تا به حال در شب یلدا فال هندوانه گرفتهاید؟!
هندوانه؛ یکی از ارکان اصلی سفره شب یلداست که همیشه به شیوههای جذابی تزیین میشود، اما چرا هندوانه؟
برگزاری مراسم یلدا، اگر بتوان نام جشن بر آن نهاد، آیینی خانوادگی است و گردهماییها به خویشاوندان و دوستان نزدیک محدود میشود. در کتابها و سندهای تاریخی به برگزاری مراسم شب یلدا اشارهای نشده است.
ابوریحان بیرونی از جشن روز اول دی ماه که آن را خرم روز نامند، در دستگاه حکومتی و پادشاهی یاد میکند. نامی از شب یلدا در میان نیست و این میتواند دلیلی بر خانوادگی و همگانی و غیر رسمی بودن جشن یلدا باشد.
آیین و جشن شب یلدا یا شب چله بزرگ تا به امروز در تمامی سرزمین کهنسال ایران و در بین همه قشرها و خانوارها برگزار میشود.
یلدا جشن و گردهمایی خانوادگی است. در شب یلدا خویشاوندان نزدیک در خانه بزرگ خانواده گرد هم میآیند و در سرمای آغازین زمستان دور کرسی مینشینند و تا نیمه شب میوه و آجیل و غذا میخورند و به فال حافظ گوش میسپارند.
هندوانه و ارتباط آن با گرد بودن زمین
یکی از دلایل خوردن هندوانه شب یلدا به خاطر شکل ظاهری آن است که ما را به یاد زمین میاندازد. گرد و کروی بودن هندوانه مثل این است که با یک کره زمین سرسبز مواجه هستیم. رنگ سبز هندوانه یادآور و نماد آبادانی و زندگی روی کره خاکی است.
هر چند چنین تصور میشود که تصور کروی و گرد بودن زمین جدید است، اما ایرانیان باستان عقایدی مبنی بر گرد بودن زمین داشته اند که بازتاب آن را حتی در دیگر رسوم مثل رها کردن سیبی شناور در آب هنگام چیدن سفره هفت سین هم میتوانید ببینید.
هندوانه و زمین نماد باروری
از طرفی زمین در باور ایرانیان باستان نماد باروری بوده و برای ایرانیانی که با کشاورزی و دامداری امرار معاش میکرده اند، اهمیت ویژهای داشته است.
تا حدی که ایزد سپندارمذ، ایزد نگهبان زمین، به عنوان یکی از ایزدان مهم ایرانیان باستان به حساب میآمده که به آن توسل میشده است. از میان همه میوههای شب یلدا، هندوانه تنها میوهای است که نماد زمین به شمار میرود.
رنگ سبز زمین و آبادانی
اصرار بر انتخاب هندوانهای با رنگ سبز، فقط به رسیده بودن این میوه ربط ندارد. هندوانه سبز رنگ نماد آبادانی و زندگی روی زمین است.
رنگ قرمز هندوانه و نمادهای آن
اگر چه ممکن است برخی مواقع هندوانههایی که چندان رنگ قرمزی هم ندارند، طعم شیرینی داشته باشند، اما هندوانه رسیده با رنگ قرمز شناخته میشود. هر چه هندوانه قرمزتر باشد، احتمال رسیده بودن آن بیشتر خواهد بود. یکی از دلایل خوردن هندوانه در شب یلدا، همین سرخی و شیرینی هندوانه است. این سرخی نماد عشق، دوستی، بهروزی، آسودگی و زندگی مسالمت آمیز در سایه آبادانی و سرسبزی است.
گرد بودن هندوانه
اگر به دیگر میوههای مورد استفاده در شب یلدا نگاهی بیندازید، میتوانید انار را هم ببینید که با ویژگیهایی مشابه هندوانه در سفره شب یلدا جای پای خود را محکم کرده است. انار هم با رنگ قرمز و ظاهر کروی (دایره ای) خود، کروی بودن زمین را نشان میدهد و یادآوری میکند. معمولا در این شب از میوههایی که گرد هستند، در سفره دور همی استفاده میشود.
رنگ سفید هندوانه
بین لایه سبز خارجی هندوانه و خود هندوانه که قرمز است، یک لایه سفید هم قرار دارد که حتی این قسمت از هندوانه هم به خاطر رنگ سفید خود نماد صلح، سازگاری، آرامش و آسودگی است.
دانههای هندوانه نماد چیست؟
هستهها یا دانههای هندوانه که در برخی از مدل ها، حتی به صورت بو داده و آجیل هم مصرف میشود، نشانه باروری و افزونی نژادهای مختلف انسان بر روی زمین است. با کاشتن همین دانهها است که بوتههای جدید هندوانه سر از خاک بیرون میآورند و همین باروری، نماد افزونی نژاد انسانها روی زمین هم هست.
خواص هندوانه خوردن در شب یلدا
هندوانه یادآور گرمای تابستان و حرارت است. باور بر این است، اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید، در سراسر زمستان طولانی، سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد و این باور، با خواص هندوانه که سرشار از ویتامینهای A و B و C است، مطابقت دارد.
ارزش تغذیهای هندوانه: ۹۰ درصد بافت هندوانه از آب تشکیل شده است. در نتیجه برای رفع عطش بسیار مفید است. به علت فراوانی آب در این محصول، برای جلوگیری و دفع سنگ کلیه، خوردن آن بسیار توصیه شده است.
هندوانه منبع غنی از بتاکاروتن و لیکوپن است که این مواد از آنتی اکسیدانهای طبیعی هستند و همانطور که اثبات شده است، آنتی اکسیدانها ترکیباتی هستند که از بروز سرطانها در انسان جلوگیری میکنند، پس این باور که با خوردن هندوانه بیماری کمتر به سراغ ما میآید در وجود این آنتی اکسیدانها نهفته است.
هندوانه از بروز آسیبهای پوستی در اثر نور جلوگیری میکند. موجب دفع بیشتر و سریع مواد زاید از بدن میشود و به شادابی و طراوت پوست میانجامد. درصد کمی قند دارد و میزان کالری آن بسیار پایین است.
بسیاری از خانوادهها برای لذت بخشیدن و تزیین سفره زیبای «شب یلدا» به طراحی و تزیین میوهها علی الخصوص هندوانه میپردازند و آن را به شکلها و طرحهای مختلف درست میکنند.
همه خواص و ویژگیهای هندوانه برای سلامتی و لذت بردن از طعم آن را که کنار بگذارید، به رسم فال هندوانه در این شب میرسیم. هر چند این رسم در همه شهرهای ایران شناخته شده نیست، اما برای مثال در شهر تالش، مردن با بعد از خوردن هندوانه با پوست آن فال میگیرند.
برای گرفتن این فال، فرد پوست هندوانهای را که خورده است، به چهار قطعه تقسیم میکند. پوستهای هندوانه را یکی پس از دیگری به پشت سر میاندازد. اما معنی هر حالت در فال چیست؟
در صورتی که دو قطعه از پوستهای هندوانه سبز و دو قطعه از آنها سفید باشد، فال آنها نیکوست (یا جواب مثبت است).
اگر یک تکه روی قسمت سبز بیفتد و سه تکه روی قسمت سفید، فال باطل است و دوباره باید گرفته شود.
چنانچه چهار تکه به رنگ سفید برگردد، بدشانسی در کمین فرد است.
اگر هر چهار تکه به سمت سبز رنگ بیفند، فال بسیار خوب است و ایام به کام فرد خواهد شد.
منبع: تابناک جوان