نبرد زنان گلادیاتور در روم باستان

فرادید | آیا در روم باستان گلادیور‌های زن وجود داشتند؟ در هنر، قوانین و گزارشات مکتوب شواهد اندکی وجود دارد که نشان می‌دهد زنان در اواخر جمهوری روم و اوایل امپراتوری روم در ورزش‌های ددمنشانه شرکت می‌کردند و با خشونت به صورت مسلحانه می‌جنگیدند، اما نه به همان درجه از خشونت که مردان با هم می‌جنگیدند و این کار سرگرمی تازه‌ی آن‌ها بود.

به گزارش فرادید؛ تاریخ مکتوب حاوی روایات متعددی از گلادیاتور‌های زن است. مورخانِ آن زمان زنان را در قرن نخست قبل از میلاد در حالِ نزاع با یکدیگر به عنوان سرگرمی بعد از شام، مبارزه با حیوانات و کوتوله‌ها در نمایش‌هایی که امپراتوران نرون، تیتوس و دومیتیان میزبان آن بودند، توصیف می‌کنند.

گلادیاتور‌های زن در شهر مترقی پُمپِی می‌جنگیدند. کتیبه‌ای که در شهر بندری اوستیا یافت شده یک دادرس محلی را نشان می‌دهد که در حال لاف زدن است، چون از زمان تاسیس این شهر نخستین کسی بوده که شمشمیر را در اختیار زنان قرار داده است.

برخی زنان گلادیاتور از نخبگان جامعه بودند

به نقل از دیوید اِس. پاتِر استاد مطالعات کلاسیک، زنان از تمام طبقات در مسابقات گلادیاتوری شرکت می‌کردند. زنان برده به طور کلی برای خانواده‌های ثروتمند کار می‌کردند و صاحبان کارآفرین آن‌ها احتمالاً موقعیت‌های مناسب را شکار می‌کردند و به بردگان خود می‌گفتند: «تو قوی هستی. بیا تو رو به عنوان گلادیاتور تربیت کنیم. تو از نبردهات پول زیادی درمیاری.»

زنان طبقه‌ی متوسط و اشرافی هم می‌جنگیدند به همان دلایلی که مردان جوان ممتاز می‌جنگیدند. پاتر می‌گوید: «هیجان‌انگیزه. متفاوته. والدیشون رو کفری میکنه.» آن زمان زنان در انواع مختلفی از رشته‌های ورزشی فعالیت داشتند و حفظ ورزیدگی و تناسب اندام برای آن‌ها اهمیت داشت. مقامات رومی آن‌ها را تشویق می‌کردند قوایشان را برای زایمان بالا ببرند. زنان ثروتمند استطاعت آموزش دیدن را داشتند و در اوقات فراغت ورزش می‌کردند. مدیران دسته‌ی گلادیاتور‌های حرفه‌ای کسانی را که در کشتی مهارت داشتند تشویق می‌کردند تا نبرد‌های گلادیاتوری را تجربه کنند که برای آن‌ها پول و زرق و برق بیشتری به ارمغان می‌آورد. پاتر می‌گوید: «اگه به چشم یک سرگرمی بهش نگاه کنیم، معلوم میشه چرا زن‌ها دوست داشتن دَرِش مشارکت داشته باشن.»

مجلس سنای روم در سال‌های ۱۱ و ۱۹ پس از میلاد قوانینی برای ممنوعیت زنان طبقه‌ی متوسط و اشراف از جنگیدن به عنوان گلادیاتور تصویب کرد که ظاهراً کمترین نتیجه و اثر را داشت چرا که گزارش‌ها حاکی از آنست که زنان طبقه‌ی اشراف تا دو قرن بعد به این علاقه و فعالیت خود ادامه دادند.

تصاویر زنان گلادیوتور در آثار هنری

تنها در یک اثر هنریِ بجامانده که در موزه‌ی ملی بریتانیا در شهر لندن است به وضوح زنانِ گلادیاتور به تصویر کشیده شده‌اند: این نقش برجسته‌ی مرمری باستانی در هالیکارناسوس (بودروم امروزی در ترکیه) دو زن را در حال نبرد نشان می‌دهد که سپر، شمشیر و محافظ پا دارند. این دو زن آمازون و آشیلیا نامگذاری شدند، احتمالاً نام‌های هنری که تداعی‌کننده‌ی اساطیر یونان هستند. نوشته‌ای در بالای سر آنهاست با این مضمون که نبرد آن‌ها با نتیجه‌ی افتخارآمیز مساوی پایان یافت.

به گفته‌ی محققان، سایر آثار هنری با موضوع گلادیاتور‌های زن ممکن است قرن‌ها به غلط تفسیر شده باشند. یک مجسمه‌ی برنزی از قرن نخست پس از میلاد در موزه‌ای در آلمان است که مدت‌ها تصور میشد تصویر زنی است که یک ابزار تمیزکاری را در دست دارد، اما سال ۲۰۱۱ یک محقق اسپانیایی پس از ارزیابی مجدد این اثر دریافت آن زن در واقع گلادیاتوری در حال بلند کردن شمشیری کوتاه و خمیده به نام سیکا Sica به هوا به نشانه‌ی پیروزی‌ست. همچنین سینه‌ی این زن درست به سبک گلادیاتور‌ها برهنه است.

یکی از خیره‌کننده‌ترین اکتشافات مربوط به سال ۱۹۹۶ است زمانی که باستان‌شناسانِ موزه‌ی ملی لندن قطعه‌ای از لگن زنی را میان خاکستر‌های سوزانده شده در گوری پُرکار و دارای جزئیات از دوره‌ی رومی در محله‌ی ساتوارک لندن از زیر خاک حفاری کردند. اقلام تزئینی و بقایای یک ضیافت مجلل حاکی از آن بود که آنجا محل دفن یک گلادیاتور است.

جِنی هال، متصدی تاریخ صدر آن زمانِ موزه‌ی ملی لندن گفته است به احتمال ۷۰ درصد فرد مدفون یک گلادیاتور زن بوده است، اگرچه برخی از دیرباوران گفته‌اند «زن خیابان گریِت داوِر» لقبی که به او دادند، می‌توانسته همسر یا دوست‌دختر یا طرفدار یک گلادیاتور بوده باشد.

سنت گلادیاتوری

شواهد بجامانده‌ی بسیار زیادی از گلادیاتور‌های مرد وجود دارد که حدوداً هزاران سال در سرتاسر امپراتوری روم که در اوج خود از آسیای غرب تا جزایر بریتانیا امتداد داشت، جنگیده بودند. در خودِ روم، مسابقات گلادیاتور‌ها به عنوان بخشی از مراسم مجلل تشییع در قرن‌های نخست قبل از میلاد آغاز شدند به ویژه میان اشرافیانی که به لحاظ سیاسی جاه‌طلب بودند.

ژولیوس سزار در سال ۶۵ قبل از میلاد از ۳۲۰ جفت گلادیاتور استفاده کرد تا به ظاهر ادای احترامی کرده باشد به پدری که مدت‌ها از مرگش گذشته بود. اگرچه مسابقات خونینی بود، اما گلادیاتور‌ها نماد قدرت و شجاعت تلقی می‌شدند، کسانی که الهام‌بخشِ وفاداری بیشتر جمعیت به رم بودند.

بسیاری از گلادیاتور‌ها بردگان یا زندانیان جنگی بودند، اما آزادمردان جوان هم می‌توانستند برای به خطر انداختن زندگی‌شان در طلب شهرت و ثروت داوطلب شوند. گلادیاتور‌های معروف به عنوان مظهر جاذبه‌ی جنسی مورد احترام بودند. مدارس آموزشی فزونی یافت و برپاکنندگان رویداد‌ها متقاضی اجاره کردن کلِ گروه گلادیاتور‌ها بودند. جنگجویان معمولاً پاداش‌ها را بین هم تقسیم می‌کردند. بردگان امید داشتند پس از چند نبرد موفقیت‌آمیز بتوانند آزادی‌شان را بخرند.

گلادیاتور‌ها برخلاف تصویری که هالیوود از آن‌ها نشان می‌دهد به ندرت تا سرحد مرگ می‌جنگیدند. یک گلادیاتور مغلوب یک انگشت خود را بالا می‌برد و سرنوشتش را به دست برگزارکننده یا حامی مالی می‌سپرد که او نیز نظر نهایی خود را معمولاً براساس نظر جمعیت اعلام می‌کرد. اما آن‌طور که پاتر می‌گوید کشته شدن گلادیاتور مستلزم پرداخت هزینه‌ی گزافی از جانب حامی مالی به مدیر گروه گلادیاتور‌ها میشد، چیزی معادل ۱۰ برابر هزینه‌ی اجاره‌ی گلادیاتورها. پاتر احتمال کشته شدن یک گلادیاتور در هر مسابقه را حدوداً ۱ در ۲۰ تخمین می‌زند.

ظهور زنان گلادیاتور

مخاطبان شیفته‌ی تازگی بودند و این موضوع حامیان مالی را به ارائه‌ی نمایش‌های عجیب و غریب‌تر ترغیب می‌کرد. مبارزه‌ی زنان گلادیاتور با هم با این هدف سازگاری داشت. طبق گفته‌ی کاسیوس دی‌یوُ مورخ رومی، نرون سال ۵۹ پس از میلاد نمایشی برپا کرد: «که شرم‌آورترین و تکان‌دهنده‌ترین نمایشی بود که در آن مردان و زنان نه تنها از طبقه‌ی متوسط بلکه از طبقه‌ی سناتور‌ها ... اسب‌سواری می‌کردند، حیوانات وحشی را می‌کشتند و به عنوان گلادیاتور می‌جنگیدند، برخی با میل خودشان و برخی برخلاف میل‌شان.» نرون سال ۶۶ پس از میلاد در این قبیل نمایش‌ها زنان گلادیاتوری را به صحنه می‌آورد که به افتخار مادری که او را به قتل رسانده بود مبارزه می‌کنند.

طبق گفته‌ی کاسیوس دی‌یوُ و سوئِتوُنی‌یِس مورخ رومی دیگر، امپراتور دومیتیان مسابقات گلادیاتوری را شب‌هنگام با نور مشعل برگزار می‌کرد و زنان را در مقابل کوتوله‌ها یا زنان دیگر قرار می‌داد.

عقیده‌ی جامعه‌ی رومی

جامعه‌ی رومی همچنان نسبت به رقابت زنان متاهل در این عرصه بدبین است. جووِنال شاعر طنزپرداز رومی مردانی را که به همسران خود اجازه‌ی مبارزه می‌دادند تمسخر می‌کرد و می‌نوشت: «چه افتخار بزرگی‌ست برای شوهری که ببیند جلوه‌های همسرش را به حراج گذاشته‌اند، کمربند، ساق‌بند و بازوبندش را ... شنیدن صدای ناله و خرخر او حین مبارزه، حرکات دفاعی و حمله کردن و دیدن گردن او که زیر وزن کلاه‌خودش خم شده است.»

امپراتور سِپتی‌می‌یِس سِوِرِس در سال ۲۰۰ پس از میلاد مبارزات گلادیاتوریِ تمام زنان را منع کرد و دلیل آن گزارش‌هایی بود که از شوخی‌های زننده به زنان در مسابقات ورزشی شده بود و او از این می‌ترسید که مبادا این ورزش‌ها سبب بی‌احترامی به تمام زنان شود.

اشتیاق شدید به گلادیاتور‌ها بطور کلی تا قرن پنجم به شدت کاهش یافت، تا اندازه‌ای به خاطر گسترش مسیحیت که گلادیاتوری را برای زنان ناخوشایند می‌دانست و تا اندازه‌ای به این خاطر که همزمان با فروپاشی امپراتوری روم غربی، هزینه‌های روی صحنه آوردن چنین رویداد‌هایی توجیه‌ناپذیر میشد.

منبع: History

مترجم: زهرا ذوالقدر