رعایت کپیرایت، شرط اصلی حضور در بازار جهانی
رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان که به تازگی در نمایشگاه کتاب فرانکفورت حضور داشته است، راهکارهایی را برای حل مشکل نبود کپی رایت در داخل کشور ارایه و برای چندمین بار تاکید کرد که رعایت حقوق مولف یا کپی رایت، اصلیترین شرط حضور در بازار جهانی کتاب است.
کد خبر :
۴۴۳۳۱
بازدید :
۱۱۴۵
حضور در نمایشگاههای بینالمللی کتاب به ویژه در سالهای اخیر همواره فرصتی فراهم آورده است تا بار دیگر موانع حضور موثر کشورمان در بازار جهانی کتاب را مورد توجه قرار دهیم و در این میان نمایشگاه کتاب فرانکفورت به سبب اهمیت و قدمتی که دارد، فرصتی مناسب است برای طرح جدیتر این مسائل به همین دلیل همزمان با اختتامیه این نمایشگاه در شامگاه ٢٣ مهر ماه، در گفتوگویی با محمود آموزگار، رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان به برخی از این مسائل پرداختهایم.
آموزگار در پاسخ به سوالی درباره ارزیابی روند حضور ایران در نمایشگاههای بینالمللی کتاب در چند سال گذشته میگوید: «واقعیت این است که تا چند سال گذشته و به طور مشخص تا سال ٩١ حضور ایران در نمایشگاههای بینالمللی بیشتر به منظور معرفی نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران در نمایشگاههای خارجی بوده و تلاش شده تا این حضور به نوعی نشاندهنده فرهنگ ایران و انقلاب باشد، اما از سال ٩١ به دنبال مشورتی که در همان نمایشگاه کتاب فرانکفورت انجام شد، تصمیم گرفتند همه شرکتکنندگان در غرفه ایران حضور یابند.
پیش از آن اغلب کسانی که به ویژه در این نمایشگاه شرکت میکردند، ناشران دولتی و عمومی بودند که به صورت پراکنده در نمایشگاهها حضور پیدا میکردند و آقای اشعری که آن زمان مسوولیت باغ کتاب را بر عهده داشتند، پیشنهاد حضور همه شرکتکنندگان را در غرفه ملی ایران دادند مثل بسیاری از کشورهای دیگر. به این ترتیب از اکتبر سال ٩٢ بخشی از غرفه کشورمان به اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران اختصاص پیدا کرد و اتحادیه فراخوانی به ناشران کل کشور داد و کتابها را انتخاب کرد و با استانداردهایی که به ضوابط بینالمللی نزدیک بود، به عرضه و معرفی کتابها مبادرت و بحث رایت را به طور جدی مطرح و پیگیری کرد.»
پنجرهای که اتحادیه ناشران و کتابفروشان گشود
آموزگار گریزی به سالهای گذشته میزند: «پیش از این مقطع میتوان گفت: به طور جدی ناشران، پدیدآورندگان و نویسندگان و مولفان کشورمان توجهی به بازارهای خارجی نداشتند و حداکثر موفقیت را در انتشار یک کتاب، فروش همان میزان شمارگانی که منتشر شده بود، مثلا هزار نسخه در یک بازه زمانی مطلوب، تلقی میکردند. در واقع هدف اتحادیه ناشران این بود که پنجرهای به روی این عزیزان باز کند و نشان دهد که همکارانشان در کشورهای دیگر به چه ترتیبی به عرضه حقوق کتابهایشان و تلاش برای فروش حق ترجمه و انتشار آثارشان به زبانهای دیگر مبادرت میکنند و از این طریق درآمد قابل توجهی را برای خود کسب میکنند.»
هنوز در آغاز راهیم
او که نقطه آغازین این حرکت را مثبت میداند، از افزایش تجربهها در این زمینه نیز میگوید: «این شروع بسیار خوبی بود و طی چند سال گذشته، به جز دو سال پیش که به علت ماجرای رونمایی از کتاب سلمان رشدی، حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت از طرف کشورمان تحریم شد، این مسیر را ادامه دادیم و هر سال بر تجربیاتمان افزودیم و مواردى را آموختیم و تقریبا میتوان گفت: با توجه به اقبالی که هم از سوی مولفان، نویسندگان و پدیدآورندگان و هم ناشران نشان داده شد، راه درستی را طی کردهایم که البته هنوز در آغاز آن هستیم و قاعدتا باید جمعبندی مناسبی در این مرحله داشته باشیم و راه را ادامه دهیم تا به نتیجه برسیم.»
کپی رایت مساله جدی ما است
همین که صحبت نمایشگاه خارجی کتاب به میان بیاید، نخستین دلمشغولی، نبود کپی رایت در ایران است؛ هرچند در چند سال اخیر که دولت بارها بر دیپلماسی فرهنگی تاکید داشته است، ضرورت توجه و پیوستن به قوانین جهانی، بارها بیان شده و اکنون نیز آموزگار بار دیگر بر اهمیت این موضوع صحه میگذارد: «بحث مراعات حقوق مولف یا کپیرایت یکی از مسائل جدی نشر کشور ما برای حضور در بازارهای جهانی است. چنانچه بخواهیم در بازارهای جهانی نشر حضور پیدا و به عرضه کتابهایمان مبادرت کنیم، قاعدتا باید ضوابط آن بازار را بپذیریم و این نکته اصلی ماجراست که رعایت حقوق مولف یا کپیرایت اصلیترین شرط حضور در این بازار است.
مسلما و طبیعتا رعایت نکردن حقوق مولف بیرون از مرزهای ایران در رابطه با ناشران خارجی، مانعی است جدی برای حضور ما در بازار جهانی ولی در عین حال باید این را هم عرض کنم که حضور ما در نمایشگاههای خارجی دقیقا میتواند کمک کند برای فهم بیشتر ضرورت مراعات این حقوق از سوی همکاران ما چه در حوزه نشر و چه در حوزه تالیف.»
نمایشگاه فرانکفورت دانشگاه مهم کتاب است
او که نمایشگاه کتاب فرانکفورت را دانشگاهی مهم برای همه دست اندرکاران کتاب میداند، ادامه میدهد: «حضور همکاران ناشر، مولف، پدیدآورنده و نویسنده در نمایشگاهی مثل نمایشگاه کتاب فرانکفورت بسیار مهم است چراکه واقعا اغراق نیست اگر بگوییم این نمایشگاه، دانشگاه ویژهای برای نشر است و هر کسی که به نوعی دستاندرکار موضوع کتاب است، قاعدتا باید از این نمایشگاه بازدید کند و مسلما درسهای زیادی برای او خواهد داشت. از جمله اینکه چگونه در نمایشگاه به معنی اخص کلمه صرفا به نمایش آخرین آثار منتشر شده پرداخته مى شود و همین طور تقلا و تلاش برای معرفی آن آثار و فروش حقوق ترجمه و انتشار آنها به ناشران همکار در دیگر کشورها.»
گاهی با این انتقاد رو به رو میشویم که بیشتر بازدیدکنندگان غرفه ایران در نمایشگاههای خارجی، هموطنان ما هستند و شرکتکنندگان خارجی کمتر در غرفه ما حاضر میشوند؛ پاسخ رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان به این انتقاد چنین است: «طبیعتا مراجعین به غرفه ایران کسانی هستند که یا به کشور و فرهنگ و ادبیات و هنر ما علاقهمندند یا ناشرانی هستند که مقاصد اقتصادی دارند. فراموش نکنیم نمایشگاه کتاب فرانکفورت، مرکزی اقتصادی است و با انگیزههای اقتصادی برپا میشود، هرچند پیامدهای فرهنگى غنیای هم در بر دارد، اما مسلما مهمترین هدف برگزاری این نمایشگاه، اقتصادی است؛ بنابراین ناشران بسیاری با این انگیزه در نمایشگاه حضور پیدا میکنند و مسلما زمانی به غرفه ایران مراجعه میکنند که بتوانند از تعامل با شرکتکنندگان، ناشران، مولفان و نویسندگان درآمدی کسب کنند و یک اتفاق اقتصادی را رقم بزنند.
به این ترتیب متوجه میشویم اگر بخواهیم تعداد بازدیدکنندگان خارجی افزایش پیدا کند، هم باید برنامههایی داشته باشیم که از جاذبههای بیشتری برای پاسخگویی به نیازهای کسانی که به فرهنگ و ادبیات کشور ما علاقهمند هستند، برخوردار باشند و از سوی دیگر بستر مساعدی را ایجاد کنیم برای آن دسته از ناشرانی که با اهداف اقتصادی به این غرفه مراجعه میکنند.»
گرنت ایران شروع خوبی داشته است
برخی ناشران معتقدند گرنت ایران ـ. طرح حمایت از ترجمه و انتشار کتابهای ایرانی در دیگر کشورها ـ. در خارج از کشور به خوبی معرفی نشده است و در نشست خبری نمایشگاه کتاب تاکید شد این طرح حتما در نمایشگاه فرانکفورت بهتر معرفی خواهد شد، در ارزیابی این موضوع، آموزگار میگوید: «موضوع گرنت، موضوعی جهانی است و میتوان گفت: اکثریت قریب به کل کشورهای جهان از این وسیله برای ترویج فرهنگ و ادبیات خود به ویژه در حوزه نشر استفاده میکنند.
حتما در حوزههای دیگر هم این موضوع جریان دارد و به نوعی از جهانی شدن آثاری که در کشورشان منتشر میشود، حمایت میکنند. خوشبختانه سرانجام، دولت ایران هم به این موضوع توجه نشان داده و امسال برای نخستین بار طرح گرنت مطرح شده و فکر میکنم شروع مناسبی داشته است و این خود میتواند انگیزهای را فراهم کند برای جذب ناشرانی که اگر حتی ترجمه و انتشار آثار ایرانی را سودآور نمیبینند، حداقل با دریافت بخشی یا تمام حقالترجمه کتاب، انگیزه بیشتری برای انتشار آن پیدا کنند.
باید بعد از بازگشت از نمایشگاه فرانکفورت، تمام تماسهایی را که در این ارتباط واصل شده جمعبندی و دستهبندی کنیم تا بتوانیم ارزیابی دقیقتری داشته باشیم که تا چه حد راه را درست طی کردهایم.»
امسال غرفه ترکیه هم برنامه موسیقی داشت
انتقاد دیگری که به حضور ایران در نمایشگاههای خارجی وارد میشود، اجرای برنامههای حاشیهای مانند موسیقی یا نمایش است که برخی معتقدند اجرای این برنامهها بخشی از توجه بازدیدکنندگان را جلب میکند و باعث کمتوجهی به کتاب میشود.
همین موضوع آخرین مبحثی است که با محمود آموزگار در میان گذاشتهایم: «البته من هم موافقم که وقتی در نمایشگاههای کتاب شرکت میکنیم، توجه داشته باشیم که کتاب محور اصلی غرفه ما باشد ولی این به هیچوجه منافی عرضه دیگر هنرهای کشورمان نیست. جالب است که امسال برای نخستین بار میدیدم در غرفه ترکیه که کنار غرفه ما قرار داشت، به نمایش خوشنویسی پرداخته بودند و کسی آنجا نشسته بود و خط سابق ترکیه را خطاطی میکرد چراکه سالهاست خط ترکها تبدیل به لاتین شده و این هنرمند در غرفه کشورش همان خط سابق را خطاطی میکرد. این قضیه نشان میدهد در دل آن خط و رسم قدیم زیبایی و هنری نهفته است که در خط جدیدشان نیست و در عین حال در افتتاحیه، اختتامیه و نیز روز ملیشان، برنامه موسیقی هم داشتند.»
قانون مصوب سال ٤٨ مغایرتی با شرع ندارد
محمود آموزگار راهکارهایی هم براى این موضوع ارایه میدهد: «دغدغههایی در کشورمان درباره پیوستن به کنوانسیون برن وجود دارد و ابهاماتی نیز در این خصوص مطرح است که لازم است به آنها توجه شود. به این معنا که با پیوستن به این پیمان، ناچاریم مجموعه مقررات بینالمللی را رعایت کنیم و شاید این در کوتاهمدت آسیبهایی را به ما بزند که نیازمند بررسی بیشتری است ولی در عین حال اعتقادم بر این است که باید حقوق مولف را به رسمیت بشناسیم.
قانون مصوب سال ٤٨ مغایرتی با شرع ندارد
محمود آموزگار راهکارهایی هم براى این موضوع ارایه میدهد: «دغدغههایی در کشورمان درباره پیوستن به کنوانسیون برن وجود دارد و ابهاماتی نیز در این خصوص مطرح است که لازم است به آنها توجه شود. به این معنا که با پیوستن به این پیمان، ناچاریم مجموعه مقررات بینالمللی را رعایت کنیم و شاید این در کوتاهمدت آسیبهایی را به ما بزند که نیازمند بررسی بیشتری است ولی در عین حال اعتقادم بر این است که باید حقوق مولف را به رسمیت بشناسیم.
با توجه به اینکه قانون حمایت از مولفان مصوب سال ٤٨ بعد از انقلاب هم کماکان معتبر است و فقهای شورای نگهبان هم آن را مخالف شرع اسلام تشخیص ندادهاند و بنابراین حق مولف با توجه به اینکه میتواند از زیانهای رعایت نکردن حقوق مولف خارجی جلوگیری و به آن حوزه نیز تسری پیدا کند و بهترین شکلش این است که در قالب یک قانون ملی به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد و هر زمان که مسوولان لازم دانستند، نمایندگان مجلس نسبت به اصلاح و حتی تغییر آن اقدام کنند و در این فاصله کنوانسیون برن با دقت بیشتری مورد مطالعه قرار بگیرد و ابهامات آن رفع شود و در صورتی که پیوستن آن به نفع ما تشخیص داده شد، این کار را انجام دهیم.»
۰