رشد آرام بورس
همسو با کم بودن افزایش شاخص‌ها در بورس و فرابورس، ارزش معاملات خرد همچنان کم است و بازار در مواجهه با عوامل بنیادی نظیر نامشخص بودن آینده مذاکرات احیای برجام، بودجه سال ۱۴۰۱ و قیمت‌های جهانی که به‌واسطه واهمه از بروز تنش ژئوپلیتیک در شرق اروپا افزایش یافته اند، دست به عصا عمل می‌کند.
بازار سهام در واپسین روز هفته رشد ۲۷/ ۰ درصدی را در شاخص کل بورس شاهد بود. در این روز نماد‌های ریالی بازار با سوخت خوش‌بینی به دستیابی به توافق هسته‌ای و دلاری‌ها با چشم انداز صعودی قیمت نفت توانستند نماگر بورس را در محدوده سبزرنگ نگه دارند و با ثبت ارزش ۱۹۱۹میلیارد تومانی برای معاملات خرد و خالص تغییر مالکیت ۳۳میلیارد تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی به انتظار معاملات هفته آینده بنشینند.
اما هنوز معاملات رمق چندانی ندارد که از تداوم نااطمینانی‌ها در تالار شیشه‌ای حکایت می‌کند. بازار سهام در آخرین روز از هفته جاری عملکردی مثبت را از خود به نمایش گذاشت. شاخص اصلی بورس در این روز توانست حدود ۳۴۰۰ واحد رشد کند و به لطف افزایش میانگین وزنی قیمت‌ها به میزان ۲۷/ ۰ درصد طی این روز به سطح یک‌میلیون و ۲۸۸هزار واحدی برسد.
در این روز آنچه بیش از هر چیز بر رشد نماگر بورس اثرگذاشت، غلبه تقاضا بر عرضه در نماد‌هایی بود که هرکدام به نحوی یا از احیای برجام نفع می‌بردند یا از افزایش قیمت نفت. همین امر سبب شد در بخش نماد‌های اثرگذار بر شاخص بیشتر شاهد درخشش نماد‌هایی باشیم که از همین دو متغیر اثر می‌پذیرند.
رشد آرام بورس با دو اهرم
بررسی تحولات رخ داده در بازار طی روز‌های گذشته حکایت از آن دارد که در بورس تهران در خلال معاملات روز گذشته وضعیت تقاضا مانند روز‌های اخیر در حدی متوسط قرار داشته است، به این معنا که اگرچه بازار شاهد افزایش قدرتمند شاخص‌ها در بورس و فرابورس نبوده، با این حال توانسته خود را در محدوده هفته‌های اخیر نگه‌دارد.
طبیعتا در یک شرایط نرمال چنین امری چندان به مذاق فعالان بازار سهام خوش نمی‌آید، با این حال با توجه به افت قابل‌توجه قیمت طی ماه‌های اخیر، اوضاع هر قدر هم که برای قرار گرفتن بازار در روند صعودی هموار نباشد باز هم برای بسیاری مایه دلگرمی است که ریزش قیمت‌ها دست‌کم در شرایط فعلی متوقف شده است.
بر این اساس معاملات روز گذشته در شرایطی خاتمه یافت که به جز شاخص کل، نماگر هموزن نیز با افزایش همراه شد. این نماگر که به دلیل در نظر نگرفتن وزن شرکت‌های موجود در بورس نشانگر بهتری برای سنجش وضعیت معاملات در نماد‌های کوچک است، طی روز گذشته به میزان ۵/ ۰درصد رشد کرد تا از این رهگذر در آخرین روز هفته تصویری امیدوارکننده‌تر در نماد‌های کوچک بازار به سرمایه‌گذاران مخابره کند.
با این حال همان‌طور که پیش‌تر گفته شد نمی‌توان چنین ارقامی را به این حساب گذاشت که حال بازار خوب است. چراکه همسو با کم بودن افزایش شاخص‌ها در بورس و فرابورس، ارزش معاملات خرد همچنان کم است و بازار در مواجهه با عوامل بنیادی نظیر نامشخص بودن آینده مذاکرات احیای برجام، بودجه سال ۱۴۰۱ و قیمت‌های جهانی که به‌واسطه واهمه از بروز تنش ژئوپلیتیک در شرق اروپا افزایش یافته اند، دست به عصا عمل می‌کند.
برخاستن از خواب زمستانی
شواهد موجود در بازار سهام و اعداد و ارقام به ثبت رسیده از معاملات روز‌های اخیر حکایت از آن دارد که جو بدبینی نسبت به برداشته شدن تحریم‌ها در بازار کم‌کم در حال فروکش کردن است. بررسی تحولات شاخص‌های بورس و فرابورس نشان می‌دهد که میانگین قیمت‌ها اگرچه بسیار آهسته در حال افزایش است، اما همین آهستگی در روز‌های گذشته با نوعی پیوستگی هم‌ساز شده که می‌توان با روشن شدن افق پیش‌رو، راه را برای قرار گرفتن قیمت‌ها در روند صعودی نسبتا متعادل هموار کند.
در حالی که با فروکش کردن بدبینی‌ها در خصوص افزایش هزینه خوراک پتروشیمی‌ها و پالایشی‌ها و بیشتر نشدن نرخ انرژی برای صنایع، راه برای اصلاح رو به بالای قیمت‌ها در روند نزولی کنونی فراهم شده است.
تنها عامل باقی مانده پیش روی بازار‌های دارایی از جمله بورس، نامشخص بودن آینده مذاکرات اتمی در وین است که آن هم بنا بر اخبار شنیده شده و گمانه‌زنی‌های انجام شده در مراحل پایانی قرار دارد. با این حال به نظر می‌آید که همین مراحل پایانی آنقدر مهم هست که نتوان برای افزایش تقاضا در بازار به راحتی از سد آن گذشت.
در حال حاضر برخی بر این باور هستند که با توجه به رشد قیمت‌های جهانی در بازار‌های کامودیتی‌ها که با افزایش واهمه‌ها در خصوص جنگ روسیه و اوکراین رخ داده و همزمانی این رویداد با افت قابل‌توجه قیمت‌ها در یک سال‌ونیم اخیر چندان جای نگرانی برای ریزش برجامی قیمت‌ها در بورس تهران وجود ندارد.
با این حال برخی دیگر نیز بر این باور هستند که در صورت افت بهای سهام هر نوع کاهش هیجانی در قیمت ارز اگر افتی بیشتر از محدوده قیمت‌ها در سامانه نیما را رقم بزند می‌تواند فضای بازار سهام را نیز ملتهب کند.
با این حال آن‌طور که کارشناسان اقتصادی مطرح می‌کنند هر نوع افتی از این دست اگر اتفاق هم بیفتد به سبب متناسب نبودن با ارزش واقعی دلار پایدار نخواهد بود و می‌توان بهای ارز را به محدوده کنونی یعنی ۲۵ تا ۲۷هزار تومان بازگرداند.
به هر روی برآیند این تضارب آرا در خصوص قیمت ارز هرچه باشد فعلا مهم این است که بازار به خواب زمستانی رفته و اگر رشد آهسته و پیوسته شاخص اصلی بورس ادامه‌دار شود، می‌توان به اتمام این خواب هم امیدوار بود.
دوبال صعود
از خواب زمستانی شاخص‌ها که بگذریم، نکته دیگر این روزها، دوگانه بازار‌های جهانی و خوش‌بینی به صنایع ریالی است که سبب شده بازار فعلا دست از ریزش بردارد. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد افزایش قیمت در بازار‌های کالایی به‌خصوص نفت و مشتقات نفتی، شرایط را برای بورس تا حدودی تغییر داده و سبب شده خوش‌بینی به رشد «کرک اسپرد» پالایشگاه‌ها و رشد قیمت محصولات پتروشیمی نماد‌های مربوطه در بورس را با افزایش روبه‌رو کند.
طی روز‌های اخیر، رشد قیمت نفت به محدوده ۱۰۰دلار و ماندگاری آن در کانال ۹۰ دلاری باعث شده تا فعلا سهامداران گروه‌های پالایشی و پتروشیمی روز‌های خوبی را سپری کنند. از سوی دیگر خوش‌بینی به احیای توافق اتمی نیز توانسته تقاضای بانکی‌ها را در سطح خوبی نگه‌دارد.
امیدواری به افزایش منابع ارزی و در نتیجه کاهش ریسک بانک‌ها از این ناحیه می‌تواند راه را برای افزایش نرخ تسعیر آن‌ها در صورت‌های مالی فعال کند. مضافا اینکه فعالان بازار سهام امیدوارند که برداشته شدن تحریم‌ها به رشد سود عملیاتی بانک‌ها به سبب افزایش درآمد‌های ناشی از بانکداری خارجی منجر شود.
ناامیدی بورسی‌ها از حذف ارز ۴۲۰۰
در حالی بورسی‌ها منتظر تعیین تکلیف دلار ترجیحی در جلسات بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۱ بودند که روز سه شنبه محمدرضا میرتاج الدینی، عضو کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱ گفت: «کمیسیون بر نظر قبلی خود درباره استمرار در پرداخت ارز ترجیحی باقی ماند و بنابراین بند الحاقی «یک» تبصره «یک» بودجه به همان شکل سابق در گزارش تلفیق باقی می‌ماند. هیچ چیز جدیدی در کمیسیون تلفیق درباره ارز ترجیحی تثبیت نشد.»
به این ترتیب همان‌طور که در سال‌های اخیر بار‌ها موضوع حذف دلار ۴۲۰۰تومانی مطرح شد، اما به سرانجام نرسید، حالا نیز به نظر حذف این ارز رانتی به بن بست خورده است. دلاری که در سال‌های اخیر چالش‌های فراوانی برای برخی از صنایع بورسی همچون دارو، زراعت و روغن خوراکی ایجاد کرده و خود بهانه‌ای برای باز بودن دست دولت در قیمت‌گذاری و کنترل این بنگاه‌های اقتصادی فراهم آورده است.
حالا تقریبا چهار سال از اجرای تخصیص دلار ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کالا‌های اساسی می‌گذرد و طی این مدت بیش از ۵۰میلیارد دلار برای واردات کالای اساسی اختصاص یافته؛ ارزی که اثرات منفی آن بیش از منافعی بوده که دلیلی برای تولد این دلار رانتی بوده است. رشد نقدینگی، پایه پولی و در نتیجه افزایش تورم و نرخ دلار تنها گوشه‌ای از اثرات پهن بودن این سفره پررانت در اقتصاد ایران است.
محتاط؛ اما خوش‌بین
فراتر از برجام، بازار نشانه‌های خوب دیگری نیز در خود دارد. ضعف معاملات در محدوده مثبت و منفی تابلوی بورس و فرابورس در حالی تداوم یافته که همچنان تعداد صفوف خرید تنها به‌درصد کمی از نماد‌های بازار محدود می‌شود. همین امر حکایت از آن دارد که بازار به‌رغم اتخاذ سیاست‌های احتیاطی در شرایط کنونی چندان هم به آینده ناامید نیست و از همین منظر هم تمایلی به فروش بیشتر سهام ندارد.
در روزی که شاخص کل بورس تهران با رشد ۲۷/ ۰ درصدی همراه شد، از ۳۳۰ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۲۰۹ سهم (۶۳درصد) مثبت بود و در مقابل ۹۹ سهم (۳۰درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند.
