بدون تاریخ، بدون امضا؛ سفیر سینمای ایران در اسکار

همچنان که انتظار می‌رفت فیلم «بدون تاریخ، بدون امضا» از طرف ایران به آکادمی اسکار معرفی شد تا در رقابت با سایر فیلم‌های غیرانگلیسی زبان این رویداد سینمایی، برای رسیدن به تندیس طلایی رقابت کند.

فیلم وحید جلیلوند در فهرست کوتاه فیلم‌های مدعی برای معرفی به اسکار دو فیلم «تنگه ابوقریب» و «سهیلا شماره ۱۷» را شکست داد و بیشتر از آن‌ها نظر هیات معرفی به اسکار را جلب کرد. حالا مانده اینکه فیلم تحسین شده و پرجایزه جلیلوند می‌تواند وارد فهرست کوتاه و پنج فیلمی اسکار شود یا نه؟

البته احتمالا یک مانع بزرگ بر سر راه این فیلم وجود دارد؛ اسکار دو سال پیش اصغر فرهادی! اسکار دوم فرهادی که برای فیلم «فروشنده» به او تقدیم شد، به عقیده بسیاری از منتقدان و کارشناسان فیلم، سیاسی بود و بیشتر به خاطر مواضع فرهادی علیه دونالد ترامپ و اعلام همبستگی با مهاجران کشور‌های مسلمان در آمریکا اهدا شد.

احتمالا همین حواشی و تفسیر‌های متعدد از اسکار دوم فرهادی باعث شد تا اسپانیا که میزبان آخرین فیلم فرهادی بود نیز برای فرستادن «همه می‌دانند» به اسکار، طمع کند. حالا با این مقدمه به نظر می‌رسد که «بدون تاریخ، بدون امضا» هم راه دشواری پیش‌رو دارد و اگرچه مناسب‌ترین فیلم ایرانی یک سال اخیر برای معرفی به اسکار بوده، اما بعید است بتواند جزو پنج فیلم نهایی در فهرست کوتاه باشد.

با این حال هنوز می‌توان امید داشت که کارگردانی هوشمندانه وحید جلیلوند در این فیلم در کنار بازی خوب بازیگرانش به ویژه نوید محمدزاده بتواند کیفیت فیلم را بر ملاحظات اجتماعی، روانی و سیاسی آکادمی و البته فیلم‌نامه نه چندان محکمش بچرباند.

شناسنامه فیلم
فیلم‌نامه این فیلم را علی زرنگار و وحید جلیلوند باهم نوشته‌اند و تهیه‌کنندگی فیلم هم برعهده برادر وحید جلیلوند یعنی علی جلیلوند و البته مجری مشهور صدا وسیما، احسان علیخانی است. در فیلم وحید جلیلوند چهره‌های مطرحی از جمله هدیه تهرانی، نوید محمدزاده و امیر آقایی بازی کرده‌اند.

قصه فیلم درباره پزشکی است که با جسد یک کودک مواجه می‌شود و احتمال می‌دهد در مرگ او مقصر بوده است. این فیلم در جشنواره و رویداد‌های معتبری از جمله ونیز، شیکاگو، هامبورگ، آسیاپاسیفیک، استکهلم و... توانسته جوایز مهمی از جمله بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین بازیگری و... را درو کند. «بدون تاریخ، بدون امضا» در ایران هم توانسته بود جایزه بهترین فیلم فجر و بهترین فیلم جشن خانه سینما را ببرد.

نگاه منتقدان
حضور «بدون تاریخ، بدون امضا» در جشنواره‌های متعدد جهانی باعث شد تا منتقدان مطرحی نیز درباره‌اش مطالبی بنویسند. پیش از این دبورایانگ منتقد هالیوود ریپورتر نوشته بود: «این فیلم یک لذت بصری است و تقریبا به‌صورت سیاه سفید و سایه‌هایی از رنگ فیلمبرداری شده است و طراحی صحنه و لباس فیلم توسط محسن نصراللهی در شکل‌گیری شخصیت‌ها و فراهم کردن بستر برای برملا شدن داستان در کنار موسیقی پیمان پزدانیان تاثیرگذار است.»

به نظر این منتقد سینمایی تنها نقطه ضعف فیلم در نگاه تماشاگران غربی فیلمنامه گیج‌کننده آن است که روی فرهنگ و سنت‌های بومی بنا شده است. «جی ویسبرگ» از نشریه ورایتی فیلم «بدون تاریخ، بدون امضا» را فیلمی خوش‌ساخت با بازی‌های درخشان معرفی کرد که با وجود چندین حفره در طرح داستان، تا حد زیادی خوب از کار درآمده است.

بیانیه‌ای با یک مقدمه ناگزیر
رامین حیدری فاروقی، امین تارخ، محمد آلادپوش، فرهاد توحیدی، محمدمهدی عسگرپور، رائد فریدزاده، آتوسا قلمفرسایی و قاسم قلی پور، کسانی بودند که در هیات معرفی فیلم به اسکار عضویت داشتند و برآیند نظر این هشت نفر، در نهایت منجر به معرفی فیلم «بدون تاریخ، بدون امضا» به اسکار شده است.

آن‌ها در بیانیه خود برای معرفی این فیلم نوشتند: «هیات انتخاب فیلم نماینده ایران، ضمن احترام به نظر گروهی که از سر خیرخواهی و غیرت دینی و ملی، خواهان تحریم اسکار و عدم معرفی فیلم به آکادمی هستند، بر این باور است که آکادمی نهادی غیردولتی و متعلق به آحاد سینماگران آمریکا است.

در این نهاد علاوه بر سینماگران آمریکا، سینماگران اروپایی، لاتین تبارها، آفریقایی‌ها و سینماگران آسیایی از جمله تعداد قابل توجهی از سینماگران پرافتخار ایرانی عضویت دارند.

سینمای آمریکا و به‌ویژه اعضای آکادمی در وجه غالب خود، در کنار اکثریت مطلق مطبوعات و رسانه‌های آمریکایی از جمله کانون‌های موثر مخالفت، نقد و افشاگری علیه دولت عوام‌گرای ترامپ و سیاست‌های نژادپرستانه و یک‌جانبه‌گرایانه او هستند. سینمای ایران به‌عنوان بخشی از دیپلماسی فرهنگی و در چارچوب دیپلماسی عمومی می‌تواند از فرصت شرکت در این مراسم برای تقویت ارتباط بین ملت‌ها، تاثیر بر افکار عمومی و لاجرم افزایش فشار بر دولت آمریکا استفاده کند.»

در ادامه این نامه و پس از مقدمه نسبتا طولانی آن، نوشته شده: «اعضای هیات. به دقت فهرست صد و ده فیلم اکران شده در مدت مقرر را مورد بررسی قرار دادند و... در نهایت، با بررسی فیلم‌هایی که بازتاب‌دهنده طیف‌های مختلف سینمای ایران بود، با اتکا به قابلیت‌های انکارناپذیر، سوابق تاثیرگذار در مجامع جهانی، بازخورد‌های مثبت بین‌المللی و برخورداری از پخش‌کننده‌ای که در زمان اکران در ایالات‌متحده، مساعی خود را به خوبی جهت دیده شدن فیلم به انجام رسانده است.

فیلم «بدون تاریخ، بدون امضا» به کارگردانی «وحید جلیلوند» را برای نمایندگی سینمای ایران در نود و یکمین دوره اسکار برگزیدند. امید است کلیه دست اندرکاران سینمای ایران، در حد مقدورات و ظرفیت‌هایی که در اختیار دارند، در حمایت از نماینده کشورمان کوشا باشند و از این امکان برای معرفی چهره ملتی نجیب و اخلاق‌گرا بهره گیرند.»

واکنش‌ها
هدیه تهرانی بازیگر این فیلم در اینستاگرامش نوشت: «از آنجایی‌که در موفقیت‌های فیلم در اکران‌ها و جشنواره‌ها در کنارتان نبوده‌ام، موظفم بگویم با اینکه سال‌هایی است که اشکال تفکرم متاسفانه این بوده که پس از اتمام یک کار، به‌نظرم کارم تمام می‌شود؛ لذا نقش تاثیرگذار و همراهی پس از پایان تقریبا هیچ فیلمی با حضور فیزیکی در کنار آن فیلم را نداشته‌ام.

اما می‌دانید که همیشه قلبا در کنارتان بوده‌ام و خواهم بود و به همه شما افتخار می‌کنم و تجارب ارزشمندی را از تجربه همکاری با همه شما عزیزان گرانمایه به یادگار خواهم داشت. تبریک فراوان و با آرزوی موفقیت‌های بیشتر، ان‌شاء‌الله که بدرخشد.» نوید محمدزاده هم با انتشار تصویری از بازی خودش در این فیلم و اعلام خبر معرفی شدن فیلمش به اسکار، به این خبر واکنش نشان داد.

عقبِ سر
اولین جایزه اسکار به بهترین فیلم خارجی زبان، درست هفتاد سال پیش اعطا شد. در سال ۱۹۴۷ و ویتوریو دسیکای ایتالیایی برای فیلم واکسی صاحب آن شد. اما این بخش تا سال ۱۹۵۶ در میان جوایز اصلی آکادمی اسکار جایی نداشت. تا به امروز فرانسه با ۳۹ بار نامزدی و ایتالیا با ۱۴ جایزه بیشترین نامزدی و جایزه را در مراسم اسکار کسب کرده‌اند.

سینمای ایران اولین‌بار دایره مینا به کارگردانی داریوش مهرجویی را به اسکار فرستاد. پس از انقلاب تا سال ۱۳۷۳ هیچ فیلمی به اسکار نفرستادیم؛ اما از این سال به بعد هر ساله نماینده‌ای از سینمای ایران به اسکار معرفی شد. اولین نماینده سینمای ایران در سال‌های پس از انقلاب فیلم زیر درختان زیتون عباس کیارستمی بود.

مجید مجیدی با بچه‌های آسمان اولین کارگردان ایرانی بود که توانست جایی میان پنج نامزد نهایی این بخش دست و پا کند. اما مجیدی در این سال قافیه را به کمدی جنگی پُر سر و صدای روبرتو بنینی یعنی فیلم «زندگی زیباست» باخت.

اولین اسکار را همچنان‌که می‌دانید فیلم «جدایی نادر از سیمین» گرفت و دومین اسکار را هم «فروشنده» که هر دو را اصغر فرهادی نوشته و کارگردانی کرده است. پارسال هم فیلم «نفس» ساخته نرگس آبیار به اسکار رفت که البته او هم به فهرست پنج تایی اسکار نرسید.