عکس‌هایی از زندگی زهرا عزت‌السلطنه؛ بانوی خیّر قاجاری

فرادید | زهرا سلطان نظام مافی (عزت‌السلطنه) دختر رضا قلی‌خان نظام مافی (نظام‌السلطنه) در سال ۱۲۷۴ شمسی (یک سال قبل از قتل ناصرالدین شاه) در تهران به دنیا آمد. پدر زهرا از رجال دوران قاجار بود که در ادوار مختلف ادارۀ ولایات خراسان، کرمانشاه و لرستان را به عهده داشت. رضا قلی خان املاک وسیعی در غرب تهران داشت که پس از او به فرزندانش از جمله زهرا سلطان به ارث رسید.

به گزارش فرادید؛ زهرا سلطان در ۱۷ سالگی با عباس میرزا فرمانفرمائیان (سالار لشکر) نوۀ مظفرالدین شاه قاجار ازدواج کرد. عباس میرزا در دوران زندگی خود مناصب مختلفی از جمله حاکمیت همدان و کرمانشاه، معاونت وزارت عدلیه و نمایندگی مراغه در مجلس شورای ملی را به عهده داشت.

بعد از روی کار آمدن رضاخان، عباس میرزا مغضوب شد و از مشاغل حکومتی کنار گذاشته شد. او مدتی بعد در برلین بر اثر بیماری درگذشت. بعد از درگذشت عباس‌میرزا، بخشی از اموال خانوادگی زهراسلطان به دستور رضاخان توقیف شد و بخشی از عایدات آن‌ها از املاکشان در آذربایجان نیز بعد از وقوع جنگ جهانی دوم قطع شد.

اما صرف‌نظر از همۀ این‌ها، آنچه که نام زهراسلطان نظام‌مافی را ماندگار کرده است، فعالیت‌های نیکوکارانه و اقدامات خیریه‌ای است که او در طول سال‌های طولانی به انجام رسانده است. او بخش زیادی از اموال و املاک خود را در شهر‌های مختلف و بویژه غرب تهران وقف فعالیت‌های خیریه و ساخت مساجد، مدارس و آموزشگاه‌های مختلف کرد.

تنها بخشی از موقوفات زهرا سلطان از این قرار هستند: احداث دبستان و بیمارستان در شهرستان میاندوآب؛ احداث چند مدرسه در غرب تهران که امروز نیز فعال هستند؛ تاسیس ورزشگاه ویژۀ معلولان و بانوان در غرب تهران که امروز با عنوان «ورزشگاه ورزنده» شناخته می‌شود؛ ساخت مسجد امیرالمومنین در غرب تهران (خیابان صفری)؛ احداث مرکز درمانی در غرب تهران.

زهرا سطان علاوه بر احداث مراکز خیریه شخصا نیز به فعالیت‌هایی از قبیل سرپرستی کودکان و زنان بی‌بضاعت اشتغال داشت و به عنوان مثال بعد از زلزلۀ بوئین‌زهرا تعداد زیادی از کودکانی را که در این حادثه بی‌سرپرست شده بودند تحت تکفل گرفت و آن‌ها را تا سنین بزرگسالی مورد حمایت خود قرار داد. زهرا سلطان در سال 1359 از دنیا رفت و در امامزاده عبدالله به خاک سپرده شد.

در اینجا عکس‌هایی از دوره‌های مختلف زندگی زهرا سلطان عزت‌السلطنه را ملاحظه می‌کنید.

۱. زهرا سلطان به همراه برادرانش

۲. در کنار برادرانش در کلاس درس (به همراه دو دانش‌آموز دیگر)

۳. زهرا سلطان در اوایل جوانی

۴. در کنار فرزندانش

۵. زهرا سلطان در کنار خانوادۀ همسر (زهرا در سمت راست تصویر و ردیف جلو ایستاده است. فرد نشسته عبدالحسین میرزا فرمانفرما پدر همسر زهراسلطان است که در دوران احمدشاه نخست وزیر ایران بود. محلۀ فرمانیۀ تهران بخش کوچکی از املاک او بوده است. فردی که پشت سر زهرا ایستاده نیز نصرت‌الدولۀ فیروز برادر همسر اوست که خودش از رجال نامی اواخر دوران قاجار بود و نهایتا به دستور رضاخان در سمنان به قتل رسید).

۶. در کنار خانواده (نفر سمت راست تصویر عباس میرزا سالارلشکر همسر زهراسلطان است).

۷. در سن ۴۱ سالگی در کتابخانۀ شخصی‌اش

۸. در کنار فرزندان

۹. تصویری از بیمارستان عباسی در میاندوآب که از موقوفات زهراسلطان بوده است.