عاریت از اخلاق

به اعتقاد كاتارینا این رمان در اصل یك رمان زوجی نبود اما سرآغاز یك سبك داستان‌سرایی در ادبیات جهانی شد كه به خلق رمان‌هایی چون «مادام بواری»‌ فلوبر، «آنا كارنینا»ی تولستوی و «اِفی‌ بریستِ» فونتانه انجامید.

به گزارش شرق، «ظاهرا فعالیت‌های مستمر مولف در حوزه‌ فیزیك، وی را به نگارش این عنوان نادر ترغیب كرده است. چه‌بسا او درك كرده كه انسان در علوم طبیعی اغلب از تشابهات اخلاقی عاریه می‌گیرد تا به این وسیله به مقولاتی ورای قلمرو ذات آدمی راه یابد؛ و لذا نویسنده نیز در یك مورد اخلاقی قصد داشته یك تشابه شیمیایی را به سرچشمه فكری آن مرتبط كند، چراكه درنهایت تنها پهنه یك طبیعت گسترده است، و از قلمرو شاداب و رها از خِرَد، آثار ظلمانی و پرشورِ ضرورت، بی‌وقفه امتداد می‌یابند و توسط دستی والاتر، و چه‌بسا نه در این زندگی رو به زوال می‌گذارند.»

این متنی است كه خود گوته پیش از انتشار رمان «خویشاوندی‌های اختیاری» برای روزنامه فرستاده بود. چنان‌كه در مقدمه ترجمه فارسی این اثر به‌قلم پروفسور كاتارینا آمده است، این رمان كه از جانب بسیاری از معاصران گوته اثری جنجالی خوانده شد، «در آفرینش رمان‌های قرن نوزدهم و بیستم، حتا در آثاری كه كلا در زمره رئالیسم محسوب می‌شوند، تاثیر بسزایی داشت.»‌

به اعتقاد كاتارینا این رمان در اصل یك رمان زوجی نبود اما سرآغاز یك سبك داستان‌سرایی در ادبیات جهانی شد كه به خلق رمان‌هایی چون «مادام بواری»‌ فلوبر، «آنا كارنینا»ی تولستوی و «اِفی‌ بریستِ» فونتانه انجامید. گوته خود سالیان بعد از نوشتن این رمان خطاب به دوستی گفته بود «در این رمان آن‌قدر مطلب نهفته است كه هیچ‌كس با خواندن یك‌باره آن قادر به درك كلیتش نیست.»

در رمان گوته هیچ رویدادی تشریح نمی‌شود كه مورد تفسیر چهره‌های رمان قرار نگرفته باشد، اما همان رویدادها توأم با روزمرگی سوءتفاهم تعبیری خطا به خود می‌گیرد. اشخاص در دریافت و درك متقابل دچار سوءتعبیر می‌شوند و هر صحنه داستان را با شبكه‌ای از تعابیر عجین می‌كنند كه سرانجام حتا مفسر رمان، یعنی مشاهده‌گر این مشاهدات نیز به دام آن گرفتار می‌شود. «خواننده قدم به قدم چشم می‌گشاید: رفتار تعاملی ما مبتنی بر سوءتعبیرات و واكنش‌های منتج از آن است. رنگ‌وجلای بیرونی زندگی روزمره، كه راوی با هر كلام بر‌ آن تكیه دارد، در حالی كه فرسایش روزمره به سست‌شدن نظم نمادین سرعت می‌بخشد، موجب تغییر سرنوشت‌ها می‌شود و در هیئت دروغین اقبال خانگی به نمایش درمی‌آید.»

رمان «خویشاوندی‌های اختیاری» در سال ١٧٨٥ منتشر شد درست همزمان با ترجمه یك مقاله علمی از آكادمی علوم اُپسالا به نویسندگی شیمیدان نام‌دار سوئدی، توربرن برگمن، بازمی‌گردد. عبارت «خویشاوندی‌های اختیاری» در آن زمان بازآفرینی یك مفهوم لاتین و حاكی از انتساب و كشش دو ماده نسبت به‌هم است كه آماده‌اند، بدون در نظرگرفتن پیوندهای قبلی‌شان، یكدیگر را انتخاب كنند و درهم آمیخته شوند.»

گوته از این مفهوم علمی بهره می‌گیرد و آن را به سطح ارتباطات انسانی می‌كشاند. رمان «خویشاوندی‌های اختیاری»‌ گوته كه با ترجمه سعید پیرمرادی در نشر چشمه منتشر شده است نوشتاری مفصل نیز درباره این اثر دارد كه خانم پروفسور كاتارینا مُمزن بر ترجمه فارسی اثر گوته نوشته است