مورد عجیب پلوتون
منظومه شمسی ما سال‌‌ها هشت سیاره به نام‌های عطارد (تیر)، زهره (ناهید)، زمین، مریخ (بهرام)، مشتری، زحل (کیوان)، اورانوس و نپتون داشت. با کشف پلوتون در سال ١٩٣٠، تعداد سیاره‌های آن به ٩ افزایش یافت.
کد خبر :
۱۰۰۹۰
بازدید :
۹۶۰۰
منظومه شمسی ما سال‌‌ها هشت سیاره به نام‌های عطارد (تیر)، زهره (ناهید)، زمین، مریخ (بهرام)، مشتری، زحل (کیوان)، اورانوس و نپتون داشت. با کشف پلوتون در سال ١٩٣٠، تعداد سیاره‌های آن به ٩ افزایش یافت.
پس از کشف جسمی به نام «اریس» بسیاری منتظر بودند که با اعطای عنوان سیاره به این جسم نویافته، تعداد سیاره‌های منظومه شمسی به ١٠ افزایش یابد، اما انجمن بین‌المللی اخترشناسی در سال ٢٠٠٦، تعریف دیگری از سیاره ارائه کرد که شامل معیارهای تازه‌ای برای سیاره‌نامیدن یک جسم بود.
مشخصات پلوتون با این تعریف جدید سازگار نبود و به‌همین‌دلیل از آن تاریخ به‌بعد، پلوتون عنوان سیاره را از دست داد و در دسته «سیاره کوتوله» قرار گرفت و به‌این‌ترتیب برخلاف انتظارها، تعداد سیاره‌های منظومه شمسی ما به هشت کاهش یافت.
اما واقعا چرا پلوتون از فهرست سیاره‌های منظومه شمسی اخراج شد؟ واقعیت این است که با پیشرفت‌های بسیار فناوری و ارائه تجهیزات رصدی جدید در سالهای اخیر، اجسام بسیاری در منظومه شمسی شناسایی شدند که با توجه به اندازه و وضعیتشان، لازم بود تعریف دقیقی از سیاره ارائه شود.
انجمن بین‌المللی نجوم در سال ٢٠٠٦ تعریف دقیقی برای سیاره ارائه کرد که طبق آن، سیاره جسمی است که:
به‌طور مستقل به دور ستاره‌ای در گردش باشد و قمر سیاره یا قمر جسمی مانند کوتوله قهوه‌ای نباشد.
جرم آن به‌قدری زیاد باشد که به تعادل هیدرواستاتیکی رسیده و به شکل کروی درآمده باشد.
در مدار و اطراف آن، اجرام مشابه آن وجود نداشته باشد.
پلوتون شرط سوم را نداشت و به‌همین‌دلیل از فهرست سیاره‌های منظومه شمسی کنار گذاشته شد و درعوض در دسته‌ای دیگر به نام «سیارات کوتوله» قرار گرفت.
طبق این تعریف، سیارات کوتوله اجرامی هستند که:
به‌طور مستقل به دور ستاره‌ای در گردشند.
شکل کروی دارند. (یعنی جرم آنها به‌قدری است که به تعادل هیدرواستاتیکی رسیده‌اند).
در مدار و اطرافشان اجرام مشابه آنها وجود دارند.
پس با این تعریف جدید، هم‌اکنون منظومه شمسی هشت سیاره اصلی دارد و اجسام پلوتو، سرس و اریس نیز سه سیاره کوتوله آن محسوب می‌شوند. گفتنی است پس از حذف پلوتو از فهرست سیاره‌های منظومه شمسی، افراد بسیاری (از مردم عادی و طرفداران نجوم آماتوری تا کارشناسان حرفه‌ای)، خواستار اعطای دوباره این عنوان شدند.
دانستنی‌هایی درباره پلوتون
پلوتون را «کلاید تامبا» در سال ١٩٣٠ کشف کرد. این سیاره را در زبان انگلیسی، پلوتو و در زبان فرانسه (و همچنین فارسی) پلوتون می‌نامند. پلوتون در افسانه‌های روم باستان، نام خدای زیرزمینی بود.
انگیزه این نام‌گذاری نیز فاصله بسیار زیاد این جسم از خورشید بود. پس از کشف این سیاره، بحث‌های بسیاری در رصدخانه لاول بر سر انتخاب نام آن در گرفت و نام‌هایی مانند زئوس، پرسیوال و ... نیز پیشنهاد شدند، اما درنهایت پیشنهاد دختر ١١سالهای از آکسفورد انگلستان به نام «ونیتا برنی» پذیرفته شد.
او که هم به ستاره‌شناسی و هم به اسطوره‌های یونان باستان علاقه‌مند بود، نام پلوتو را پیشنهاد کرد. پلوتو نام الهه جهان مردگان است که در اساطیر یونان به نام هایدس نیز شناخته می‌شد.
ماجرای کشف پلوتون
پلوتون هم از جمله سیاراتی است که کشف آن نه از سر اتفاق یا گشت‌وگذار بی‌هدف در آسمان با تلسکوپ که حاصل پیش‌بینی علمی بود. در دهه ١٨٤٠ دانشمندان و به‌ویژه «اوربین لو وریه»، براساس بی‌نظمی‌هایی که در مدار اورانوس مشاهده کرده بودند، حدس زدند سیاره‌ای فراسوی مدار آن وجود دارد.
این بررسی‌ها در اواخر قرن نوزدهم و پس از کشف سیاره نپتون نیز همچنان ادامه یافت. محاسبات نشان می‌داد احتمالا جرم دیگری نیز ورای مدار اورانوس وجود دارد. «پرسیوال لاول» که رصدخانه لاول را تأسیس کرده بود، در سال ١٩٠٦، پروژه‌ای را برای جست‌وجوی این سیاره که به سیاره ایکس معروف شده بود، آغاز کرد.
این تلاش‌ها سالیان‌سال ادامه داشت، بدون آنکه به نتیجه‌ای برسد. سرانجام در سال ١٩٢٩ مدیر رصدخانه لاول، جوان ٢٣سالهای اهل کانزاس به نام «کلاید تومبا» را مأمور این کار کرد.
«تومبا» وظیفه داشت به‌طور منظم و سازمان‌یافته و به فاصله زمانی دو هفته یک‌بار، از بخش‌های تقسیم‌شده آسمان شب عکاسی کند و سپس با مقایسه این تصاویر بررسی کند آیا سیاره‌ای هست که مکانش در این مدت در این تصویرها تغییر کرده باشد.
سیارات در مداری به دور خورشید در حال گردشند و به‌همین‌دلیل موقعیتشان نسبت به ستارگان تغییر می‌کند. تغییر مکان سیاره‌های نزدیک زیاد است و هر شب می‌توان آنها را رصد کرد، اما چون تغییرمکان سیاره‌های دوردست، آرام و کند است، باید در فاصله‌های زمانی طولانی‌تر به‌دنبال این تغییرمکان بود.
«تومبا» برای تشخیص این تغییرمکان، از ابزاری استفاده می‌کرد که امکان تشخیص اجرام متحرک در آن تصویرها را فراهم می‌کرد. یک سال پس از آغاز این جست‌وجوی جدید و در روز ١٨ فوریه ١٩٣٠، «تومبا» جسم متحرک احتمالی را در دو صفحه با فاصله زمانی یک هفته پیدا کرد.
مدتی بعد تصویر دیگری نیز از این ناحیه تهیه شد. «تومبا» با مقایسه این سه تصویر از وجود جسم جدید مطمئن شد. پس از پیداشدن این نقطه متحرک، تصاویر دیگری از این ناحیه تهیه شد و پس از بررسی داده‌ها و اطمینان از صحت کشف آن، خبر کشف این سیاره جدید در تاریخ ١٣ مارس ١٩٣٠ به مرکز رصدخانه هاروارد ارسال شد.
جالب اینجاست که سال‌‌ها بعد از کشف پلوتو مشخص شد اعضای رصدخانه لاول در سال ١٩١٥ تصویری از پلوتو را ثبت کرده بودند، اما متوجه نبودند جسمی را که تصویرش را ثبت کرده‌اند، در حقیقت سیاره جدیدی است.
گفتنی است پلوتون بزرگ‌ترین سیاره منظومه خورشیدی بود که هیچ کاوشگری، رهسپار آن نشد. زمانی هم که کاوشگر فضایی نیوهورایزنز (به معنی افق‌های نو) در سال ٢٠١٥ از کنار آن گذشت، سال‌‌ها بود که عنوان سیاره را از آن سلب کرده بودند.
پس از کشف جسمی به نام «اریس» بسیاری منتظر بودند که با اعطای عنوان سیاره به این جسم نویافته، تعداد سیاره‌های منظومه شمسی به ١٠ افزایش یابد، اما انجمن بین‌المللی اخترشناسی در سال ٢٠٠٦، تعریف دیگری از سیاره ارائه کرد که شامل معیارهای تازه‌ای برای سیاره‌نامیدن یک جسم بود.
مشخصات پلوتون با این تعریف جدید سازگار نبود و به‌همین‌دلیل از آن تاریخ به‌بعد، پلوتون عنوان سیاره را از دست داد و در دسته «سیاره کوتوله» قرار گرفت و به‌این‌ترتیب برخلاف انتظارها، تعداد سیاره‌های منظومه شمسی ما به هشت کاهش یافت.
اما واقعا چرا پلوتون از فهرست سیاره‌های منظومه شمسی اخراج شد؟ واقعیت این است که با پیشرفت‌های بسیار فناوری و ارائه تجهیزات رصدی جدید در سالهای اخیر، اجسام بسیاری در منظومه شمسی شناسایی شدند که با توجه به اندازه و وضعیتشان، لازم بود تعریف دقیقی از سیاره ارائه شود.
انجمن بین‌المللی نجوم در سال ٢٠٠٦ تعریف دقیقی برای سیاره ارائه کرد که طبق آن، سیاره جسمی است که:
به‌طور مستقل به دور ستاره‌ای در گردش باشد و قمر سیاره یا قمر جسمی مانند کوتوله قهوه‌ای نباشد.
جرم آن به‌قدری زیاد باشد که به تعادل هیدرواستاتیکی رسیده و به شکل کروی درآمده باشد.
در مدار و اطراف آن، اجرام مشابه آن وجود نداشته باشد.
پلوتون شرط سوم را نداشت و به‌همین‌دلیل از فهرست سیاره‌های منظومه شمسی کنار گذاشته شد و درعوض در دسته‌ای دیگر به نام «سیارات کوتوله» قرار گرفت.
طبق این تعریف، سیارات کوتوله اجرامی هستند که:
به‌طور مستقل به دور ستاره‌ای در گردشند.
شکل کروی دارند. (یعنی جرم آنها به‌قدری است که به تعادل هیدرواستاتیکی رسیده‌اند).
در مدار و اطرافشان اجرام مشابه آنها وجود دارند.
پس با این تعریف جدید، هم‌اکنون منظومه شمسی هشت سیاره اصلی دارد و اجسام پلوتو، سرس و اریس نیز سه سیاره کوتوله آن محسوب می‌شوند. گفتنی است پس از حذف پلوتو از فهرست سیاره‌های منظومه شمسی، افراد بسیاری (از مردم عادی و طرفداران نجوم آماتوری تا کارشناسان حرفه‌ای)، خواستار اعطای دوباره این عنوان شدند.
دانستنی‌هایی درباره پلوتون
پلوتون را «کلاید تامبا» در سال ١٩٣٠ کشف کرد. این سیاره را در زبان انگلیسی، پلوتو و در زبان فرانسه (و همچنین فارسی) پلوتون می‌نامند. پلوتون در افسانه‌های روم باستان، نام خدای زیرزمینی بود.
انگیزه این نام‌گذاری نیز فاصله بسیار زیاد این جسم از خورشید بود. پس از کشف این سیاره، بحث‌های بسیاری در رصدخانه لاول بر سر انتخاب نام آن در گرفت و نام‌هایی مانند زئوس، پرسیوال و ... نیز پیشنهاد شدند، اما درنهایت پیشنهاد دختر ١١سالهای از آکسفورد انگلستان به نام «ونیتا برنی» پذیرفته شد.
او که هم به ستاره‌شناسی و هم به اسطوره‌های یونان باستان علاقه‌مند بود، نام پلوتو را پیشنهاد کرد. پلوتو نام الهه جهان مردگان است که در اساطیر یونان به نام هایدس نیز شناخته می‌شد.
ماجرای کشف پلوتون
پلوتون هم از جمله سیاراتی است که کشف آن نه از سر اتفاق یا گشت‌وگذار بی‌هدف در آسمان با تلسکوپ که حاصل پیش‌بینی علمی بود. در دهه ١٨٤٠ دانشمندان و به‌ویژه «اوربین لو وریه»، براساس بی‌نظمی‌هایی که در مدار اورانوس مشاهده کرده بودند، حدس زدند سیاره‌ای فراسوی مدار آن وجود دارد.
این بررسی‌ها در اواخر قرن نوزدهم و پس از کشف سیاره نپتون نیز همچنان ادامه یافت. محاسبات نشان می‌داد احتمالا جرم دیگری نیز ورای مدار اورانوس وجود دارد. «پرسیوال لاول» که رصدخانه لاول را تأسیس کرده بود، در سال ١٩٠٦، پروژه‌ای را برای جست‌وجوی این سیاره که به سیاره ایکس معروف شده بود، آغاز کرد.
این تلاش‌ها سالیان‌سال ادامه داشت، بدون آنکه به نتیجه‌ای برسد. سرانجام در سال ١٩٢٩ مدیر رصدخانه لاول، جوان ٢٣سالهای اهل کانزاس به نام «کلاید تومبا» را مأمور این کار کرد.
«تومبا» وظیفه داشت به‌طور منظم و سازمان‌یافته و به فاصله زمانی دو هفته یک‌بار، از بخش‌های تقسیم‌شده آسمان شب عکاسی کند و سپس با مقایسه این تصاویر بررسی کند آیا سیاره‌ای هست که مکانش در این مدت در این تصویرها تغییر کرده باشد.
سیارات در مداری به دور خورشید در حال گردشند و به‌همین‌دلیل موقعیتشان نسبت به ستارگان تغییر می‌کند. تغییر مکان سیاره‌های نزدیک زیاد است و هر شب می‌توان آنها را رصد کرد، اما چون تغییرمکان سیاره‌های دوردست، آرام و کند است، باید در فاصله‌های زمانی طولانی‌تر به‌دنبال این تغییرمکان بود.
«تومبا» برای تشخیص این تغییرمکان، از ابزاری استفاده می‌کرد که امکان تشخیص اجرام متحرک در آن تصویرها را فراهم می‌کرد. یک سال پس از آغاز این جست‌وجوی جدید و در روز ١٨ فوریه ١٩٣٠، «تومبا» جسم متحرک احتمالی را در دو صفحه با فاصله زمانی یک هفته پیدا کرد.
مدتی بعد تصویر دیگری نیز از این ناحیه تهیه شد. «تومبا» با مقایسه این سه تصویر از وجود جسم جدید مطمئن شد. پس از پیداشدن این نقطه متحرک، تصاویر دیگری از این ناحیه تهیه شد و پس از بررسی داده‌ها و اطمینان از صحت کشف آن، خبر کشف این سیاره جدید در تاریخ ١٣ مارس ١٩٣٠ به مرکز رصدخانه هاروارد ارسال شد.
جالب اینجاست که سال‌‌ها بعد از کشف پلوتو مشخص شد اعضای رصدخانه لاول در سال ١٩١٥ تصویری از پلوتو را ثبت کرده بودند، اما متوجه نبودند جسمی را که تصویرش را ثبت کرده‌اند، در حقیقت سیاره جدیدی است.
گفتنی است پلوتون بزرگ‌ترین سیاره منظومه خورشیدی بود که هیچ کاوشگری، رهسپار آن نشد. زمانی هم که کاوشگر فضایی نیوهورایزنز (به معنی افق‌های نو) در سال ٢٠١٥ از کنار آن گذشت، سال‌‌ها بود که عنوان سیاره را از آن سلب کرده بودند.
۰
