شلیک ارزی چین به ترامپ

چین به تلافی تعرفه‌گذاری مجدد دونالد ترامپ برخاست. ابزار اعمال فشار اقتصادی پکن برای این مرحله از جنگ تجاری به‌کارگیری مجدد سلاح ارزی است. این بار با یک تفاوت؛ پس از ۱۱ سال نرخ برابری دلار آمریکا به یوآن چین، سد مقاوم عدد ۷ یوآن در برابر یک دلار را شکست.

محدوده‌ای که از آن به‌عنوان منطقه ممنوعه یاد می‌شد. این سطح از نرخ برابری هیچ‌گاه به‌صورت ارادی از طرف چینی‌ها شکسته نشده بود و ۱۱ سال پیش نیز به‌دلیل بحران یوآن از این نرخ عبور کرد. اما پس از بستن تعرفه‌های جدید ازسوی آمریکا بر واردات چین، سیاست‌گذاران چینی به تلافی این سطح را شکستند تا واردات این کشور به آمریکا ارزان و واردات آمریکا به چین گران شود.

گفته می‌شود علاوه‌بر این چین دو ابزار دیگر را به تلافی تعرفه‌گذاری ترامپ فعال می‌کند. یکی از اهرم‌های چین در جنگ تجاری، انحصار در تامین گروهی از مواد معدنی استراتژیک است؛ چین بیش از ۹۰ درصد از تولید جهانی عناصر خاکی نادر را در اختیار دارد.

برخی از سرمایه‌گذاران گمان می‌کنند چین در این حوزه با برقراری محدودیت‌هایی اجازه صادرات این عناصر کمیاب به آمریکا را نمی‌دهد. اعمال تعرفه بر محصولات کشاورزی ابزار دیگر چین عنوان می‌شود.

نرخ برابری یوآن چین در برابر آمریکا از مرز روانی ۱۱ ساله خود عبور کرد. برابری ارزش ۷ یوآن با یک دلار آمریکا به معنای بروز شرایط خاصی در فضای اقتصادی این کشور است. در صورتی که «پوکی» (Po Qi) یا هفت شکاف‌خورده (ثبت نرخ برابری بالاتر از عدد ۷) در سال ۲۰۱۶ میلادی رخ داده بود دلیلی متفاوت با رویداد کنونی داشت؛ چراکه در آن دوره خروج سرمایه، سقوط بازار‌های سهام و کاهش ذخایر ارزی از مهم‌ترین عواملی بودند که با اتصال به شکسته شدن عدد ۷ می‌توانست نشانه از کنترل خارج شدن وضعیت اقتصادی چین از عنان تلقی شود.

اما در حال حاضر شرایط بسیار متفاوت است و ریشه «پو کی» را باید در جای دیگری دنبال کرد که با روابط تجاری با آمریکا حلقه مشترک دارد. نرخ برابری دلار به یوآن آن‌شور (Onshore) دیروز برای نخستین بار پس از ۱۱ سال نه تنها از «۷» عبور کرد، بلکه با رشد نزدیک به ۳/ ۱ درصدی به ۰۲۹۷/ ۷ رسید. این رکورد از ماه مه سال ۲۰۰۸ میلادی تکرار نشده بود.

یوآن در نسخه آف‌شور (Offshore) نیز ۹/ ۱ درصد برابر دلار تضعیف شد که با ثبت نرخ ۱۱۱۴/ ۷ همراه شد. این نرخ نیز از زمان پیدایش بازار برون‌مرزی رخ نداده بود.

تعرفه همه‌جانبه بر کالا‌های چینی
زمانی که ترامپ در توییتر خود نوشت: «تعرفه بر ۲۵۰ میلیارد دلار از کالا‌های چینی به ۲۵ درصد افزایش خواهد یافت» و دولت فدرال نیز اعلام کرد: «۳۰۰ میلیارد دلار کالا‌های وارداتی از چین نیز متحمل تعرفه خواهند شد». چین در واکنش هشدار داد این اقدام را تلافی خواهد کرد. این تلافی می‌تواند به سه روش انجام شود.

استفاده از تعرفه، سلاح ارزی و اهرم فشار احتکار عناصر و خاک‌های کمیاب. از میان این سه روش، تعرفه‌گذاری کاربردی ندارد؛ چراکه واردات چین از آمریکا نسبت به صادراتش به این کشور اندک است و دست برتر در این زمینه را واشنگتن دارد، مگر در مواد اولیه خاص که همان خاک‌های نایاب هستند.

حالت دومی که چین را قادر به ضربه زدن در پیکار تجاری می‌کند نیز همان سلاح ارزی است. تضعیف یوآن یا همان رنمینبی در برابر دلار است که با آسیب داخلی به چین و آسیب بیشتر به حریف آمریکایی رخ خواهد داد.

ترامپ روز پنج‌شنبه با اعلام تصمیم خود برای وضع تعرفه ۱۰ درصدی بر ۳۰۰ میلیارد دلار کالای چینی از اول ماه آتی (سپتامبر)، بازار‌های جهانی را دچار دگرگونی کرد. با این اقدام آتش‌بس دو اقتصاد بزرگ جهان در جنگ یکساله به پایان می‌رسد و رشد اقتصاد جهانی مورد تهدید بیشتری واقع خواهد شد.

رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرده بود که چین درخصوص مذاکرات تجاری باید اقدامات بیشتری انجام دهد و تهدید خود را برای افزایش قابل توجه تعرفه‌ها در صورت خودداری پکن از تلاش بیشتر در این زمینه تکرار کرد. هو چونیانگ، سخنگوی وزارت خارجه چین در واکنش به این تصمیم، اعلام کرد چین مواضع خود را در اختلاف ۱۳ ماهه با آمریکا حفظ کرده و زیر بار هیچ فشار حداکثری، ارعاب یا اخاذی نمی‌رود.

ترامپ تهدید کرده است اگر مقامات ارشد چین سریعا توافق تجاری را امضا نکنند، تعرفه‌ها افزایش بیشتری پیدا خواهد کرد. پکن ممکن است بتواند پیامد‌های تشدید جنگ تجاری با آمریکا را از سر بگذراند، اما در مقایسه با واشنگتن، محدودیت‌های بیشتری دارد و باید اقدامات تلافی‌جویانه خود را محتاطانه طراحی کند. چین در واقع گزینه‌های اندکی برای مقابله دارد و در نهایت برای تهدید آمریکا بدون آسیب‌زدن به خود، نمی‌تواند به رقیب ضربه بزند.

استراتژی تعرفه به ازای تعرفه
چین پیش از این با وضع تعرفه بر واردات کالا‌های آمریکایی، به تلافی‌جویی علیه آمریکا پرداخته بود. پکن در ماه مه با افزایش تعرفه واردات از ۱۰ به ۲۵ درصد بر ۶۰ میلیارد دلار کالای آمریکایی، به اقدام مشابه دولت ترامپ واکنش نشان داده بود.

اما چین در مقایسه با صادرات، کالا‌های کمتری از آمریکا خریداری می‌کند و تنها می‌تواند واردات کالا‌های آمریکایی به ارزش ۱۲۰ میلیارد دلار را هدف بگیرد در حالی که واشنگتن می‌تواند روی ۵۴۰ میلیارد دلار واردات چین تعرفه وضع کند. عمده صادرات آمریکا به چین که هدف گرفته نشده‌اند محصولات فناوری پیشرفته هستند که نمی‌توانند به سادگی جایگزین شوند.

استراتژی خاک کمیاب
یکی از اهرم‌های چین در جنگ تجاری، انحصار در تامین گروهی از مواد معدنی استراتژیک است که صنعت فناوری بدون آن‌ها نمی‌تواند پیشروی داشته باشد. چین بیش از ۹۰ درصد از تولید جهانی عناصر خاکی نادر را که گروهی متشکل از ۱۷ ماده معدنی مهم است، کنترل می‌کند.

همچنین منبع ۸۰ درصد از مواد خاکی نادر که در فاصله سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ به آمریکا وارد شده، از خاک چین بوده است. پکن اخیرا صنعت مواد خاکی نادر را مورد توجه قرار داده و اشاراتی درباره احتمال محدودیت صادرات این مواد داشته است. سهام مواد خاکی نادر در بازار آسیا روز جمعه پس از اینکه ترامپ تعرفه‌های جدید را اعلام کرد، جهش پیدا کرد، زیرا سرمایه‌گذاران به گمانه‌زنی درباره اقدام احتمالی چین برای محدود کردن عرضه مواد خاکی نادر پرداختند.

تضعیف یوآن علیه دلار
یوآن چین در جنگ تجاری میان پکن و واشنگتن یکی از سلاح‌هایی است که کاربرد قدرتمندی دارد؛ اما برای پکن به سان شمشیر دولبه‌ای خواهد بود که علاوه بر تخریب طرف مقابل به اقتصاد چین نیز صدمه خواهد زد. ترامپ بار‌ها چین را متهم کرده که ارزش یوآن را برای کمک به صادرکنندگانش پایین نگه داشته است.

یوآن مانند سایر ارز‌های بزرگی همچون دلار و پوند آزادانه معامله نمی‌شود و بانک مرکزی چین برای مبادلات یوآن سقف اعمال کرده و کاهش یا افزایش ارزش آن را در معاملات روزانه به شعاع ۲ درصدی محدود کرده است. ارزش یوآن در معاملات روز دوشنبه شانگ‌های و بازار خارجی در برابر دلار کاهش پیدا کرد. در چین هر دلار رکورد جدیدی به ثبت رساند که با شکسته شدن مرز بسیار حساس ۷ همراه شد.

این نرخ برابری پس از ۱۱ سال شکسته شد و باعث تضعیف سایر ارز‌های آسیا و اقیانوسیه شد. البته ین ژاپن به‌عنوان ذخیره امن برای شرایط نااطمینانی تقویت شد. اونس طلا همگام با روند صعودی ین ژاپن بر رکورد بالغ بر ۶ ساله خود افزود و به قیمت ۱۴۶۵ دلاری جهش داشت. میانگین نرخ رشد روزانه آن نیز حدود ۵/ ۱ درصد بوده است.

رزم ارزی کهن
روند ریزش بازار‌های سهام چین به‌ویژه «شانگهای‌کامپوزیت» همزمان با افت محسوس ارزش یوآن (رنمینبی) در برابر دلار ممکن است منجر به بازگشت یک گزینه مقابله‌ای روی میز اقتصادی پکن شود؛ جنگ ارزی با تضعیف تعمدی یوآن در برابر ارز رقیب، ترفندی است که پیش از این نیز از سوی دولت چین به دلایل متفاوتی مورد استفاده قرار گرفته است.

برخی از کارشناسان، سقوط بورس شانگ‌های و تضعیف یوآن را به معنای پیش‌درآمد جنگ ارزی تلقی کرده‌اند؛ چراکه یکی از شیوه‌هایی که چین را قادر به تحمیل فشار تجاری علیه آمریکا می‌سازد، تضعیف یوآن در برابر دلار است. با توجه به این مساله که سهم یوآن در ذخایر بین‌المللی روبه رشد قرار گرفته، صندوق بین‌المللی پول نیز سهم رنمینبی را در شاخص ارز منحصر به‌فرد خود «SDR» افزایش داده و تعداد بازار‌های مشتقه فعال بر پایه یوآن نیز پررنگ‌تر شده‌اند، تضعیف هرچه بیشتر آن به معنای فشار افزایشی برای سایر ارز‌ها به‌خصوص دلار آمریکا است.

اگر ایالات متحده به وضع تعرفه‌ها ادامه دهد، چین نیز گزینه‌های تهاجمی خود را بررسی خواهد کرد.» آن‌ها ممکن است اجازه دهند یوآن تضعیف شود و این گزینه با منطق چینی‌ها سازگاری دارد. همان‌طور که روز دو‌شنبه نگرانی‌های تجاری منجر به ریزش بازار‌های بورس آسیایی شده بود و ارز‌های شرق آسیا جز ین ژاپن تضعیف شدند.

ین و طلا با رشد خود نشان دادند همچنان جزو گزینه‌های اول در ذخایر امن محسوب می‌شوند. تلاش ترامپ برای مقابله با تضعیف ارزش یوآن از ۲ سال قبل آغاز شده بود. آمریکا در ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۷ میلادی برای مقابله با سیاست چینی‌ها، مساله جنگ ارزی را در نهاد‌های پولی و مالی بین‌المللی مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول مطرح کرده بود.

زمانی که یوآن نسبت به دلار تضعیف شود، کالا‌های آمریکایی نسبت به نمونه‌های چینی در بازار‌های جهانی گران‌تر عرضه خواهند شد. به این ترتیب، سیاست ارزی پکن می‌تواند صادرات آمریکا را دچار اختلال کند. از طرفی تقویت شاخص دلار گرایش به خرید کالا‌ها و مواد خام از کشور‌های دیگر را افزایش می‌دهد.

از طرفی، تضعیف واحد پولی یک کشور منجر به تشویق صادرات و تنبیه واردات می‌شود که در زمینه تنظیم تراز تجاری حائز اهمیت بالایی است.