اعمال شب و روز اول محرم
چون ماه محرّم داخل میشد پدرم را کسی خندان نمیدید و اندوه و حُزن پیوسته بر او غالب میشد تا روز دهم، چون روز عاشورا میشد آن روز، روز مصیبت و حزن و گریه او بود و میفرمود امروز روزی است که حسین علیه السلام شهید شده است.
فرادید | محرم زمان آغاز سال جدید قمری است و در مکتب تشیع یادآور واقعه عظیم و باشکوه کربلاست که به واسطه آن حماسه رشادت و بزرگمردی امام حسین (ع) در همیشه تاریخ جاودان شد. شنبه ۸ مردادماه مصادف با اولین روز از ماه محرم است.
از حضرت امام رضاعلیه السلام روایت است که، چون ماه محرّم داخل میشد پدرم را کسی خندان نمیدید و اندوه و حُزن پیوسته بر او غالب میشد تا روز دهم، چون روز عاشورا میشد آن روز، روز مصیبت و حزن و گریه او بود و میفرمود امروز روزی است که حسین علیه السلام شهید شده است.
شب اوّل
سیّد در اقبال براى این شب چند نماز ذکر فرموده:
اوّل: صد رکعت در هر رکعت حمد و توحید بخواند.
دوّم: دو رکعت در رکعت اوّل حمد و انعام و در دوّم حمد و یَّس.
سوّم: دو رکعت در هر رکعت حمد و یازده قُل هُوَاللّهُ اَحَدٌ در روایت است از حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَاله که هر که در این شب این دو رکعت نماز را بجا آورد و صبحش را که اوّل سال است روزه بدارد مثل کسى است که تمام سال را مُداومت به خیر کرده و در آن سال محفوظ باشد و اگر بمیرد به بهشت برود؛ و نیز سیّد براى هلال این ماه دعاء مَبْسُوطى ذکر فرموده و اگر ممکن شود احیا بدارد این شب را به دعا و نماز و خواندن قرآن روز اوّل.
روز اول محرم
بدان که روز اول محرم، اول سال قمرى است، و در آن دو عمل وارد شده: اول: روزه گرفتن، در روایت ریّانبن شبیب از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده: هرکه در این روز روزه بدارد، و خدا را بخواند خدا دعاى او را مستجاب کند، چنانکه دعاى زکرّیا را اجابت فرمود.
دوم: از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله روز اول محرّم دو رکعت نماز بهجا میآورد، و، چون فارغ میشد، دستها را به آسمان برمیداشت و این دعا را سه مرتبه میخواند:
اللَّهُمَّ أَنْتَ الْإِلَهُ الْقَدِیمُ وَ هَذِهِ سَنَةٌ جَدِیدَةٌ فَأَسْأَلُکَ فِیهَا الْعِصْمَةَ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ الْقُوَّةَ عَلَى هَذِهِ النَّفْسِ الْأَمَّارَةِ بِالسُّوءِ وَ الاشْتِغَالَ بِمَا یُقَرِّبُنِی إِلَیْکَ یَا کَرِیمُ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا عِمَادَ مَنْ لا عِمَادَ لَهُ یَا ذَخِیرَةَ مَنْ لا ذَخِیرَةَ لَهُ یَا حِرْزَ مَنْ لا حِرْزَ لَهُ یَا غِیَاثَ مَنْ لا غِیَاثَ لَهُ یَا سَنَدَ مَنْ لا سَنَدَ لَهُ یَا کَنْزَ مَنْ لا کَنْزَ لَهُ یَا حَسَنَ الْبَلاءِ یَا عَظِیمَ الرَّجَاءِ یَا عِزَّ الضُّعَفَاءِ یَا مُنْقِذَ الْغَرْقَى یَا مُنْجِیَ الْهَلْکَى یَا مُنْعِمُ یَا مُجْمِلُ یَا مُفْضِلُ یَا مُحْسِنُ
خدایا تویى معبود ازلى، و این است سال نو، در این سال از تو درخواست میکنم حفظ شدنم را از شیطان، و قدرت و غلبه و بر نفس فرمانده به گناه، و مشغول بودن به آنچه مرا به تو نزدیک میکند،ای صاحب بزرگى و بزرگوارى، اى تکیهگاه کسی که تکیهگاهى ندارد، اى اندوخته کسى که اندوختهاى ندارد، اى پناهگاه کسی که پناهگاهی ندارد، اى فریادرس کسى که فریادرسى ندارد، اى پشتوانه کسى که پشتوانهاى ندارد، اى گنجینه کسى که گنجى ندارد، اى نیکوآزمایش، اى بزرگامید، اى عزّت ناتوان، اى نجاتبخش غرقشدگان، اى رهاننده هلاکشدگان، اى نعمتدهنده،ای زیباکار، اى فزونبخش، اى نیکوکار
أَنْتَ الَّذِی سَجَدَ لَکَ سَوَادُ اللَّیْلِ وَ نُورُ النَّهَارِ وَ ضَوْءُ الْقَمَرِ وَ شُعَاعُ الشَّمْسِ وَ دَوِیُّ الْمَاءِ وَ حَفِیفُ الشَّجَرِ یَا اللَّهُ لا شَرِیکَ لَکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا خَیْراً مِمَّا یَظُنُّونَ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا لایَعْلَمُونَ وَ لا تُؤَاخِذْنَا بِمَا یَقُولُونَ حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَ مَایَذَّکَّرُ إِلّا أُولُوا الْأَلْبَابِ رَبَّنَا لاتُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ
تویى که برایت سجده کرد سیاهى شب، و روشنى روز، و تابش ماه، و شعاع خورشید، و خروش آب و صداى برگ درختان، اى خدا شرکى براى تو نیست. خدایا، ما را بهتر از آنچه گمان میکنند قرار ده، و از ما آنچه را نمیدانند بیامرز، و به آنچه از ما میگویند سرزنشمان مکن، خدا مرا بس است، معبودى جز او نیست، بر او تکیه کردم، و او پروردگار عرش بزرگ است، به او ایمان آوردیم. همه چیزها از جانب پروردگار ماست، و یادآور نشوند مگر صاحبان خرد، پروردگارا، دلهاى ما را بعد از آنکه هدایتمان فرمودى منحرف مکن، و از نزد خود رحمتی به ما ببخش، همانا تو بخشندهاى.
شیخ طوسى فرموده: که روزه دهه اول محرم مستحب است ولى روز عاشورا تا بعد از عصر از خوراکى و آشامیدنى خوددارى کند، آنگاه کمى تربت بخورد، و سیّد روایت کرده که روزه تمام این ماه فضیلت دارد، و روزه آن روز روزهدار را از هر گناهى حفظ میکند.