از توفان «یونیس» تا توفان «رستم»: چه کسی روی توفان‌ها اسم می‌گذارد؟
ساده‌ترین توضیح برای اینکه چرا باید روی توفان‌ها اسم بگذاریم، این است که آدمی‌زاد اساسا با نام‌گذاری، چیز‌ها را می‌شناسد و از هم تفکیک‌شان می‌کند.
همین چندی پیش بود که توفانی با نام «یونیس» (Eunice) بریتانیا و بخش‌هایی از شمال اروپا را در هم نوردید و سوژه شبکه‌های اجتماعی شد. توفان‌هایی از این دست، در سال‌های اخیر مدام پُربسامدتر شده‌اند، اما در حالی که سهم اروپا، آمریکا و شرق آسیا توفان و باران بوده، تغییرات اقیلمی برای ایران تنها خشکسالی به بار آورده است.
با این همه، اینجا قرار نیست به تغییرات اقلیمی بپردازیم. در این نوشتار، به سراغ نام‌گذاری توفان‌ها، توفند‌ها و گردباد‌ها می‌رویم و از جمله، به این پرسش پاسخ می‌دهیم که چرا نام توفان اخیر در اروپا «یونیس» بود و نام توفانی که در سال ۲۰۰۵ میلادی نیواورلئان در آمریکا را در هم کوبید، «کاترینا». اصلا چرا باید روی توفان‌ها نام خاص بگذاریم؟
آدمی‌زادی که رویِ همه چیز اسم می‌گذارد
ساده‌ترین توضیح برای اینکه چرا باید روی توفان‌ها اسم بگذاریم، این است که آدمی‌زاد اساسا با نام‌گذاری، چیز‌ها را می‌شناسد و از هم تفکیک‌شان می‌کند. مثلا، تنها حدود ۶۵۰۰ گونه پستاندار در جهان نام‌گذاری شده‌اند و وقتی کار به حشرات می‌رسد، به طور کلی اسم کم می‌آوریم!
توفان‌ها و پدیده‌های خاص آب و هوایی هم از این موضوع مستثنی نیستند. نخست اینکه جبهه‌های هوا باید به‌سرعت ۶۳ کیلومتر در ساعت برسند تا رسما در رده توفان قرار گیرند. خودِ توفان‌ها هم رده‌بندی دارند (بر اساس شدت، از یک تا پنج) و بر اساسِ این رده‌بندی، در مورد آن‌ها هشدار داده می‌شود.
نخستین بار در اوایل قرن بیستم بود که نام‌گذاریِ توفان‌ها متداول شد، چرا که هم اطلاعات هواشناسی در سطح جهانی ثبت و ضبط می‌شدند و هم اینکه ارتباطات گسترش پیدا کرده بود و کشتی‌ها می‌توانستند با دانستنِ نام‌های خاص (مثلا «آنا»، «بیل یا «دَنی»)، راحت‌تر در مورد توفان‌ها اطلاع پیدا کنند.
توفان‌های زنانه و توفان‌های مردانه
نام توفان‌ها در ابتدا عمدتا زنانه بود و این موضوع شاید دلیلی ساده و مضحک هم داشته باشد: دریانوردان (که بیش از سایرین با توفان‌ها رو به رو می‌شدند)، مدت‌ها از شرکای زندگی‌شان دور بودند و علاوه بر این، نام‌گذاریِ یک توفان به یادِ یک همسرِ بدخلق و عصبانی هم می‌توانست مزید بر علت باشد.
نام‌گذاری توفان‌ها به نام زنان تا اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی هم ادامه پیدا کرد و آن زمان، برای نخستین بار بود که پیشنهاد شد برای جلوگیری از سوگیری‌های جنسیتی، از نام‌های مردانه هم استفاده شود. مردان بدخلق و عصبانی، از اینجا به منظومه هواشناسی پیوستند.
یک موضوع عجیب: برخی بررسی‌ها نشان می‌دهند توفان‌هایی با نام زنانه، بسیار خسارت‌بارتر از توفان‌هایی با نام مردانه از آب درآمده‌اند. اما چرا؟ جواب باز هم ساده است: مردم توفان‌هایی با نام زنانه را زیاد جدی نمی‌گیرند و آمادگی لازم را در مقابل توفان به دست نمی‌آورند. در نتیجه، کلیشه‌ها و سوگیری‌های جنسیتی، اینجا هم کار دست آدمی‌زاد می‌دهد.
از توفان «کاترینا» تا توفان «زینب»
اما این نام‌گذاری‌ها، در مواردی با خاطرات تلخ هم همراه شده‌اند. به عنوان نمونه، توفان «کاترینا» در آمریکا، بزرگ‌ترین فاجعه محیط‌زیستی در این کشور بوده که در سال ۲۰۰۵ میلادی، به مرگ حدود ۱۸۰۰ آمریکایی و آواره‌شدن حدود یک میلیون نفر در این کشور منجر شد.
توفان اخیر در بریتانیا و شمال اروپا هم اساسا دو نام مختلف داشت. در بریتانیا به آن «یونیس» گفتند و در آلمان، «زینب» (Zeynep که در واقع صورت نوشتاریِ این نام در زبان ترکی استانبولی است).
یک موضوع جالب توجه در مورد نام‌گذاری توفان‌ها این است که از برخی نام‌ها به احترام کشته‌شدگان و خانواده‌های‌شان دیگر استفاده نمی‌شود. در واقع، اگر توفانی خسارات جانی فراوان داشته باشد، نامش از فهرست نام‌گذاری‌ها برای آینده حذف می‌شود. (این در مورد توفان «کاترینا» هم صادق بوده است.)
توفان به زبان‌های مختلف
به تازگی، فراخوان‌های رسمی برای نام‌گذاری توفان‌ها هم بیشتر شده و مثلا در بریتانیا، سازمان‌های مربوطه از مردم خواسته‌اند که در صورت تمایل، نام‌های مورد نظرشان را برای نام‌گذاریِ توفان‌های آینده، اعلام کنند. تغییرات اقلیمی، ظاهرا نیاز به نام‌گذاری‌های بیشتر و بیشتر را هم توجیه می‌کنند.
اما جدا از این، نام‌گذاری توفان می‌تواند الزاما جهانی هم نباشد، به این معنی که یک توفان در یک کشور به یک نام شناخته شود و در کشوری دیگر، به نامی دیگر. (مثال: توفان «یونیس» که در آلمان به آن توفان «زینب» می‌گفتند.)
افزون بر این، در کشور‌هایی با مساحت زیاد، مانند چین، نظامِ نام‌گذاریِ توفان‌ها می‌تواند منحصر به فرد هم باشد و البته این نام‌گذاری‌های خاص در کشور‌های کوچک‌تر هم رخ می‌دهد. مثلا، در چین از نام‌هایی مانند «ووکونگ»، «هایشن» یا «هایتانگ» به عنوان نام توفان‌ها استفاده می‌شود.
«رستم» و «سپند» در فهرست نام توفان‌ها
در ویتنام، «سائولا»، «سونکا» یا «سونگدا» و در ژاپن، نام‌هایی مانند «یاگی»، «کوتو» یا «کوجیرا» برای توفان‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این در حالی است که از مدتی پیش، ایران هم در تلاش بوده تا با عضویت در کمیته توفان کشور‌های حاشیه اقیانوس هند، نام‌های ایرانی را وارد فهرست نام‌گذاری‌ها در این منطقه پرتوفان کند.
بنابراین، شاید عجیب نباشد که در آینده‌ای نزدیک، برای نام‌گذاری توفان‌هایی که کشور‌های حاشیه اقیانوس هند را در هم می‌کوبند، نام‌هایی مانند «رستم» و «سپند»، که گفته می‌شود از جانب ایران پیشنهاد شده‌اند، روی توفان‌ها گذاشته شود. البته، باید امید داشت که سرِ عقل آمدن آدمی‌زاد، تغییرات اقلیمی را به خاطره‌ها بسپارد.
منبع: تجارت نیوز
