آهوی خُتَن؛ خوش‌بو‌ترین و ترسناک‌ترین آهوی جهان

در این مطلب قرار است شما را با جانور استثنایی و کمیابی به نام آهوی خُتَن آشنا کنیم، جانوری که به دلیل دندان‌های نیشِ بلند خود با نام گوزن خون آشام نیز شناخته می‌شود.

آهو ختن علاوه بر دندان‌های بلند به مشک خوش رایحه خود نیز شهرت دارد؛ مشکی که ادیان، اشعار و صنعت مد را هزاران سال است شیفته خود کرده است.

در کل حرف‌های زیادی درباره آهو ختن وجود دارد که در این مطلب سعی شده است به مهم‌ترین و جالب‌ترین‌هایش اشاره شود. پیشنهاد می‌دهیم چند دقیقه‌ای وقت بگذارید و در مطلب پیش رو با این مخلوق بی‌نظیر آشنا شوید.

در ابتدا باید بدانید که آهوی ختن یک سرده از راسته جفت سم سانان است. یعنی زمانی که نام آهوی خُتَن را می‌شنوید اشاره‌ای به یک گونه خاصی نمی‌شود و بلکه یک اشاره کلی درباره ۷ گونه جانوری است. این هفت گونه برخلاف نام گوزن خون خوار و یک باور غلط گوزن محسوب نمی‌شود و به خانواده آهوان تعلق دارد.

اسامی این ۷ گونه نیز عبارت است از: آهوی ختن آن هوئی، آهوی ختن سیبری، آهوی ختن کشمیری، آهوی ختن کوتوله، آهوی ختن کوهستانی آهوی ختن سیاه و آهوی ختن هیمالیا.

آهوی ختن که در زبان انگلیسی با نام آهوی مشکی (Musk Deer) شناخته می‌شود، جزو آهوان کوچک اندام طبقه بندی شده و عموما داری جثه‌های کوچک هستند و وزنشان نسبت به اکثر آهوان و جثه‌ای که دارند بیشتر است، آن‌ها پا‌های کوتاهی دارد و استخوان بندی پا‌های عقبی‌شان بلند‌تر از جفت پا‌های جلویی‌شان است.

طول آن‌ها به طور میانگین ۸۰ تا ۱۰۰ سانت است، ارتفاع آن‌ها از سم تا شانه به ۵۰ تا ۷۰ سانت می‌رسد و بین ۷ تا ۱۷ کیلوگرم وزن دارند.

آهوان ختن نر همانند گوزن‌های آبی نر دارای دندان‌های نیش بزرگی هستند که برخلاف لقب ترسناک خود نه خون آشام هستند و نه گوشت‌خوار. غذای آهوان ختن را گیاهان تشکیل می‌دهند که نوع گیاه و غذای اصلی میان هر گونه تاحدودی متفاوت است.

برای مثال آهوی ختن سیبری از گلسنگ‌هایی تغذیه می‌کند که در ارتفاعات بیش از ۴ متر یافت می‌شود. یک گوزن ختن سیبری بالغ به طور میانگین روزانه ۸۰۰ گرم گلسنگ می‌خورد.

به احتمال زیاد خاص‌ترین ویژگی آهوی ختن از نظر انسان‌ها مشک خوش عطر این جانور است که از سالیان دور مورد استفاده قرار می‌گرفته. مشکی که ارزش آن به کیلویی ۴۵.۰۰۰ دلار می‌رسد و در عطر و ادکلن‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مشک غده برون‌ریزی (خارج از خون) است که میان اندام جنسی و ناف جنس نر قرار گرفته است که در فصول جفت گیری ترشح آن به جلب توجه جنس ماده کمک می‌کند.

به طور غریزی اکثریت آهوان همانند آهوی ختن، هنگام احساس خطر فرار کردن را نسبت به روش‌های تدافعی دیگر ترجیح می‌دهند و نیش‌های سفید و بلند جنس نر این سرده از حیوانات بیشتر برای جلب توجه جنس ماده در فصل‌های جفتگیری کاربرد دارد تا پیکار و دفاع از خود.

فصل جفتگیری در آهوی ختن معمولا در ماه‌های می‌تا ژوئن صورت می‌گیرد که ممکن است در تمامی ۷ گونه به این ترتیب نباشد.

اما به طور کلی می‌توان گفت از آنجایی که گونه‌های نر شاخ ندارند با دندان‌های عاج مانند خود جلب توجه می‌کنند و گا‌ها برای رقابت با گونه‌های نر دیگر گلاویز می‌شوند. تا موقع تولد بچه آهو حدود ۶ ماه زمان لازم دارد و پس از به دنیا آمدن با گذشت ۱۲ ماه به بلوغ می‌رسد. عمر آهوان ختن به طور میانگین ۱۰ تا ۱۴ سال است.

پس از کشف مشک توسط انسان‌ها بخت این مخلوقات خوش رو از هر وقت دیگری تیره‌تر شد. چرا که علاوه بر استفاده از گوشت لذیذ، دندان‌ها زینتی، پوست زیبا، انسان‌ها دلیل دیگری برای شکار کردن این آهوان پیدا کردند.

بیش از ۵۰۰۰ ساله است که انسان‌ها برای استفاده از مشک آهوی ختن آن‌ها را شکار می‌کنند و با وجود اینکه جدا سازی این غده بدون کشتن حیوان میسر است، شکارچیان بدون توجه به ابتدایی‌ترین حقوق حیوانات آن‌ها را به قتل می‌رسانند.

متاسفانه علاوه بر این موارد، آهوی ختن یک Game Animal محسوب می‌شود. این اصطلاح به حیواناتی ارجاع داده می‌شود که صرفا جهت سرگرمی توسط انسان‌ها شکار می‌شوند. با وجود اینکه این اقدام در بسیاری از کشور‌ها قانونا منع شده، اما کماکان اقشاری از جامعه هستند که برای تفریح خود به شکار حیوانات می‌روند. متاسفانه هیچکدام از ۷ گونه آهوی ختن وضعیت خوبی در طبیعت ندارند و در معرض انقراض هستند.

جمعیت این جانوران در آسیا به صورت پراکنده دیده می‌شود و مشخص کردن تعداد حدودی آن‌ها به همکاری و پژوهش در کشور‌های مختلفی از جمله، روسیه، مغولستان و چین نیاز است. ضمن اینکه آمار جمعیت این جانوران در هر کشور نیز به صورت به روز شده نیز مشخص نیست.

یکی از آخرین و معتبر‌ترین آماری که از جمعیت این جانوران منتشر شده به سال ۲۰۰۲ باز می‌گردد که توسط «موسسه جانور شناسی، آکادمی علوم چین» ارائه شد. طبق این مقاله پژوهشی گونه آهوی ختن جنگلی (کوتوله) وسیع‌ترین پراکندگی را داشته و جمعیت آن‌ها در طبیعت حدودا ۱۰۰.۰۰۰ تا ۲۰۰.۰۰۰ راس گزارش شده است.

حدودا ۱۰۰.۰۰۰ راس آهوی ختن هیمالیایی، ۲۰۰۰ گونه آهوی ختن سیبری وجود داشت. البته همانطور که ملاحظه کردید این آمار برای ۲ دهه پیش بوده و امروزه رسانه‌های مختلفی تعداد این جانوران را مجموعا کمتر از ۵۰۰۰ راس اعلام کرده‌اند.

منبع: لست سکند