زادروز جبار باغچه‌بان؛ معلم ناشنوایان

میرزا جبار عسگرزاده معروف به جبار باغچه‌بان ۱۹ اردیبهشت سال ۱۲۶۴ در ایروان به دنیا آمد. او بنیانگذار نخستین کودکستان و نخستین مدرسه ناشنوایان ایران در تبریز است. او همچنین اولین مولف و ناشر کتاب کودک در ایران محسوب می‌شود و ده‌ها جلد کتاب در زمینه آموزش کودکان نوشته است.

او در آخرین سال جنگ جهانی اول به ترکیه رفت و پس از چندی تحویلدار شهرداری شهر ایگدیر و چندی بعد فرماندار آن شهر شد. پس از شکست دولت عثمانی به ایروان بازگشت.

در جریان قحطی و بیماری و جنگ‌های محلی، پس از فوت پدر و مادرش، در سال ۱۲۹۸ به طرف وطن خود راه افتاد و بالاخره پس از نجات از چند بیماری مهلک که در آن زمان شایع شده بود، به مرند رسید و در مدرسه دولتی احمدیه در مرند با ماهی ۹۰ ریال در سمت آموزگاری مشغول کار شد.

به‌واسطه روش ابتکاری او در تدریس، در سال ۱۲۹۹ با حکم ریاست فرهنگ تبریز، به آن شهر رفته و مشغول کار شد. باغچه‌بان در سال ۱۳۰۳ به دستور «فیوضات» رئیس فرهنگ وقت، اولین کودکستان ایرانی در تبریز را با نام «باغچه اطفال» تاسیس کرد و از همان زمان نام فامیل خود را از عسکرزاده به باغچه‌بان تغییر داد؛ با این منظور که همان‌گونه که معلمان دبستان و دبیرستان‌ها، آموزگار و دبیر نامیده می‌شوند، مربیان کودکستان‌ها هم باغچه‌بان نامیده شوند.

باغچه‌بان در سال ۱۳۰۳ خورشیدی در تبریز اولین مدرسه مختلط را در شرایطی ایجاد کرد که مردم کمتر حاضر بودند حتی پسران خود را به مدرسه بفرستند، چه برسد به آنکه دختر و پسر در کنار هم تحصیل کنند.

بین دانش‌آموزان اولین کلاس درس باغچه‌بان، سه کرولال هم بودند که وجود همین سه کرولال او را به فکر ایجاد مدرسه مخصوصی برای کودکان کرولال انداخت و به دنبال این فکر در سال ۱۳۰۵ خورشیدی در باغچه اطفال کلاسی برای تعلیم و تربیت کرولال‌ها تاسیس و برای سه کودک یک سال تدریس کرد. تا اینکه دکتر محسنی رئیس فرهنگ، اعانه باغچه اطفال را قطع کرد و باغچه‌بان مصمم در سال ۱۳۰۶ خورشیدی باغچه اطفال را بدون دریافت اعانه اداره کرد.

جبار باغچه‌بان، مردی روشن فکر بود و در سال ۱۳۰۳ خورشیدی گروهی از روشنفکران را برای ایجاد مکتبی به نام مکتب نسوان دعوت کرد که این مکتب راهگشای تعلیم و تربیت دختران همپای مردان بود و به تشکیل جمعیتی در این زمینه پرداخت. البته این هدف باغچه‌بان در تبریز عملی نشد و به رغم تلاش او، مکتب نسوان در تبریز پا نگرفت.

در سال ۱۳۰۷ خورشیدی، که ریاست فرهنگ با ابوالقاسم فیوضات بود، بر حسب تقاضای وی به شیراز رفت و کودکستانی در شیراز تاسیس و در این کودکستان پنج سال خدمت کرد. باغچه‌بان در سال ۱۳۱۲ خورشیدی به تهران آمد و نام کودکستان را به کودکستان باغچه‌بان تغییر داد.

در همین سال دبستان کرولال‌ها را در تهران تاسیس کرد، همچنین دستگاهی اختراع کرد که کرولال‌ها از طریق دندان وحس استخوانی قادر به شنیدن می‌شدند. این دستگاه پس از تکمیل شدن به نام «تلفن گنگ» در اداره ثبت اختراعات به تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۱۲ به شماره ۱۱۸ به ثبت رسید.

در سال ۱۳۲۲ خورشیدی جمعیتی به نام جمعیت حمایت از کودکان کرولال را تاسیس نمود و در سال ۱۳۲۳ خورشیدی برای مجله‌ای به نام سخن تقاضای امتیاز کرد، اما، چون قبلا امتیاز مجله‌ای به همین نام صادر شده بود، امتیاز مجله زبان به نام او صادر شد و اولین شماره آن در اول بهمن ۱۳۲۳ خورشیدی انتشار یافت. باغچه‌بان طی سال‌ها تعلیم و تربیت به کودکان به روشی دست یافت که امروز آن را روش ترکیبی می‌گویند.