خواص بی نظیر روغن کنجد؛ ملکه روغنها
البته فواید مصرف روغن کنجد بسیار متنوع است و از درمان خشکی بینی تا کنترل قند خون، تقویت سلامت قلبی عروقی و مبارزه با التهاب را پوشش میدهد.
دکتر رکسانا دانیالی | ویژگیهای تغذیهای گیاه کنجد با نام علمی Sesamum indicum سبب شده تا به روغن آن لقب "ملکه دانههای روغنی" را بدهند. این گیاه که به آن سمسم و جلجلان هم گفته میشود، متعلق به خانواده Pedaliaceae و گروهی از گیاهان است که برای دانههای خوراکی خود برداشت میشوند.
روغن کنجد از دانههای کنجد خام تهیه شده و کاربردهای آشپزی، دارویی و آرایشی متنوعی دارد. برای نمونه روغن حاصل از دانههای کنجد یک روغن مخصوص پخت و پز محسوب میشود و در مناطقی مانند جنوب هند، چین، ژاپن، خاورمیانه و کره محبوبیت فراوانی دارد.
این ترکیب همچنین به عنوان تقویت کننده عطر و طعم در غذاهای آسیای جنوب شرقی نیز کاربرد دارد.
البته فواید مصرف روغن کنجد بسیار متنوع است و از درمان خشکی بینی تا کنترل قند خون، تقویت سلامت قلبی عروقی و مبارزه با التهاب را پوشش میدهد. نکاتی که در ادامه توضیح داده میشوند، با استناد به مقالات منتشر شده توسط مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا جمع آوری شده اند:
کمک به رفع خشکی بینی: یکی از مهمترین کاربردهای درمانی روغن کنجد به رفع خشکی بینی مربوط میشود. همین کاربرد سبب شده تا شرکتهای داروسازی اقدام به فرمولاسیون روغن کنجد در قالب اسپریهای بینی کنند.
مشخص شده که مصرف منظم این دسته از محصولات دارویی ضمن حفظ رطوبت مخاط بینی و جلوگیری از خشکی، از ابتلا به عفونتهای مختلف نیز تا جای امکان پیشگیری میکند.
محتوای آنتی اکسیدانی قوی: روغن کنجد حاوی مقادیر قابل توجهی سزامول و سزامینول است. به گفته دانشمندان این دو آنتی اکسیدان ممکن است اثرات قدرتمندی بر سلامت شما داشته باشند.
آنتی اکسیدانها موادی هستند که به کاهش آسیب سلولی ناشی از رادیکالهای آزاد کمک میکنند. گفتنی است که تجمع رادیکالهای آزاد در سلولهای بدن منجر به التهاب و بیماری خواهد شد.
بر اساس مطالعهای یک ماهه روی موشهای آزمایشگاهی، مصرف مکملهای حاوی روغن کنجد از آسیب به سلولهای قلب جلوگیری میکند. در همین مطالعه افزایش سطح فعالیت آنتی اکسیدانی در موشهایی که روزانه ۲ تا ۵ میلی لیتر روغن کنجد به ازای هر پوند (۵ تا ۱۰ میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم) وزن بدن دریافت کرده بودند، مشاهده شد.
از طرفی دیگر استفاده موضعی نیز اثرات مشابهی را به دنبال دارد. با استناد به یک پژوهش آزمایشگاهی، روغن کنجد با مهار ترکیباتی مانند زانتین اکسیداز و نیتریک اکسید آسیب سلولی را کاهش میدهد.
خواص ضد التهابی عالی: از آن جایی که التهاب مزمن منجر به ابتلا و تشدید انواع بیماریها میشود، بسیار مهم است که آن را در سریعترین زمان ممکن محدود کنیم.
در طب سنتی تایوانی روغن کنجد جایگاهی دیرینه دارد و سالیان سال است که از آن برای خواص ضد التهابی قوی استفاده میکنند. از جمله دیگر کاربردهای مرتبط آن میتوان به درمان التهاب مفاصل، دندان درد و خراشهای پوستی اشاره کرد.
اخیراً مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی مختلفی هم نشان داده اند که روغن کنجد میتواند نشانگرهای التهابی را به طور معناداری کاهش دهد. با این حال همچنان به مطالعات انسانی بیشتری نیاز است.
کمک به کنترل قند خون: با توجه به مقالات چاپ شده به احتمال زیاد روغن کنجد میتواند از تنظیم بهتر قند خون پشتیبانی کند که به ویژه برای افراد مبتلا به دیابت اهمیت فراوانی خواهد داشت.
طی یک مطالعه معتبر دیده شد که قرار گیری موشهای دیابتی در رژیم غذایی حاوی ۶ درصد روغن کنجد به مدت ۴۲ روز در مقایسه با موشهایی که از این روغن تغذیه نشده بودند، سبب کاهش قابل ملاحظه در سطح قند خون مبتلایان شد.
روغن کنجد حتی ممکن است در تنظیم طولانی مدت قند خون هم نقش داشته باشد. طبق مطالعهای روی ۴۶ بزرگسال مبتلا به دیابت نوع ۲، مصرف روغن کنجد به مدت ۹۰ روز به طور معناداری قند خون ناشتا و هموگلوبین A۱c را در مقایسه با گروه دارونما کاهش داده است. سطح HbA۱c نشانگر کنترل قند خون در طولانی مدت است.
کمک به درمان آرتریت: استئوآرتریت جمعیت زیادی در سراسر جهان را تحت تأثیر خود قرار داده است و یکی از علل شایع درد مفاصل به شمار میرود.
چندین مطالعه انجام شده روی جوندگان، روغن کنجد را با بهبود آرتریت مرتبط دانسته اند. در یک مطالعه ۲۸ روزه، محققان این روغن را با دوزهای روزانه ۰.۵ میلی لیتر به ازای هر پوند (۱ میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم) وزن بدن به موشها خوراندند. در ادامه موشهای تحت آزمایش کاهش علائم آرتریت مانند درد مفاصل و همچنین نشانگرهای مربوط به استرس اکسیداتیو را تجربه کردند.
هرچند مطالعات حیوانی حاکی از آن هستند که روغن کنجد در تسکین درد آرتریت موثر است، به تحقیقات انسانی بیشتری در این زمینه نیاز است.
کمک به بهبود زخمها و سوختگیها: روغن کنجد ممکن است به صورت موضعی برای کمک به بهبود زخمها و سوختگیها نیز استفاده شود.
ازون یک گاز طبیعی است که میتوان از آن برای مقاصد پزشکی استفاده کرد. استفاده بالینی از آن به سال ۱۹۱۴ برمی گردد، زمانی به منظور درمان عفونتها طی جنگ جهانی اول کاربرد داشت. در این میان ترکیبات دیگری تحت عنوان روغنهای ازون دار ازن نیز معرفی شدند که به صورت موضعی برای درمان انواع بیماریهای پوستی مصرف داشتند.
در یک مطالعه حیوانی، درمان موضعی با روغن کنجد ازون دار با سطوح بالاتر کلاژن در بافت زخم همراه بود. کلاژن یک پروتئین ساختاری است که برای روند ترمیم زخم ضروری است.
یک سری پژوهشهای دیگر هم نشان داده اند که درمان موضعی با روغن کنجد مدت زمان لازم برای بهبود سوختگی و زخم را در موشهای آزمایشگاهی کاهش میدهد. توانایی این روغن در سرعت بخشیدن به بهبود زخم و سوختگی را میتوان به خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی آن نسبت داد.
پیش از مصرف روغن کنجد برای درمان یا حل مشکلات دیگر با پزشک خود مشورت کنید.