سنت ادبی سیاهپوستان آمریکا

در قرن هجدهم، نویسندگانی چون جوزف آدیسون و ساموئل جانسون به دنبال شناسایی یک سنت ادبی انگلیسی متمایز در آثار شکسپیر و میلتون بودند و، در قرن نوزدهم، نویسندگانی چون چارلز دیکنز و جورج الیوت نیز آگاهانه در این کار کمک کردند. در آغاز در ایالات متحده، نویسندگان مشتاق و بلندپرواز قصد داشتند، آن‌طور که در نوشتۀ مشهور امرسون آمده، از «خلاقیت‌های هنریِ باوقار اروپا» خلاص شوند و ادبیات آمریکایی مستقل خود را بیافرینند. نویسندگان آمریکاییِ آفریقایی‌تبار از قرن نوزدهم از ادبیات و زیبایی‌شناسیِ متمایز سیاه‌پوستان حمایت کرده‌اند و در قرن بیستم گروه‌های آمریکایی بی‌شماری از این الگو پیروی کردند و به رمان آسیایی‌آمریکایی، چیکانو: یک رمان۱، رمان یهودیان، [..] و غیره روی ‌آوردند.

به گزارش ترجمان و به نقل از وب‌سایت کرونیکل آو هایر اجوکیشن ادبیات اغلب از آن جهت ارزشمند شمرده می‌شود که اساسِ معنای تعلق به فرهنگی خاص را ابراز می‌کند و در نتیجه هویت فرهنگی را مشروعیت می‌بخشد. در دوره‌ای طولانی، فرهنگ اساساً در مناسبات ملی درک می‌شد، ولی امروزه این اصطلاح برای توصیف هر گونه گروه با هویتی مجزا و سنت مخصوص خود، روش زندگی، و تاریخ مشترکی آکنده از پیروزی و مصیبت، به کار می‌رود.

شناسایی گستردۀ یک سنت ادبی مستقل احتمالاً یکی از مهم‌ترین اهدافی است که مردمی می‌توانند به آن دست یابند، اما سلیقه‌ها مورد به مورد بسیار متفاوت‌اند. از نظر ویکتوریایی‌ها، ادبیات انگلیسی بازتاب پیروزی امپراتوری بریتانیا بود. از نظر نسل امرسون، یافتن ادبیات آمریکایی جستجوی غرور ملی بود. در مقابل، از نظر آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار، نوشتن ادبیات از مدت‌ها قبل مسئلۀ بقا بود. نویسندگان سیاه‌پوست، در عصر برده‌داری و تبعیض نژادیِ علمی، با ایدئولوژی‌های قوی روشنگری مواجه شدند که ذوق هنری را چون نشان انسانیت امتیاز می‌دانست. آفرینش و شناخت ادبیات آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار به گفتۀ ویلیام همیلتون در ۱۸۰۹: «عرق شرم بر پیشانی دشمنانمان می‌نشانَد» و ثابت می‌کند که مردم سیاه‌پوست انسان‌هایی کامل و شایستۀ حقوق برابرند. این رابطۀ میان ادبیات و برابری (که مدت‌ها مورد مجادله و پیگیری بود) دست‌کم تا دوران حقوق شهروندی و خیزش جنبش هنرهای سیاه‌پوستان در دهۀ ۱۹۶۰ مطرح بود.

این برداشتِ شدیداً فرهنگی از ادبیات مدت‌ها بر کردوکارهای دانش‌پژوهی و تعلیمی در گروه‌های آموزشی زبان انگلیسی حاکم بود، به‌رغم نیروهای فراوانی که علیه آن عمل می‌کردند، از جمله دیدگاه جهان‌وطنیِ سرسختِ نویسندگانی که مشتاق بودند از هویت فرهنگی فراتر بروند و صدها کتاب دانش‌پژوهانه‌ای که در سبک بین‌ملی، میان‌فرهنگی یا تطبیقی نوشته شدند. دنیِل هَک، در کتاب جدید، اصیل و جذاب خود،یافتن چیزی جدید: دگرگونی‌های ادبیات ویکتوریایی توسط آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار۲، به‌شکل بحث‌برانگیزی به این همسرایی مخالف می‌پیوندد و به بررسی رابطۀ میان یکی از حاشیه‌ای‌ترین و یکی از بانفوذترین سنت‌های ادبی می‌پردازد. او دریافته است که مجموعۀ گسترده‌ای از مهم‌ترین نویسندگان آمریکایی آفریقایی‌تبار قرن نوزدهم از نویسندگانی با همان میزان از اهمیت در سنت ادبی ویکتوریایی الهام می‌گرفتند و به آن‌ها می‌پرداختند.

فردریک داگلس خانۀ قانون‌زده۳ دیکنز را در روزنامۀ فردریک داگلس برای اولین‌بار در انگلستان به‌صورت پاورقی منتشر و نظرات جامعی را دربارۀ این رمان چاپ کرد. فرانسس الن واتکینز هارپر و دیگران به شعر پرشورِ نه‌چندان مشهور جورج الیوت «کولی اسپانیایی»۴ پرداختند و سخن‌پردازی ملی‌گرا و اقلیتی آن را جرح‌وتعدیل کردند تا میان گرفتاری کولی‌ها و تجربۀ آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار شباهتی بیابند. چارلز چِسنات در رمان خانۀ پشت درختان سدر۵ یک دیوید کاپرفیلد دونژادی را تصور کرد و صحنۀ مشهور خواندن دوران کودکی را در آن رمان تربیتی بازنویسی کرد و پولین هاپکینز در رمان از یک خون۶ از تنیسون و بولوریتون بسیار وام گرفته است.

دبلیو. ای. بی. دوبویس شعر ویکتوریایی را در کنار آوازهای مذهبی سیاهان قرار داد، اشاره‌های سرلوحه‌‌‌ایِ این آوازها پیچیده‌تر از آن چیزی بود که دانش‌پژوهان قبلیِ کتاب ارواح جماعت سیاه‌پوست۷ شناسایی کرده بودند. اینها تنها معدودی از نمونه‌های برجستۀ رویارویی‌های بین‌فرهنگی است که هک تحلیل کرد تا به این نتیجه برسد که ادبیات ویکتوریایی به‌شدت نویسندگان آمریکایی آفریقایی‌تبار را متأثر کرده؛ در همان زمان نویسندگان ویکتوریایی همگی آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار را به‌عنوان مردم نادیده می‌گرفتند یا حتی به دیدۀ تحقیر در آن‌ها می‌نگریستند.

هک از خطر دنبال کردنِ آنچه وابستگی سنت ادبی سیاهان به فرهنگ سفیدان به نظر می‌رسد به‌خوبی آگاه است. در واقع، دانش‌پژوهانِ ادبیات آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار غالباً از این دست روابط چشم‌پوشی کرده یا آن‌ها را تحت عنوان تقلیدی یا ناراحت‌کننده کنار گذاشته‌اند. (البته همه این گونه نبودند: هک به فرانسس اسمیت فاستر، کارلا پترسون و آن دوسیل به‌عنوان پیشینیان برجسته‌ای اشاره می‌کند که علاقۀ نویسندگان سیاه‌پوست به ادبیات بریتانیا را جدی گرفته‌اند.) هک برای پر کردن این خلأ ِهمچنان اساسی در دانش‌پژوهی بر این نظر تکیه دارد که، در مقایسه با مطالعات پیشین دربارۀ آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار، برداشتی تک‌فرهنگی از ادبیات از نظر سیاسی ضرورت کمتری دارد. اما او نیز، برای شناسایی و دنبال کردن شیوۀ خاصی که ادبیات ویکتوریایی جایگاهی ویژه در ادبیات آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار یافت، برداشت جدیدی از برجستگی، پیچیدگی، و انسجام درونی ادبیات آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار ارائه می‌دهد.

او این اعتراض را، که پدیده‌ای که شناسایی کرده رنگ‌و‌بوی وابستگی فرهنگی دارد، وارد نمی‌داند. آنچه او «آفریقایی‌آمریکایی‌سازی ادبیات ویکتوریایی»۸ می‌نامد روندی پیچیده است که، طی چندین دهه، کاربست‌های خودبازتابنده‌اش را در میان نویسندگان سیاه‌پوستی گسترش داد که یکدیگر را به‌خوبی می‌شناختند و از هم الهام می‌گرفتند. برای مثال، وقتی هاپکینز و دوبویس از تنیسون نقل‌قول یا برداشت می‌کردند، به آفریقایی‌آمریکایی‌سازی‌های پیشین تنیسون از اوایل قرن اشاره داشتند و آن‌ها را بازنگری می‌کردند. این بحث در بسیاری کشفیات آرشیوی و خوانش‌های دقیق و اغلب استادانه از اشارات، روابط، و برداشت‌ها ریشه دارد.

اثر پیشین هک دربارۀ رمان ویکتوریایی بود و یکی از نقاط قوت کتاب یافتن چیزی جدید در این حقیقت است که تنها احتمال دارد یک ویکتوریایی‌شناس تربیت‌شده ادبیات بریتانیای قرن نوزدهم را به اندازۀ ادبیات آمریکایی‌ها -سفید و سیاه- به‌طور هم‌زمان خوانده و جذب کرده باشد. دانش‌پژوهان ادبیات آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار ترجیح داده‌اند به بررسی الهامات دیگری برای آثار معتبر قرن نوزدهم بپردازند: ریشۀ این آثار در تجربۀ برده‌داری و تجارت برده، الغای برده‌داری‌، مبارزه علیه تبعیض نژادی خصمانه و برتری سفیدپوستان، سنت و فرهنگ آفریقایی، عمل‌گرایی اجتماعی و تقویت روحیۀ نژادی، کلیسای سیاه‌پوستان و زندگی مذهبی، گفتارمداری، اجرا و معنادهی. اما بسیاری از کسانی که در حوزۀ مطالعات آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار کار می‌کنند، قدردان تلاش‌های یک ویکتوریاشناس خواهند بود که حدود یک دهه از عمر خود را صرف استخراج روابط جذاب، نوآورانه و غیرمحتمل نویسندگان برجستۀ سیاه‌پوست با همکارانشان در آن سوی اقیانوس اطلس کرده، نویسندگانی که واضح است با هیجان، ناباوری و جدیت آثار این همکاران را می‌خواندند.

در نتیجه کمک هک در حوزه‌های چندگانه ستوده خواهد شد، در مطالعات آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار، مطالعات آمریکا و مطالعات ویکتوریایی. مهارت و حساسیت او در جایگاه منتقد ادبی و تمامیت تحقیق او سبب می‌شود کتاب یافتن چیزی جدید از محکم‌ترین آثار دانش‌پژوهی ادبی در دو سوی اقیانوس اطلس در سال‌های اخیر باشد. این اثر به‌ویژه در میان دانش‌پژوهانی که علیه این دیدگاه فعالیت می‌کنند، که هر سنت ادبی منحصراً به مردم یا ملتی خاص تعلق دارد، تحسین خواهد شد.

اطلاعات کتاب‌شناختی:

Hack, Daniel. Reaping Something New: African American Transformations of Victorian Literature. Princeton University Press, 2016

پی‌نوشت‌ها:

* جوزف رزک (Joseph Rezek) استادیار زبان انگلیسی در دانشگاه بوستون و نویسندۀ کتاب لندن و ساخت ادبیات استانی (London and the Making of Provincial Literature) است.

[۱] Chicano/a novel رمانی به قلم ریچارد واسکس.

چیکانو اصطلاحی است که برای توصیف مردم و فرهنگ‌های مکزیکی‌آمریکایی یا شهروندان ایالات متحدۀ اهل مکزیک به کار می‌رود.

[۲] Reaping Something New: African American Transformations of Victorian Literature

[۳] Bleak House

[۴] The Spanish Gypsy

[۵] The House Behind the Cedars

[۶] Of One Blood

[۷] The Souls of Black Folk

[۸] African Americanization of Victorian literature