۲۰ بهمن ۵۷؛ درگیری در پادگان هوایی «دوشان تپه»

مهم‌ترین رویداد روز ۲۰ بهمن ۱۳۵۷ درگیری مسلحانه میان هنرجویان نیروی هوایی طرفدار امام (ره) با گارد شاهنشاهی در پادگان دوشان تپه است.

امروز ۲۰ بهمن در برخورد‌های خونین بین مردم و نظامیان و مخالفان در شهر‌های رضائیه، رفسنجان و تهران چند تن کشته و مجروح شدند. طرفداران قانون اساسی با شعار «بختیار، بختیار، سنگرتو نگه‌دار» در تهران به تظاهرات پرداختند. هنری کیسینجر، که وزیر امور خارجه در زمان ریاست جمهوری نیکسون بود، گفت: «تصمیم نگرفتن درست آمریکا باعث سقوط شاه شد».

با شنیدن صدای تیراندازی در پادگان دوشان تپه نیروی هوایی، مردم نیمه‌شب به خیابان‌ها ریختند.

مهندس بازرگان طی نطقی در حضور ده‌ها تن از مردم تهران که در دانشگاه تهران اجتماع کرده بودند پیرامون نظرات بختیار و ادعای قانونی بودن نخست‌وزیری او به تفصیل پاسخ داد و گفت: «.. آنچه مورد اشکال و ایراد و اختلاف است، ایراد قانونی بودن دولت ایشان و نشستن‌شان و گفتن‌شان سر جای همان غاصبین و دشمنان ملت و تمکین کامل نکردن به خواسته ملت و انقلاب است.

خودش را دولت قانونی می‌داند به دلیل اینکه او را شاه به این مقام برگزیده است و ثانیاً مجلس رأی اعتماد به ایشان داده‌اند.

تعجب از این است که آقای دکتر بختیار، که تا همین اواخر اعتراف و اعتراض به پایمال شدن قانون اساسی می‌کرد، حزب رستاخیز و مجلس سنا و مجلس شورای ملی را تحمیلی و فرمایشی و ساواکی می‌دانست، حالا دو دستی به آن‌ها می‌چسبد. اختلاف اینجاست، اشکال اینجاست...».

شاپور بختیار در گفتگو با سردبیر کیهان اینترنشنال، جمهوری را قابل قبول دانست و درباره مذاکره با مهندس بازرگان گفت: «کانال مذاکره خیلی ساده است. ما خودمان با یکدیگر تماس دوستانه داشتیم. رابطه به وسیله دوستان هم داریم، ولی با ایشان به طور رسمی از وقتی نخست‌وزیر شده و به اصطلاح از آقای خمینی حکم گرفته‌اند تماس نداشته‌ایم.

اگر آقای بازرگان می‌خواهند وزرایی در کابینه من داشته باشند ما حرفی نداریم. اتفاقاً آدم‌های با ارزشی در اطراف ایشان هستند.

اگر ایشان بخواهند راجع به انتخابات آینده قانون اساسی و این‌گونه مسائل صحبت کنند بنده آمادگی دارم، ولی به عنوان اینکه بنده استعفا بدهم به نفع ایشان یا به نفع هر دولت دیگری، این مسئله به نظر من در شرایط کنونی قابل طرح نیست».

به گزارش خبرگزاری فرانسه امروز نورالدین کیانوری، دبیرکل حزب توده ایران با ستایش از آیت‌الله خمینی تأکید کرد: «خطر کودتای خائنانه را نباید ناچیز شمرد».

درگیری مسلحانه بین مردم و نیرو‌های ارتش از اواخر شب ۲۰ بهمن از پادگان دوشان تپه آغاز شد. در جریان نمایش فیلم مراسم استقبال امام خمینی، هنرجویان نیروی هوایی نسبت به امام ابراز احساسات می‌کنند. افراد گارد شاهنشاهی برای ساکت کردن هنرجویان و دیگر کارکنان نیروی هوایی مداخله می‌کنند و کار به زدو خورد و تیراندازی می‌کشد.

با انتشار خبر شورشِ افراد پادگان نیروی هوایی مردم برای یاری آن‌ها به دوشان تپه روی می‌آورند و وارد پادگان می‌شوند. اسلحه‌خانه‌ها را باز می‌کنند و با استفاده از تفنگ و مسلسل و ساختن سنگر‌های خیابانی به نبرد با افراد گارد شاهنشاهی می‌پردازند.

همزمان با زد و خورد در دوشان تپه مردم به چند کلانتری نیز حمله کردند و با خلع سلاح افراد، نقاط دیگر حساس پایتخت نیز به تصرف مبارزان درآمد. شهربانی محاصره شد. فرماندار نظامی به منظور مقابله با انقلابیون، ساعات عبور و مرور را از ساعت ۴:۳۰ بعد از ظهر تا ۵ صبح روز بعد اعلام کرد، اما به فرمان امام خمینی (ره) مردم به اخطار فرماندار نظامی اعتنا نکردند و به خیابان‌ها ریختند.

منابع:
*نجاتی، غلامرضا (۱۳۷۳): تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران از کودتا تا انقلاب، جلد دوم، موسسه خدمات فرهنگی رسا، تهران.
*روزنامه اطلاعات،۲۰ بهمن ۱۳۵۷.