بحران آب در تهران؛ خشکسالی بیداد میکند!
ماهیت خطرناک و فاجعهبار خشکسالی، توسعه ابزارهای متنوعی را برای پیشبینی آن، بر پایه احتمالات مختلف، ضروری میسازد. سامانههای هشدار اولیه برای آمادگی به موقع و کاهش خسارات از مهمترین شیوههای کاهش ریسک خشکسالی است.
مهدی زارع | کاهش ۹۷ درصدی بارندگی ماهانه نشان میدهد که تهران از بدترین خشکسالی پنجاه سال اخیر رنج میبرد. تهران از ۳ شهریور تا چهار آبان ۰.۴ میلیمتر بارندگی داشته است که این میزان در مدت مشابه سال قبل ۱۴.۳ میلیمتر بود.
آبهای زیرزمینی و سطحی در وضعیت بحرانی قرار دارند. پنج سد تامینکننده آب پایتخت کمتر از یکسوم ظرفیت در خود دارند و به جای دو میلیارد متر مکعب، تنها ۴۷۷ میلیون متر مکعب آب در خود جای دادهاند. در شهریورماه سال گذشته، ذخیره ۷۲۹ میلیون مترمکعب آب بود.
مصرف آب در بخش کشاورزی نسبت به سال گذشته ۱۴ درصد و برای صنعت هشت درصد افزایش یافته است. تولید برق آبی نیز در شش ماه گذشته ۴۰ درصد کاهش داشته است. تهران که در شبهنگام ۹.۴ میلیون نفر جمعیت دارد، طی روز میزبان حدود ۴.۵ میلیون نفر جمعیت اضافه نیز میشود.
تهران و شهرهای پیرامون آن همچنان میزبان مهاجران بیشتری است که برآورد میشود سالانه حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار نفر طی ۵ساله اخیر به جمعیت استان تهران افزوده شده است. با توجه به آمار بارندگی، استان تهران بعد از استان سیستانوبلوچستان بدترین وضع را در ایران از نظر خشکسالی دارد.
خشکسالی به عنوان عدم تعادل غیرعادی و موقت در منابع آبی تعریف میشود و نشان از بارندگی دائما کمتر از حد متوسط و با فراوانی، مدت و شدت نامشخص دارد که پیشبینی وقوع آن را دشوار یا غیرممکن میکند. این امر باعث کاهش منابع آب موجود و ظرفیت نگهداری بوم سامانهها میشود.
ماهیت خطرناک و فاجعهبار خشکسالی، توسعه ابزارهای متنوعی را برای پیشبینی آن، بر پایه احتمالات مختلف، ضروری میسازد. سامانههای هشدار اولیه برای آمادگی به موقع و کاهش خسارات از مهمترین شیوههای کاهش ریسک خشکسالی است.
بر پایه گزارش هواشناسان، سال آبی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ از سال آبی ماقبل خشکتر و کمبارانتر پیشبینی میشود. خشکسالی به آرامی شروع میشود و در زمان وقوع آن احساس میشود.
برای دورههای طولانی باقی میماند، معمولا مناطق وسیعی را تحتتاثیر قرار میدهد و تاثیر آن فراگیر است. اقدامات به موقع برای کاهش اثرهای خشکسالی با توجه به وقوع تغییرات اقلیمی ضروری است. افزایش فراوانی و شدت رویدادهای شدید اقلیمی در طول تغییرات اقلیمی قابل انتظار است.
افزایش گازهای گلخانهای و گرمایش زمین به صورت افزایش شدت و فراوانی رویدادهای شدید آب و هوایی مانند بارش شدید، خشکسالی و سیل شدید رخ میدهد. تلاش برای پیشبینی رویدادهای شدید از جمله خشکسالی و سیل در هر منطقه ضروری به نظر میرسد.
در قرن گذشته، تعدادی از شاخص برای تعیین کمیت، نظارت، و تجزیه و تحلیل خشکسالی ارایه شده است. اکثر مطالعات از شاخص شدت خشکسالی پالمر و شاخص بارش استانداردشده (SPI)، اولی براساس معادله تعادل آب و خاک و دومی بر اساس احتمال بارش، استفاده میکنند.
براساس گزارش سازمان هواشناسی کشور، میانگین دمای کشور از ۱۳۴۰ تاکنون ۲ درجه سانتیگراد افزایش یافته است، میزان بارندگی در ۲۰ سال گذشته ۲۰ درصد کاهش یافته است و سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ خشکترین سال آبی در ۵۳ سال گذشته بود.
این روند همچنان ادامه خواهد داشت و سی سال آینده موج گرما، خشکسالی و سیل شدیدتر خواهد بود. برنامهای جامع و درازمدت برای کاهش ریسک خشکسالی ضروری است.