلر روانشناسانه «دشمن» به کارگردانی «دنی ویلنو» فیلم هنری عجیب و غریب، غیرمعمول و مسحورکننده‌ای است. بازیگر شاخص فیلم «جیک جیلنهال» که به خوبی با ظرافت‌هایی بی‌نظیر دو شخصیت کاملا مشابه را از هم تمیز می‌دهد و بازی می‌کند. «ملانی لوران»، «ایزابلا روسلینی» و «سارا گدون» از دیگر بازیگران فیلم هستند. جیلنهال در این فیلم، نقش استادی را بازی می‌کند که با دیدن شخصیتی در یک فیلم، تشابهات زیادی میان خود و بازیگر درون فیلم می‌بیند و همین امر موجب سورئال شدن فیلم (عدم قابلیت تفکیک بین حقیقت و مجاز) می‌گردد.

داستان فیلم: آدام به پیشنهاد همکارش یک فیلم کمدی را به نام «اگر اراده‌ای باشد اسباب کار هم فراهم می‌شود» کرایه می‌کند و یک شب آن را در لپ‌تاپ‌اش تماشا می‌کند. درست همانند هر چیز دیگری که آدام تجربه می‌کند، به ندرت به نظر می‌آید که این فیلم چیزی متفاوت عرضه کند. تا اینکه گویی در لحظه‌ای از یک رؤیا می‌پرد و ناگهان متوجه می‌شود بازیگری که اندکی در پس‌زمینه قرار گرفته دقیقاً شبیه اوست.


قوی سیاه/Black swan/۲۰۱۰

قوی سیاه فیلمی در ژانر تریلر روانشناسانه محصول ۲۰۱۰ آمریکا به کارگردانی استاد سوررئالیسم «دارن آرونوفسکی» و نقش‌آفرینی تک ستاره‌ی فیلم «ناتالی پورتمن» است. پورتمن در هشتاد و سومین دوره مراسم اسکار برنده جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش اول زن شد. پورتمن برای بازی در این فیلم بیش از یک سال به‌طور شبانه‌روزی به تمرین باله پرداخته‌است.
آرونوفسکی فیلم خود را نوعی ادای احترام به هنر باله می‌داند که سعی در نمایش ذهنیات یک بالرین با نام نینا دارد. نینا دچار کمال گرایی مفرط است و دچار نوعی وسواس شدید برای تکامل در حرفه خود در حد یک بیماری روانی است؛ که او را دستخوش توهماتی می‌کند که گاه فراموش می‌کند واقعی است یا تخیل و همین دگرگونی نهایتا به او پایان می‌دهد.

داستان فیلم: روایتگر ماجرای زندگی نینا سیرز (ناتالی پورتمن) دختری است که همه دوران کودکی و نوجوانی خود را به فراگیری و تمرین رقص باله گذرانده‌است. نینا به‌عنوان یک بالرین حرفه‌ای و ستاره یک شرکت معتبر، در تلاش برای به‌دست آوردن نقش اول باله معروف «دریاچه قو» اثر چایکوفسکی است. اما مدیرشرکت و طراح رقص‌های این باله، که در مورد توانایی نینا برای این بازی در دو نقش قوی سفید و معصوم و قوی سیاه اغواگر، مطمئن نیست، قابلیت‌های او را زیر سئوال می‌برد.