ویتامین B۱۲ چه نقشی در سلامت بدن دارد؟

ویتامین B۱۲ همانند ویتامین‌های دیگر گروه B محلول در آب است. این موضوع بدین معنیست که این ویتامین در آب حل می‌شود و به درون شریان‌های خونی روانه می‌شود. بدن انسان می‌تواند این ویتامین را برای حداکثر ۴ سال ذخیره کند.

مقدار اضافی ویتامین B۱۲ از طریق ادرار دفع می‌شود. ویتامین B۱۲ بزرگترین و پیچیده‌ترین ساختار را در بین ویتامین‌ها دارد. این ویتامین بصورت طبیعی در محصولات گوشتی یافت می‌شود و تنها تولید صنعتی آن از طریق سنتز تخمیر باکتریایی انجام می‌شود.

اهمیت و کاربرد ویتامین B۱۲ در بدن

ویتامین ب ۱۲ یا کوبالامین یک ویتامین حساس و مهم برای بدن است که در تولید یاخته‌های بدن نقش دارد و وظیفهٔ آن همانند اسیدفولیک، شرکت در همانند سازی ژن‌های هستهٔ سلول می‌باشد. تکثیر سلول‌ها در بافت عصبی (تولید رشته‌های عصبی این بافت) و دستگاه گوارش و مغز استخوان به خاطر حضور این ویتامین می‌باشد.

این ویتامین در تولید سلول‌های قرمز خون نقش داشته و برای ساخت و تثبیت DNA کمک کننده است. عملکرد بدن انسان میلیون‌ها سلول قرمز را در هر دقیقه تولید می‌کند. این سلول‌ها بدون ویتامین B۱۲ تکثیر نمی‌شوند. تولید سلول‌های قرمز خون در صورت کمبود ویتامین B۱۲ کاهش می‌یابد. آنمی یا همان کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های قرمز خون کاهش یابد.

خواص ویتامین ب ۱۲ چیست و ویتامین B۱۲ چه نقشی در سلامت بدن دارد؟

در بخش‌های قبلی بهداشت و سلامت نمناک به طور گسترده به فواید این ویتامین حیاتی پرداختیم، در ادامه نیز مختصر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. ویتامین ب ۱۲ به پیشگیری و درمان کم خونی کمک می‌کند. به طور کلی ساخت و بازسازی سلول‌های قرمز خون نیاز حتمی به ویتامین ب ۱۲ دارد.

این ویتامین به رشد کودکان کمک می‌کند و باعث افزایش نیروی بدن می‌شود.
تقویت قلب از مهمترین خواص ویتامین B۱۲ در بدن انسان است.

درمان نازایی، آسم، سردرد‌های میگرنی و افسردگی.
ویتامین ب ۱۲ به همراه اسید فولیک نقش بسزایی در تشکیل لوله عصبی جنین و پیشگیری از نقایص مادرزادی جنین دارد.

افزایش تراکم استخوانی و پیشگیری از شکستگی استخوان و پوکی استخوان
ویتامین ب ۱۲ برای سلامت اعصاب موثر است و مصرف مقادیر کافی آن در تقویت حافظه، تعادل و تمرکز موثر می‌باشد.

کمک به جذب بهتر چربی ها، پروتئین و مواد نشاسته‌ای از خواص ویتامین ب ۱۲ است. این ویتامین برای تولید DNA و RNA ضروری است و در عملکرد برخی آنزیم‌های خاص که موجب سوخت و ساز کربوهیدرات و کنترل چربی می‌شود، نقش دارد.

یکی از مهمترین فواید ویتامین ب ۱۲ توانایی آن در تسریع فعالیت‌های متابولیک و بالا بردن سطح انرژی افراد است.
بهبود بیماری‌های خونی و صدمات مغزی از فواید ویتامین B۱۲ در درمان بیماری‌ها است.

نشانه‌ها و عوارض کمبود ویتامین B۱۲

بدن برای ادامه حیات خود به ویتامین‌های زیادی نیاز دارد. ویتامین b۱۲ یکی از مهمترین نوع ویتامین هاست که در صورت کمبود آن سیستم بدن با مشکلات مختلفی رو به رو می‌شود. کمبود ویتامین B۱۲ به میزان خیلی کم می‌تواند منجر به کم خونی، خستگی، جنون و افسردگی شود، در حالی که دوره طولانی کمبود این ویتامین می‌تواند برای همیشه به مغز و سیستم اعصاب مرکزی آسیب برساند.

احساس خستگی: یکی از علائم کمبود ویتامین b۱۲ این است که بدن احساس خستگی می‌کند.

احساس سوزن سوزن شدن: یکی از علائم کمبود ویتامین b۱۲ بیماری نوروپاتی محیطی است. نوروپاتی محیطی اختلال در اعصابی است که از مغز و طناب نخاعی سرچشمه می‌گیرند.

فشار خون پایین: در صورت عدم وجود ویتامین B۱۲ کافی، بدن شما نمی‌تواند سلول‌های قرمز خون را به اندازه کافی تولید کند. این یعنی شما در معرض خطر داشتن فشار خون پایین هستید.

کم کاری تیروئید: تیروئید برای حفظ عملکرد صحیح خود در بدن نیاز به چندین ماده دارد که یکی از آن‌ها ویتامین B۱۲ است. در صورت عدم وجود B۱۲ کافی در بدن، غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند، و در نتیجه کم کاری تیروئید به وجود می‌آید.

ناباروری و سقط جنین: یکی از علائم کمبود ویتامین b۱۲ ناباروری و همچنین سقط‌های جنین مکرر است. محققان می‌گویند که کمبود ویتامین B۱۲ باعث تغییراتی در تخمک گذاری زنان می‌شود.

مشکلات حافظه: سطح پایین ویتامین B۱۲ در بدن شما می‌تواند ابتلا به بیماری زوال عقل را بالا ببرد. ممکن است کار‌هایی غیر معمول انجام دهید مثلا کلید هایتان را در یخچال قرار داده یا بسیاری از مسائل پیش پا افتاده روزمره را فراموش کنید.

سرگیجه: احساس سرگیجه از دیگر نشانه‌های علائم کمبود ویتامین b۱۲ است. زمانی که ویتامین B۱۲ به میزان کافی در بدن نباشد کاهش اکسیژن در اندام‌ها را شاهد خواهیم بود. کمبود اکسیژن نیز می‌تواند سرگیجه، خستگی و احساس کسالت را به همراه داشته باشد.

کاهش کیفیت پوست: کمبود ویتامین‌ها به خصوص علائم کمبود ویتامین b۱۲ مشکلات بسیاری را برای پوست به وجود خواهند آورد. در صورتی که صورت شما رنگ شادابی نداشت به علائم کمبود ویتامین b۱۲ شک کنید.

اضطراب: کمبود این ویتامین می‌تواند اضطراب و احتمالا ابتلا به افسردگی را افزایش دهد. این ویتامین در سنتز مواد شیمیایی مغز دخیل است که به تنظیم خلق و خوی انسان بسیار کمک می‌کند.

دو بینی: سطوح پایین ویتامین B۱۲ در طول زمان آسیب‌هایی جدی بر بینایی خواهد داشت. دو بینی یا تار دیدن یا حتی حساسیت به نور که در گذشت زمان از دست دادن بینایی را به همراه دارد از عوارض کمبود ویتامین B۱۲ است.

تشخیص کمبود ویتامین B۱۲: ساده‌ترین راه تشخیص علائم کمبود ویتامین ب ۱۲ دقت در نشانه‌هایی است که در این بخش به آن‌ها اشاره شد، در صورتی که علائم بالا را دارید با یک آزمایش خون ساده می‌توانید متوجه کمبود این ویتامین در بدن شوید، کافیست از پزشک معالج خود بخواهید تا برای شما انجام آزمایش را تجویز و سپس نتیجه‌ی آن را بررسی کند.

چه افرادی در معرض خطر کمبود ویتامین B۱۲ هستند؟

بیماری‌های التهابی روده و بیماری سلیاک، جراحی لاغری و کاهش وزن و نوشیدن مقادیر زیاد نوشیدنی‌های الکلی می‌تواند مانع توانایی فرد برای جذب مواد مغذی مورد نیاز بدن از جمله ویتامین B۱۲ شود. افراد سالمند مشکلات بیشتری در جذب مواد مغذی دارند و بیشتر دچار کمبود ویتامین B۱۲ می‌شوند.

کودکان هم ممکن است دچار کمبود ویتامین B۱۲ شوند؟

در نوزادان کمبود ب ۱۲ جدی است و می‌تواند علائمی مانند کم خونی، مشکلات حرکتی و مشکل در مراحل رشد را به وجود بیاورد که می‌توانند خطرناک باشند.

کمبود ویتامین ب ۱۲ در کودکان به ندرت دیده می‌شود، اما در کودکانی که مادران شان در دوره‌ی بارداری محصولات حیوانی به اندازه‌ی کافی مصرف نکرده اند یا مادران شیردهی که گیاه خوار هستند دیده می‌شود. مصرف مکمل‌های ب ۱۲ در مادران و همچنین غذا‌های غنی شده با ب ۱۲ در دوارن بارداری و شیردهی می‌تواند مفید باشد.

راهکار‌های درمان کمبود ویتامین B۱۲

راهکار‌های درمان کمبود ویتامین B۱۲ با توجه به علت ابتلا به این کمبود، متفاوت است. ازجمله معمول‌ترین این راهکار‌ها عبارتند از تجویز آمپول، مصرف مکمل (به شکل قرص یا اسپری بینی)، اصلاح رژیم غذایی و درمان بیماری‌های زمینه‌ای نظیر بیماری کرون یا سلیاک.

هر یک از راهکار‌های درمانی باید طبق دستور پزشک اجرا شوند. برای درمان کمبود ویتامین B۱۲ می‌توان طبق تشخیص پزشک برای یک دوره ۳ تا ۶ ماهه از مکمل‌های خوراکی ویتامین B۱۲، اسپری بینی ویتامین B۱۲ یا ویتامین B۱۲ تزریقی استفاده کرد.

تزریق آمپول ویتامین B۱۲ مفید است؟

آمپول ویتامین B۱۲ برای درمان کم خونی استفاده می‌شود. تزریق این ویتامین دارای اثرات مفیدی برای درمان بیماری‌هایی پوستی، کاهش استرس و خستگی، افزایش انرژی، بهتر خوابیدن، افزایش قدرت حافظه و تمرکز می‌باشد. همچنین تزریق این ویتامین برای افرادی که سعی در کاهش وزن دارند نیز مفید می‌باشد.

مضرات تزریق آمپول ویتامین B۱۲ چیست؟

سردرد، خارش و ورم پوست، معده درد، دل به هم خوردگی، اسهال، درد مفاصل و درد عصب. در موارد نادر:بی نظمی در تنفس، تپش قلب، درد سینه، افزایش وزن ناگهانی، ضعف و درد عضلات، گرفتگی عضلات، تشنگی بیش از حد، ادرار بیش از حد، درد پا، گیجی، بی حس شدن بدن، احساس سوزش داشتن، سخت قورت دادن غذا، سرفه کرن، تنفس با صدا، خستگی بیش از حد، تورم دست ها، ران ها، پا‌ها و قوزک پا‌ها و قرمز شدن، درد داشتن و گرم شدن یکی از پاها، قرمزی پوست و جوش.

تزریق آمپول ویتامین B۱۲ با چه موادی تداخل می‌کند؟

برخی غذا‌ها دارای اثر تداخلی با تزریق ویتامین B۱۲ می‌باشند، از جمله:

الکل، آنتی بیوتیک ها، سایمتیدین، کلشیسین، اسید فولیک، متوتروکسایت، نئومایسین، پاراآمینوسالیسیلیک اسید (Paser)، فنوباربیتال، فنی توئین، مکمل‌های پتاسیم، پیریمتادین (Daraprim) و برخی ترکیبات ویتامینی.

منابع طبیعی ویتامین B۱۲ کدام اند؟

بعضی از منابع غنی ویتامین B۱۲ شامل:

انواع ماهی‌ها
گوشت قرمز
گوشت ماکیان و تخم مرغ
محصولات لبنی همچون شیر، ماست و …
غلات و حبوبات غنی شده با این ویتامین

عموما برای تامین نیاز بدن به ویتامین B۱۲ استفاده از منابع طبیعی بهتر است. اما پزشکان بعضی از اوقات خوراکی‌های غنی شده و مکمل‌های این ویتامین را برای افراد بالای ۵۰ سال تجویز می‌کنند. هرچه سن ما بیشتر می‌شود، جذب ویتامین B۱۲ برای بدن ما سخت‌تر می‌شود.

عوارض قرص و آمپول ویتامین B۱۲

آلرژی به ویتامین B۱۲، افرادیکه به ویتامین B۱۲ آلرژی دارند باید از مصرف مکمل‌های ویتامین B۱۲ خودداری نمایند. این آلرژی بصورت ورم، سوزش و خارش پوست و شک خود را نشان می‌دهد.

عوارض جانبی ویتامین B۱۲، مصرف این ویتامین در مقادیر عادی اغلب بی خطر و عوارض است. مصرف مقادیر بالای این ویتامین می‌تواند باعث جوش صورت شود.

تداخلات دارویی ویتامین B۱۲، دارو‌های درمان رفلاکس معده، دیابت و سایر بیماری‌ها جذب ویتامین B۱۲ را برای بدن سخت‌تر می‌کنند.

ویتامین B۱۲ هیچ گاه به حد افراط نمی‌رسد

برخلاف ویتامین‌هایی که محلول در چربی هستند و ممکن است در بدن انباشته شده و عوارض جانبی داشته باشند، ب ۱۲ به این دلیل که محلول در آب است فقط به اندازه‌ی نیاز بدن جذب می‌شود و مقادیر اضافه‌ی آن به همراه ادرار دفع می‌شود. این برای کسانی که می‌خواهند ذخایر بدن شان را از این ویتامین پر کنند، ولی نگران مصرف زیاد آن هستند، خبر خوبی است.

اما دقت کنید که اگر در یک وعده مقدار زیادی ویتامین ب ۱۲ مصرف کنید، مبتلا به بیرون روی و خارش خواهید شد. اگر پزشک، مکمل دارویی برای شما تجویز کرده، حتما برچسب روی دارو را مطالعه کنید و فقط به مقداری که پزشک تان توصیه کرده مصرف کنید.

منبع: نمناک