تذکر ایـران به رفتار برجامی اروپا

سعیده سادات فهری | ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه دیروز و در جریان سفر به تهران با مقامات بلندپایه ایران از جمله حسن روحانی، محمد‌جواد ظریف و علی شمخانی دیدار کرد. مقامات ایرانی نسبت به انفعال کشورهای اروپایی در برابر آمریکا و امتیازدهی این کشورها به واشنگتن تذکر دادند.

ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه در شرایطی بامداد روز دوشنبه وارد تهران شد که براساس تحلیل‌ها و اظهارنظرهای صورت گرفته به‌ویژه از سوی مقامات فرانسوی از پیش مشخص بود که این سفر دو هدف عمده را دنبال می‌کند؛ نخست نجات برجام و دیگری تلاش برای راضی کردن ایران به گفت‌وگوهای موشکی و منطقه‌ای که با توجه به تاکید جمهوری اسلامی ایران به غیرقابل مذاکره بودن مسائل دفاعی، این هدف راه به‌جایی نخواهد برد. با این اوصاف به‌نظر می‌رسد که فرانسه به‌دنبال ایجاد یک توازن درخصوص مسائل مربوط به ایران است و در این بین نمی‌خواهد به توافق هسته‌ای برجام نیز خدشه‌ای وارد شود.

البته وزیر خارجه فرانسه یک رسالت دیگر نیز در این سفر برعهده دارد و آن هم تضمین دادن به ایران درخصوص حفظ توافقات صورت گرفته با کشورهای اروپایی است. ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه روز گذشته با حسن روحانی، رئیس‌جمهور، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی و علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار و گفت‌وگو کرد.

همچنین افتتاح نمایشگاه لوور در تهران با حضور «ژان لوک مارتینز» رئیس موزه لوور در موزه ملی ایران از دیگر برنامه‌های این سفر بود. وزیر امور خارجه در دیدار با همتای فرانسوی خود، با بیان اینکه اروپا می‌تواند نقش سازنده‌تری در حفظ برجام ایفا کند، تاکید کرد اروپا، آمریکا را برای اجرای تعهدات خود در برجام تحت فشار قرار دهد و اجازه ندهد به‌رغم بدعهدی‌ها و نقض‌های خود، خواست‌های غیرمنطقی و غیرحقوقی نیز مطرح کند. همچنین سایر مقامات ایرانی نیز نسبت به رفتارهای برجامی اروپا و انفعال در برابر آمریکا به وزیر فرانسوی اعتراض کردند.

تکاپوی الیزه
به‌دنبال ضرب‌الاجلی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا برای کشورهای اروپایی جهت باقی‌ماندن این کشور در برجام تعیین کرد، به‌نظر می‌رسد اکنون فرانسه بیش از دیگر کشورها به تکاپو افتاده تا به نوعی نظر مثبت واشنگتن را جلب کند. ترامپ برای باقی‌ماندن کشورش در توافق هسته‌ای موسوم به برجام شروطی از جمله محدود شدن برنامه موشک‌های بالستیک ایران را مطرح کرد.

درواقع فرانسه به‌عنوان یکی از اعضای گروه ۱+۵ به‌‌رغم برخی کارشکنی‌هایی که طی مذاکرات هسته‌ای ایران داشت، اما همواره خواهان حفظ برجام است. با این حال اخیرا شاهد تشدید موضع‌گیری‌های پاریس علیه تهران درخصوص برنامه موشکی هستیم. همچنین فرانسه در همسویی با آمریکا، مدعی «فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران و حزب‌الله در منطقه و مقابله با آن» شده است.

باوجودی که فرانسه و آمریکا بر لزوم گفت‌وگوهای موشکی با ایران تاکید دارند و حتی لودریان در آستانه سفر به تهران در ادعاهایی مداخله‌جویانه گفت که «ایران باید به نگرانی‌ها درباره برنامه موشکی بالستیکش توجه کند، یا اینکه با تحریم‌های جدید احتمالی مواجه خواهد شد»، اما جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده است که هیچ محدودیتی برای فعالیت‌های موشکی قائل نیست و برنامه‌های دفاعی ایران نیز تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند موضوع مذاکره قرار بگیرد. بنابراین برای وزیر فرانسوی در این مسیر توفیقی حاصل نخواهد شد.

سهم‌خواهی پاریس
دکتر رحمان قهرمانپور، پژوهشگر ارشد مسائل منطقه درخصوص نقش‌آفرینی فرانسه به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «به نظر می‌رسد فرانسه بعد از جدی شدن خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا به‌دنبال این است که سهم خود را در مناسبات جهانی و معادلات سیاست بین‌الملل بیش از گذشته افزایش دهد و احساس می‌کند که با خروج بریتانیا زمینه‌ای برای این امر فراهم شده است.»

به گفته این کارشناس، اتحادیه اروپا در سال‌های آتی به‌طور مشخص با دو موتور فرانسه و آلمان حرکت خواهد کرد و به همین دلیل پاریس به‌دنبال ایفای نقش موثرتر در تحولات جهانی است. قهرمانپور افزود: «موضوع ایران را نیز باید در این راستا تحلیل و ارزیابی‌کرد. ضمن اینکه باید توجه داشت آلمان عضو دائم شورای امنیت نیست اما فرانسه یکی از ۵ عضو دائم است؛ بنابراین این امتیازی است برای فرانسه در مقابل آلمان.»

فرصتی برای افزایش مراودات تجاری
این کارشناس دلیل دیگر اقدامات و موضع‌گیری‌های اخیر فرانسه را به مسائل داخلی این کشور مربوط دانست و تاکید کرد: «امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه انتظاراتی که از وی می‌رفت را حداقل تاکنون برآورده نکرده و مخالفت‌های داخلی با او در حال افزایش است. بخشی از این مسائل، به مسائل اقتصادی و خصوصی‌سازی مربوط می‌شود. می‌دانیم که اقتصاد فرانسه یک اقتصاد نیمه‌دولتی بوده و همواره سندیکاها در این کشور قوی و بانفوذ بوده‌اند.»

او ادامه داد: «مکرون امیدوار است که از طریق قراردادهای تجاری و اقتصادی که با ایران امضا می‌کند بتواند به بخشی از اقتصاد فرانسه کمک کند و به قول معروف محبوبیتش را داخل کشور افزایش دهد. با توجه به اینکه فرانسه از قدیم با ایران مراودات خوبی ‌به‌ویژه در زمینه خودرو داشته است،‌ رئیس‌جمهور این کشور احساس می‌کند که اکنون فرصت خوبی ‌فراهم شده تا در مقابل دیگر مشتریان فرانسه همچون آلمان، آمریکا و ایتالیا حضور بیشتری در بازار ایران داشته باشد.»

تلاش برای راضی نگه داشتن واشنگتن
مرتضی مکی، کارشناس مسائل اروپا نیز با توجه به بیانیه وزارت خارجه فرانسه و همچنین صحبت‌های لودریان در آستانه سفر به تهران می‌گوید که جنجال رسانه‌ای این سفر بیش از اهدافی است که مقامات پاریس بر آن تاکید دارند. به بیان دیگر این صحبت‌های تند از سوی پاریس را شاید بتوان به نوعی تلاش الیزه با هدف راضی نگه داشتن واشنگتن تلقی کرد.

مکی با اشاره به اینکه اروپا با آمریکا در بحث‌های موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران نظرات همسویی دارد، تاکید کرد اما تلاش فرانسه این است که به هر شکلی به برجام خدشه‌ای وارد نشود. همچنین این کارشناس با بیان این مساله که برخی کشورهای غربی‌ و عربی ‌بر مذاکرات موشکی با ایران تاکید دارند گفت کشوری مانند فرانسه وقتی این مباحث و ادعاها را مطرح می‌کند باید توجه داشته باشد که خود یکی از بزرگ‌ترین فروشندگان سلاح آن هم از نوع پیشرفته‌ترین سلاح‌ها به کشورهای منطقه است. یعنی این کشورها، نه‌تنها خودشان همه نوع موشکی تولید می‌کنند بلکه حتی آن را به دیگر کشورها نیز می‌فروشند.

این کارشناس در رابطه با بحث‌هایی که درباره نقش منطقه‌ای ایران مطرح است نیز توضیح داد: «جمهوری اسلامی ایران همواره به‌دنبال ثبات منطقه‌ای بوده و در بحث مبارزه با داعش، نقش جدی و اثرگذاری ایفا کرده است؛ حتی کشورهای اروپایی نیز به این مساله اذعان دارند. بنابراین ادعاهایی که بعضا علیه ایران مطرح می‌کنند بیشتر تحت‌تاثیر جبهه عربی-عبری است.» در نهایت این کارشناس به «دنیای اقتصاد» گفت که با توجه به فضایی که برای گسترش روابط دو کشور وجود دارد اکنون تهران-پاریس باید از فرصت این سفر برای حل اختلافات استفاده کنند.

تلاش برای حفظ توافق
سفر وزیر خارجه فرانسه توجه محافل رسانه‌ای جهان را نیز به خود معطوف کرد. در این رابطه شبکه بلومبرگ نوشت: «سفر ژان ایو لودریان، وزیر امورخارجه فرانسه به‌عنوان بخشی از اقدام اروپا برای نجات توافق هسته‌ای با ایران است که رئیس‌جمهوری آمریکا تهدید کرده آن را کنار بگذارد و ایران نیز تاکید کرده شاید از آن خارج شود.»

به گزارش «ایرنا» تارنمای آمریکایی بلومبرگ در این گزارش افزود: «سفر روز دوشنبه وزیر امورخارجه فرانسه به تهران، اولین سفر یک مقام رسمی دولت امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه، درحالی انجام می شود که وی لازم است به ایران در مورد تعهدات اروپا در راستای اجرای منافع اقتصادی که در توافق سال ۲۰۱۵ به آنها اشاره شده، اطمینان دوباره دهد و در سوی دیگر وی باید رئیس‌جمهوری آمریکا را نیز که پیش‌تر تهدید کرده بود از این توافق خارج شود، راضی نگه دارد.» بلومبرگ نوشت که این سفر آزمونی برای رئیس‌جمهوری فرانسه در حوزه سیاست خارجی محسوب می‌شود.

«کلمنت ترمه» یک عضو محقق موسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی در لندن که تحقیقاتش بر مساله ایران متمرکز است نیز در این‌باره گفت: «در این سفر نشانه‌هایی به‌دست خواهد آمد از اینکه آیا فرانسه مستقل است یا روابطش با ایران براساس منافع ملی خود به‌جای همپیمانی با آمریکا است.» خبرگزاری رویترز نیز همزمان با سفر وزیرخارجه فرانسه به ایران، گزارش داد: «ژان ایو لودریان در یک ماموریت حساس به تهران رفته است تا حمایت اروپا از توافق هسته‌ای را مورد تاکید قرار دهد و به علاوه نگرانی آمریکا درباره برنامه موشکی ایران و سیاست‌های منطقه‌ای این کشور را منتقل کند.»

البته یک منبع دیپلماتیک فرانسوی در این‌خصوص به رویترز، گفت: «ما نمی‌خواهیم نمایندگان دونالد ترامپ یا وکیل مدافع ایران باشیم. ما نگرانی‌های خودمان را داریم و برای منتقل کردن منظورمان با افراد مختلف در ایران گفت‌وگو خواهیم کرد.»

گشایش در روابط بانکی
وزیرخارجه فرانسه که بامداد روز گذشته وارد تهران شد، در نخستین ملاقات خود با علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی دیدار و گفت‌وگو کرد. شمخانی در این دیدار گفت: «سیاست اروپا در امتیازدهی به آمریکا برای باقی نگهداشتن این کشور در برجام نادرست و به معنای انفعال و تسلیم شدن در برابر بازی روانی ترامپ است.» به گزارش «ایرنا» شمخانی با استقبال از گسترش روابط سیاسی و اقتصادی بین دو کشور بر ضرورت تسریع در رفع موانع باقیمانده در مسیر مبادلات بانکی در فضای پسابرجام تاکید کرد. او ادامه داد: «منطق هر نوع توافق بین‌المللی صیانت همه طرف‌ها و جامعه جهانی از آن بوده و درخواست پایبندی از یکطرف و بی‌تفاوتی نسبت به نقض تعهدات طرف دیگر قابل‌قبول نیست.»

دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، تقویت توانمندی دفاعی ایران به‌ویژه قدرت موشکی کشور را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر در مسیر اجرای سیاست بازدارندگی عنوان کرد و افزود: «توان دفاعی ایران تهدیدکننده هیچ کشوری نبوده و توسعه آن بدون تاثیر‌پذیری از مولفه‌های سیاسی، تابعی از نیازمندی‌های امنیتی و تهدیدات بالقوه کشور است.»

ژان ایو لودریان نیز در این دیدار با ابراز خرسندی از حضور در تهران و دیدار و گفت‌وگو با مقامات عالی جمهوری اسلامی ایران گفت: «معتقدیم که در فضای پسابرجام چشم‌انداز روابط سیاسی و اقتصادی میان ایران و فرانسه بسیار روشن است.»

وی با قدردانی ازبرخورد فعال جمهوری اسلامی ایران با توافق برجام و اجرای کامل تعهدات افزود: «دولت فرانسه ضمن تاکید بر ضرورت پایبندی طرف‌های امضاکننده برجام به تعهدات خود، مواضع آمریکا راموجب شکنندگی این توافق‌نامه بین‌المللی می‌داند و با آن مخالف است.» وزیرخارجه فرانسه به اقداماتی که از سوی این کشور و سایر کشورهای اروپایی به منظور تسهیل مراودات بانکی با ایران در جریان است، اشاره کرد و افزود: «به‌زودی راهکارهای جدیدی به منظور ایجاد گشایش‌های جدی در روابط پولی و بانکی میان ایران و فرانسه اعلام خواهد شد.»

گلایه ظریف از اروپا
از جمله دیدارهای مهم روز گذشته لودریان دیدار با همتای ایرانی‌اش محمدجواد ظریف بود. طی این دیدار وزیرخارجه ایران با بیان اینکه برجام دستخوش سیاسی‌کاری‌های آمریکا شده است، تاکید کرد که اروپا می‌تواند نقش سازنده‌تری در حفظ این دستاورد بین‌المللی ایفا کند. در این دیدار، طرفین درخصوص طیف وسیعی از موضوعات موردعلاقه از جمله روابط دوجانبه، اجرای برجام و بدعهدی‌های ایالات‌متحده آمریکا، مسائل منطقه‌ای، به‌ویژه سوریه و یمن گفت‌وگو و تبادل‌نظر کردند.

به گزارش خبرگزاری فارس، ظریف ضمن اشاره به موضع اصولی فرانسه و اروپا درخصوص برجام، از برخی رفتارها و اظهارات مقامات اروپایی در اجرای برجام و نیز تاثیرپذیری از فشار آمریکایی‌ها انتقاد کرد. رئیس دستگاه دیپلماسی خطاب به همتای فرانسوی‌اش تاکید کرد: «برجام به‌عنوان یک توافق چندجانبه که اروپا هم در به ثمر رسیدن آن سهیم بود و به گواهی ۱۰ گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران کاملا به آن پایبند بود، درحال‌حاضر دستخوش بازی‌های غیرمنطقی و سیاسی‌کاری‌های آمریکایی‌ها شده است که اروپا می‌تواند نقش سازنده‌تری در حفظ این دستاورد بین‌ا‌لمللی ایفا کند و قبل از هر چیز ضمن اجرای کامل تعهدات خود، آمریکا را برای اجرای تعهدات خود در برجام تحت‌فشار قرار دهد و اجازه ندهد آمریکا به‌رغم بدعهدی‌ها و نقض‌های خود، خواسته‌‌های غیرمنطقی و غیرحقوقی نیز مطرح کند.» وی افزود: «حفظ این دستاورد دیپلماتیک بین‌المللی باید برای همه ما به یک اندازه مهم باشد و حمایت در گفتار کافی نیست.

اگر قرار است جامعه بین‌المللی تلاش کند یک طرف را راضی به ماندن در توافق هسته‌ای کنند، این ایران است که باید راضی شود و نه آمریکا. آمریکا نه تنها در اجرای تعهدات خود بدعهدی نهادینه داشته، بلکه حتی مانع اجرای تعهدات اروپا هم شده است.» وزیر امور خارجه فرانسه نیز در این دیدار با یادآوری تصمیم کشورش در احترام به برجام و حفظ و اجرای آن گفت: «فرانسه اعتقاد راسخی برای اجرای برجام دارد و اقدام عملی متعدد و گسترده‌ای برای اجرای آن داشته است که از آن جمله سرمایه‌گذاری در صنایع خودرو و انرژی ایران و ایجاد اعتبار ویژه برای همکاری تجاری و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مشترک در ایران است.»

لودریان با اشاره به اراده فرانسه برای تداوم‌ روابط محکم و دوستانه با ایران افزود: «اروپا به‌ویژه فرانسه متعهد و علاقه‌مند به اجرای برجام با وجود فشارهای آمریکاست. ما درخصوص همکاری‌های بانکی اقدامات خوبی ‌را شروع کردیم و سرمایه‌گذاری شرکت‌های فرانسوی در ایران پس از برجام رشد چشمگیری داشته که ضمانت‌های صادراتی و گشایش خطوط اعتباری از جمله نشانه‌های این همکاری است.»

شرط تبادل‌نظر ایران با اروپا
وزرای امور خارجه ایران و فرانسه همچنین در این دیدار درخصوص مهم‌ترین مسائل و تحولات منطقه‌ای به‌ویژه سوریه و یمن گفت‌وگو کردند. ظریف درباره تحولات منطقه، به تلاش‌ها و پیشنهادهای جمهوری اسلامی ایران برای حل‌وفصل بحران‌های منطقه اشاره کرد و افزود: «متاسفانه برخی طرف‌ها اراده‌ای برای حل‌وفصل سیاسی بحران‌های منطقه ندارند. ما فکر می‌کنیم که اروپا می‌تواند دوستان منطقه‌ای خود را متقاعد به در پیش گرفتن راه‌حل‌های سیاسی در این مشکلات و بحران‌ها کند. اگر اروپا واقعا به‌دنبال پایان دادن به فاجعه‌های انسانی در منطقه است می‌تواند در این زمینه از تبادل‌نظر با ایران استفاده کند ولی اگر هدف، تبلیغات یا راضی کردن آمریکاست ما در این بازی وارد نمی شویم.»

ظریف در پاسخ به اظهارات وزیرخارجه فرانسه درخصوص توان موشکی ایران، ضمن تشریح مذاکرات برجام و تبیین مستدل این واقعیت که موضوع موشکی ایران خارج از برجام و حتی قطعنامه ۲۲۳۱ است، تاکید کرد: «آمریکا و دیگر کشورهایی که منطقه ما را با فروش سلاح به انبار باروت تبدیل کرده‌اند باید این اقدامات را متوقف کنند.» وی افزود: «توان نظامی ایران برای دفاع از کشور و بازدارندگی است و ایران با توجه به تجربه تلخ جنگ تحمیلی آموخته است که برای دفاع از شهروندان خود به توان بازدارندگی خود متکی باشد.» طرفین همچنین بر ادامه رایزنی‌ها و گفت‌وگوهای سیاسی خود در سطوح مختلف تاکید کردند.

رایزنی درباره موضوعات غیربرجامی
از دیگر سو پیش از سفر لودریان به تهران، روسای جمهوری ایران و فرانسه در گفت‌وگویی تلفنی تاکید کردند که برای بنای روابطی مستحکم و باثبات میان دو کشور مصمم هستند و همه تلاش خود را در مسیری که می‌تواند تامین‌کننده منافع دو ملت باشد، متمرکز خواهند کرد. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، حسن روحانی عصر یکشنبه در تماس تلفنی امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه با وی، گفت: «تصمیم دولت جمهوری اسلامی ایران برقراری یک رابطه باثبات با کشور فرانسه است که این تصمیم، بی‌تردید در راستای روابط بسیار قدیمی و دوستانه دو ملت ایران و فرانسه است.» روحانی ادامه داد که جمهوری اسلامی ایران در همه موضوعات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، آماده رایزنی و همکاری مستحکم با فرانسه است.

رئیس‌جمهوری همچنین به برخی زمزمه‌ها درخصوص آنچه مذاکرات مکمل درباره برجام خوانده می‌شود، اشاره کرد و گفت: «هفت کشور با هم توافقی کرده‌ایم که شورای امنیت هم بر آن صحه گذاشته است و ایران کاملا به تعهداتش در قبال این توافق عمل کرده، اما متاسفانه آمریکا پیوسته در مسیر اجرای برجام، مانع تراشی کرده است.» روحانی در این گفت‌وگوی تلفنی، موضوع گفت وگو و همکاری ایران و اروپا راجع به مسائل منطقه‌ای را بسیار خوب خواند اما تاکید کرد که این همکاری هیچ ارتباطی به برجام ندارد و نکته مهم در شرایط کنونی این است که اتحادیه اروپا در جهت پایبندی کامل آمریکا به برجام حرکت کند. وی با بیان اینکه «به‌عنوان دو کشور دوست، آمادگی داریم که راجع به موضوعات مورد علاقه با هم رایزنی و همکاری داشته باشیم»، گفت: «مبارزه با تروریسم و کمک به مردمی که در سراسر جهان و به‌ویژه در منطقه ما با حملات و مشکلات مواجهند، از جمله موضوعاتی هستند که ایران آماده است با همه کشورهای دوست در ارتباط با این موضوعات، همفکری و همکاری کند.»

در عین حال رئیس‌جمهوری با اشاره به موضوع سفر مکرون به تهران گفت: «از این سفر استقبال می‌کنیم و معتقدیم که همکاری تهران و پاریس می‌تواند در مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی تاثیرگذار باشد.» رئیس‌جمهوری فرانسه نیز در این گفت‌وگوی تلفنی با تاکید براینکه «مایلم با ایران یک رابطه روشن، محکم و باثبات را بسازم»، گفت: «پاریس همه تلاش خود را برای دفاع از برجام به‌کار گرفته و این دفاع، خط روشن و صریح ما است.»

مکرون همکاری دو کشور را در حوزه مسائل منطقه‌ای به‌ویژه در ارتباط با سوریه و لبنان ضروری خواند. وی افزود: «همیشه تاکید کرده‌ام که ما خواهان مذاکره جدید درباره برجام نیستیم اما مایلیم راجع به موضوعات دیگر گفت‌وگو کنیم.» رئیس‌جمهوری فرانسه همچنین از علاقه‌مندی کشورش برای پیشبرد طرحی در سوریه با هدف برقراری ثبات و آرامش در این کشور خبر داد و خواهان همکاری ایران در پیشبرد این طرح شد.