زمینگیری اقتصاد شمال غرب کشور؛ سرمایه‌هایی که صفر شد

اعتراض بازاریان بانه ٩ روزه شد. بنا بر اطلاعات «اعتماد»، از ٢٥ فروردین ماه سال جاری، کسبه بانه در اعتراض به محدودیت واردات کالا با تعرفه‌های سال ٩٦ و افزایش تعرفه گمرکی برای کالا‌های وارداتی خارج از فهرست مصوب دولت، یک به یک کرکره مغازه‌شان را پایین کشیده‌اند و آن‌طور که یکی از کسبه بانه می‌گوید، در حال حاضر در شهر بانه، غیر از نانوایی‌ها، چند سوپرمارکت، مدارس و ادارات دولتی، هیچ مغازه و مرکز تجاری باز نیست.

کسبه بانه که همچنان منتظر واکنشی از مسوولان قوه مقننه یا مجریه نسبت به این اقدام خودجوش صنفی هستند، حتی چند روز قبل که سعید جلیلی؛ نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی هم به شهر بانه آمد و در جمع بازاریان، نسبت به حل مشکلات این منطقه مرزی وعده‌های مثبت داد، حاضر به تغییر تصمیم خود و گشایش بازار نشدند.

این‌بار، مطالبه مرزنشینان، فراتر از مجاز بودن کولبری است. بانه که قطب تردد و ترخیص کالا از مرز زمینی شمال غرب کشور محسوب می‌شود، این‌بار چشم انتظار یک تصمیم فراگیر ملی برای تمام مناطق پیرامونی وابسته به گردش اقتصادی این شهر مرزی است. رکود اقتصادی بانه، به معنای رکود اقتصادی در کل استان کردستان است.

چنان‌که طی دو ماه گذشته و پس از اجرای دستورالعمل دولت درباره ساماندهی مبادلات مرزی در بازارچه‌های «سیرانبند»، «هنگ ژال» و «گله سوره»، تا امروز بیش از ١٥ هزار کولبری که با در دست داشتن دفترچه‌های کولبری، قادر به اشتغال مجاز بودند و کسری معاش خود را با کولبری قاچاق تامین می‌کردند، زمینگیر شده‌اند و زمینگیری کولبران که سر شاخه گردش اقتصادی نوار مرزی شمال غرب کشور هستند، معنایی جز زمینگیری کل اقتصاد استان کردستان نخواهد دا.

برنامه گمرکی و توقف تجارت در بانه
اعتراضی که از بانه شروع شد و یک یا دو روز بعدتر، به مریوان و جوانرود و پیرانشهر و سقز هم رسید، ریشه در دستورالعمل دولت دارد. یک منبع آگاه در گمرک ایران در گفت‌وگو با «اعتماد» می‌گوید: «تا پیش از بهمن ١٣٩٦، بازارچه‌های مرز زمینی در استان‌های کردستان، آذربایجان غربی، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان، فعالیت رسمی نداشت و در نظام گمرکات کشور ثبت نمی‌شد چرا که اداره این بازارچه‌ها، زیرنظر استانداری‌ها و بنابراین، خارج از مسوولیت و نظارت گمرک بود.

از سال گذشته و بنا بر تصمیمات اتخاذ شده برای انسداد تمام شریان‌های قاچاق کالا، دولت دستورالعملی برای ساماندهی مبادلات مرزی صادر و ابلاغ کرد که به استناد این دستورالعمل، منفعت حاصل از واردات کالای پیله‌وری، به جیب پیله‌ور خواهد رفت مشروط بر آنکه بازارچه‌های رسمی مستقر در مرز‌های زمینی ٤ استان، زیرنظر گمرکات اداره شود.

طبق این دستورالعمل، سالانه ٩٠٠ میلیارد تومان معافیت مرزنشینی در نظر گرفته شده که باید به صورت مستقیم به دست پیله‌وران مرزی برسد و با احتساب تعداد پیله‌وران دریافت‌کننده کارت الکترونیکی پیله‌وری، سهم هر نفر در هر ماه از این تخفیفات گمرکی، ٥٠٠ هزار تومان خواهد بود و مابقی تعرفه گمرکی باید از سوی وارد‌کننده کالا پرداخت شود. اعتراض اخیر کاسبان استان کردستان، به پایین بودن این میزان معافیت و بالا بودن میزان تعرفه گمرکی قابل پرداخت است و همین اعتراض، نشان می‌دهد حجم قاچاق در منطقه کردستان تا چه حد بالاست.»

این منبع آگاه می‌گوید که طی دو ماه گذشته و پس از ابلاغ این دستور العمل که ممهور به امضای وزیر کشور است، هیچ بازارچه مرزی رسمی در استان کردستان تعطیل نشده و مرز زمینی مورد توافق ایران و عراق هم باز و تردد در این نقاط در حال انجام است.

اما کسبه بانه، زبانی متفاوت از توضیحات این مقام مسوول برای بیان اعتراضات‌شان دارند. از روز ٢٥ فروردین، آسفالت خیابان اصلی شهر با سفره خالی فرش شده تا اعتراض نمادین صاحبان سرمایه و گردش معیشت در این استان غربی کشور را به نمایش بگذارد.

یکی از کسبه بانه ضمن آنکه از نظر مثبت بازاریان این شهر مرزی با تبدیل بانه به منطقه آزاد تجاری یا منطقه ویژه اقتصادی به شرط تامین زیرساخت‌ها می‌گوید آن هم در منطقه‌ای که نرخ بیکاری نزدیک به ٥٠ درصد دارد، اما در عین حال، از هرگونه امکان توسعه کشاورزی و دامداری و حتی بستر تولید و خودکفایی هم محروم است، برای «اعتماد» درباره علت اعتراضات ٩ روزه تجار بانه توضیح می‌دهد: «٨ نفر از کاسبان شهر به عنوان نماینده بازاریان، انتخاب و به تهران معرفی شده‌اند و در مذاکراتی که داشته‌اند، اعلام کرده‌اند که کسبه بانه، خواستار تعرفه تلفیقی هستند که منفعت شان به صورت متعادل رعایت شود در حالی که تعرفه‌های جدید و مصوب دولت، تمام برند‌های صاحب نمایندگی در بانه را از تخفیفات گمرکی کنار گذاشته و صرفا، کالا‌هایی مشمول تخفیفات گمرکی شده که نه تنها بی‌ارزش و فاقد کیفیت است، بلکه خریدار هم ندارد و حتی در صورت اجرای تخفیفات گمرکی، هیچ کاسبی حاضر به خرید آن‌ها نیست.

اگر هم حاضر به اجرای تعرفه‌های مصوب دولت باشیم، قیمت اقلام وارداتی با کیفیت، آنقدر بالا خواهد رفت که نه تنها برای کاسبان بانه به صرفه نیست بلکه از قیمت همین اقلام در تهران هم، گران‌تر خواهد بود.

همانطور که سه ماه پیش از عید، ما خریدمان را با دلار ٤ هزار و ٢٠٠ تومان انجام می‌دادیم، اما امروز باید دلار ٥ هزار و ٤٥٠ تومانی برای حواله بخریم که به هیچ‌وجه به صرفه نیست. اجرای این تصمیم در شهر بانه که بیش از ٩٠ درصد معیشتش وابسته به مبادلات مرزی است به اقتصاد کل استان آسیب می‌زند، چون از دو ماه گذشته تا امروز، کاسبان بانه هیچ خریدی نداشته‌اند، چون مرز‌ها بسته است و حتی اگر هم خرید می‌کردیم، اجازه ترخیص نمی‌دادند.

بسته بودن مرز به معنای توقف تمام فعالیت‌های تجاری و زیرمجموعه‌های آن است؛ یعنی انبارهای‌مان در حال خالی شدن است، چون کولبری متوقف شده، یعنی حضور مسافر در بانه کاهش یافته، یعنی هرگونه خرید و فروش در شهر متوقف شده، یعنی تمام آمد و رفت‌ها از مرکز استان به بانه دچار رکود شده. قرار بود آخرین تصمیمات دولت درباره تغییر تعرفه گمرکی و روند تردد کالا در مرز بانه به نمایندگان ما اعلام شود که تا امروز هنوز پاسخی از دولت نگرفته‌اند.»

سفره خالی در مریوان
کاسبی در شهر مریوان که تا سه ماه قبل، مشغول به فروش بلورجات وارداتی از عراق بود و زندگی‌اش را با خرید مستقیم از تولید‌کنندگان عراقی می‌گذراند، از دو هفته قبل مشغول به زنبورداری شده و آخرین ریال پس‌اندازش را هفته گذشته برای خرید «ملکه» خرج کرد.

این کاسب مریوانی که طی هفته گذشته و در آمد و رفت به خیابان منتهی به فرمانداری مریوان، شاهد برپایی سفره خالی و اعتراض نمادین کسبه معترض به محدودیت‌های تعرفه‌ای و تاثیر منفی بر کسب و کار بازاریان مریوان بوده، در گفت‌وگو با «اعتماد» خبر می‌دهد که: «مریوان، دو روز بعد از بانه دست به اعتراض زد. در حال حاضر، جز ادارات دولتی و مغازه‌های عرضه‌کننده مواد غذایی، هیچ مغازه‌ای در مریوان باز نیست. کاسب‌ها خانه‌نشین شده‌اند و منتظر تصمیم و واکنش بازاریان بانه هستند. بازار مریوان، از بهمن پارسال و به دلیل اجرای محدودیت تخفیف‌های تعرفه‌ای واردات کالا، به طور کامل خوابیده.

حتی اگر این محدودیت تعرفه‌ای را اعمال نمی‌کردند، باز هم گرفتار رکود بودیم، چون هزینه عبور از مرز را دو برابر افزایش دادند در حالی که هر سال و در ایام نوروز، رفت و آمد در مرز، رایگان بود. حالا هم که تخفیف‌های تعرفه گمرکی را حذف کرده‌اند و با این افزایش نرخ دلار، بازار مریوان به خاک سیاه نشسته. نمونه‌اش اینکه دی ماه سال گذشته، ١٠ میلیون تومان پول ایرانی فرستادم عراق تا به روال معمول، بلور بخرم. از بهمن ماه، دستورالعمل حذف معافیت تعرفه گمرکی را ابلاغ کردند و قیمت دلار هم بالا رفت و هیچ. سرمایه من، صفر شد. به همین سادگی.»

زمینگیری کولبران که سر شاخه گردش اقتصادی نوار مرزی شمال غرب کشور هستند، معنایی جز زمینگیری کل اقتصاد استان کردستان نخواهد داشت.

طی دو ماه گذشته و پس از ابلاغ دستور العمل ممهور به امضای وزیر کشور، هیچ بازارچه مرزی رسمی در استان کردستان تعطیل نشده است.