جایزه نوبل ادبیات؛ انتخابی که مایه تأسف شد
ادی راما، نخست‌وزیر آلبانی در واکنش به انتخاب هانتکه در صفحه توییترش نوشت: «هرگز فکر نمی‌کردم به خاطر شنیدن اسم برنده جایزه نوبل، تهوع بگیرم.»
کد خبر :
۷۳۴۳۳
بازدید :
۶۳۳۶
بهار سرلک | چند سالی می‌شود که جایزه نوبل ادبیات صحنه دوگانگی‌هایی است که اغلب اوقات حیرت منتقدان را به دنبال داشته است. در واقع جایزه نوبل ادبیات از آغاز فعالیتش صحنه تناقض‌ها بوده است؛ منتقدان برگزیدگان این آکادمی را گمنام و بی‌اسم‌ورسم، اروپایی، مردانه، با سبکی تجربی یا ساده‌تر اینکه برای دریافت برترین افتخار دنیای ادبیات نالایق می‌دانند.
روز پنجشنبه این آکادمی با عزمی راسخ وارد میدان بحث‌ها و درگیری‌ها شد چراکه برگزیده سال ۲۰۱۹ خود را پیتر هانتکه؛ نویسنده‌ای راست‌گرا اعلام کرد که در مراسم خاکسپاری اسلوبودان میلوشوویچ، رییس‌جمهوری سابق یوگسلاوی که برای جنایت‌های جنگی تلاش کرده بود، مرثیه‌ای برای او خواند.
پس از هیاهویی که رسوایی اخلاقی و دستکاری‌های حساب مالی در آکادمی سوئد به پا کرد کمیته نوبل وادار شد معرفی برگزیده سال ۲۰۱۸ را به تعویق بیندازد. آکادمی سوئد با وعده معرفی دو برگزیده انتظارات و توقعات مخاطبانش را بالا برد و از طرفی تحت فشار بیش از حد قرار گرفت. همچنان گمان می‌رفت امسال معیار انتخاب برگزیده جایزه ادبیات نوبل بازنویسی شده باشد.
دو نویسنده با خط مشی متضاد
علاوه بر هانتکه اتریشی که روز پنجشنبه برگزیده سال ۲۰۱۹ معرفی شد، اولگا توکارچوک لهستانی نیز برگزیده سال ۲۰۱۸ معرفی شد. آثار توکارچوک بر به چالش کشیدن سرپوش‌گذاری‌های ملی‌گرا‌ها در سرکوب‌های تاریخی تمرکز دارد. آثار این دو نویسنده در تضاد با یکدیگر قرار دارند و انتخاب آن‌ها نشان‌دهنده تفرقه‌هایی است که این روز‌ها نزاع‌های ایدئولوژیک میان ملی‌گرا‌های راست افراطی، نئونازی‌ها، ضدفاشیست‌ها و جهان‌میهنی‌ها در سراسر اروپا ایجاد کرده‌اند.
انتخابی که مایه تاسف شد
معرفی پیتر هانتکه، آکادمی سوئد را با واکنش شدید و سرزنش بی‌سابقه بنیاد ادبی معتبر دیگری یعنی PEN امریکا مواجه کرده است. جنیفر ایگان، رمان‌نویس و رییس بنیاد پن امریکا در بیانیه‌ای که از سوی این بنیاد منتشر شده، نوشته است: «انتخاب نویسنده‌ای که صدای اجتماعی‌اش را برای دست‌کم گرفتن حقایق تاریخی مورد استفاده قرار می‌دهد و برای جنایتکاران کشتار جمعی مثل رییس‌جمهوری صربستان، اسلوبودان میلوشوویچ و رییس‌جمهوری صرب- بوسنیایی رادوان کاراجیچ دست یاری دراز می‌کند، مایه حیرت و شگفتی‌مان است.
روز پنجشنبه این آکادمی با عزمی راسخ وارد میدان بحث‌ها و درگیری‌ها شد چراکه برگزیده سال ۲۰۱۹ خود را پیتر هانتکه؛ نویسنده‌ای راست‌گرا اعلام کرد که در مراسم خاکسپاری اسلوبودان میلوشوویچ، رییس‌جمهوری سابق یوگسلاوی که برای جنایت‌های جنگی تلاش کرده بود، مرثیه‌ای برای او خواند.
پس از هیاهویی که رسوایی اخلاقی و دستکاری‌های حساب مالی در آکادمی سوئد به پا کرد کمیته نوبل وادار شد معرفی برگزیده سال ۲۰۱۸ را به تعویق بیندازد. آکادمی سوئد با وعده معرفی دو برگزیده انتظارات و توقعات مخاطبانش را بالا برد و از طرفی تحت فشار بیش از حد قرار گرفت. همچنان گمان می‌رفت امسال معیار انتخاب برگزیده جایزه ادبیات نوبل بازنویسی شده باشد.
دو نویسنده با خط مشی متضاد
علاوه بر هانتکه اتریشی که روز پنجشنبه برگزیده سال ۲۰۱۹ معرفی شد، اولگا توکارچوک لهستانی نیز برگزیده سال ۲۰۱۸ معرفی شد. آثار توکارچوک بر به چالش کشیدن سرپوش‌گذاری‌های ملی‌گرا‌ها در سرکوب‌های تاریخی تمرکز دارد. آثار این دو نویسنده در تضاد با یکدیگر قرار دارند و انتخاب آن‌ها نشان‌دهنده تفرقه‌هایی است که این روز‌ها نزاع‌های ایدئولوژیک میان ملی‌گرا‌های راست افراطی، نئونازی‌ها، ضدفاشیست‌ها و جهان‌میهنی‌ها در سراسر اروپا ایجاد کرده‌اند.
انتخابی که مایه تاسف شد
معرفی پیتر هانتکه، آکادمی سوئد را با واکنش شدید و سرزنش بی‌سابقه بنیاد ادبی معتبر دیگری یعنی PEN امریکا مواجه کرده است. جنیفر ایگان، رمان‌نویس و رییس بنیاد پن امریکا در بیانیه‌ای که از سوی این بنیاد منتشر شده، نوشته است: «انتخاب نویسنده‌ای که صدای اجتماعی‌اش را برای دست‌کم گرفتن حقایق تاریخی مورد استفاده قرار می‌دهد و برای جنایتکاران کشتار جمعی مثل رییس‌جمهوری صربستان، اسلوبودان میلوشوویچ و رییس‌جمهوری صرب- بوسنیایی رادوان کاراجیچ دست یاری دراز می‌کند، مایه حیرت و شگفتی‌مان است.
در برهه ظهور ملی‌گرایی، رهبران دیکتاتور و ناآگاهی گسترده در سراسر جهان، از جامعه‌ای ادبی انتظار دیگری می‌رود. انتخاب کمیته نوبل ادبیات مایه تاسف عمیق ما شده است.»
خبرنگار نیویورک تایمز از آکادمی سوئد در مورد انتخاب هانتکه پرسیده است و متس مالم، دبیر دایمی آکادمی گفته این انتخاب بر پایه زمینه‌های ادبی و زیبایی‌شناختی آثار نویسندگان بوده است: «آکادمی تعهدی مبنی بر اینکه کیفیت ادبی را با نقطه‌نظر‌های سیاسی متوازن کند، ندارد.»
واکنش سیاستمدار‌ها
برگزیده ۲۰۱۹ جایزه نوبل ادبیات نه تنها واکنش جامعه ادبی را در پی داشت بلکه سیاستمدار‌ها و اهل فلسفه هم از این انتخاب آکادمی سرخورده و دلسرد شده‌اند.
خبرنگار نیویورک تایمز از آکادمی سوئد در مورد انتخاب هانتکه پرسیده است و متس مالم، دبیر دایمی آکادمی گفته این انتخاب بر پایه زمینه‌های ادبی و زیبایی‌شناختی آثار نویسندگان بوده است: «آکادمی تعهدی مبنی بر اینکه کیفیت ادبی را با نقطه‌نظر‌های سیاسی متوازن کند، ندارد.»
واکنش سیاستمدار‌ها
برگزیده ۲۰۱۹ جایزه نوبل ادبیات نه تنها واکنش جامعه ادبی را در پی داشت بلکه سیاستمدار‌ها و اهل فلسفه هم از این انتخاب آکادمی سرخورده و دلسرد شده‌اند.
ادی راما، نخست‌وزیر آلبانی در واکنش به انتخاب هانتکه در صفحه توییترش نوشت: «هرگز فکر نمی‌کردم به خاطر شنیدن اسم برنده جایزه نوبل، تهوع بگیرم.» هاشم تاچی، رییس‌جمهور کوزوو نوشته است: «تصمیم آکادمی سوئد زخم عمیقی را در دل قربانیان بی‌شمار زنده کرد.»
امیر سولجیاگیک، یکی از ۸۰۰۰ مسلمانی که توانسته از قتل عام صربستان جان سالم به در ببرد، گفته است: «طرفدار میلوشوویچ و منکر قتل عام جایزه نوبل ادبیات می‌گیرد... در چه زمانه‌ای زندگی می‌کنیم.» سفیک دزافروویچ، عضو کابینه رییس‌جمهوری بوسنی اهدای جایزه به هانتکه را یک «رسوایی و مایه شرمساری» و اسلاوی ژیژک، فیلسوف اسلونیایی این نویسنده را «مدافع جنایت‌های جنگی» نامیده است.
همراه شدن با هانتکه مایه سرافرازی توکارچوک
«می‌دانی ما بودیم که قرن‌ها از شما در برابر جنگجویان آسیایی محافظت کردیم. اگر ما نبودیم هنوز هم با دست غذا می‌خوردید.» این جملات را شخصیتی که مدافع صرب‌ها (و سرپرستان قتل عام‌شان) است در نمایشنامه جنگی پیتر هانتکه «Voyage by Dugout» می‌گوید.
امیر سولجیاگیک، یکی از ۸۰۰۰ مسلمانی که توانسته از قتل عام صربستان جان سالم به در ببرد، گفته است: «طرفدار میلوشوویچ و منکر قتل عام جایزه نوبل ادبیات می‌گیرد... در چه زمانه‌ای زندگی می‌کنیم.» سفیک دزافروویچ، عضو کابینه رییس‌جمهوری بوسنی اهدای جایزه به هانتکه را یک «رسوایی و مایه شرمساری» و اسلاوی ژیژک، فیلسوف اسلونیایی این نویسنده را «مدافع جنایت‌های جنگی» نامیده است.
همراه شدن با هانتکه مایه سرافرازی توکارچوک
«می‌دانی ما بودیم که قرن‌ها از شما در برابر جنگجویان آسیایی محافظت کردیم. اگر ما نبودیم هنوز هم با دست غذا می‌خوردید.» این جملات را شخصیتی که مدافع صرب‌ها (و سرپرستان قتل عام‌شان) است در نمایشنامه جنگی پیتر هانتکه «Voyage by Dugout» می‌گوید.
درست است که این جملات را از زبان یک شخصیت می‌خوانیم، اما خالق این شخصیت، هانتکه به سخنرانی و مرثیه‌خوانی در مراسم خاکسپاری دیکتاتور صرب و جنایتکار جنگی در سال ۲۰۰۶ مشهور است و حالا جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۱۹ به نام او ثبت شده است و بسیاری را در بهت و حیرت فروبرده است.
هانتکه که اتریشی است و مادرش اسلونیایی، دیدگاه‌های ملی‌گرایانه اتخاذ و علنا در مورد قتل عام مسلمانان طی جنگ‌های بالکان اظهار تردید کرده است. توکارچوک منتقد همیشگی ملی‌گرا‌های راستی در لهستان است که این حزب او را یک خائن نامیده‌اند. ناشر لهستانی او در برهه‌ای برای محافظت از او بادی‌گارد استخدام کرده بود.
هانتکه که اتریشی است و مادرش اسلونیایی، دیدگاه‌های ملی‌گرایانه اتخاذ و علنا در مورد قتل عام مسلمانان طی جنگ‌های بالکان اظهار تردید کرده است. توکارچوک منتقد همیشگی ملی‌گرا‌های راستی در لهستان است که این حزب او را یک خائن نامیده‌اند. ناشر لهستانی او در برهه‌ای برای محافظت از او بادی‌گارد استخدام کرده بود.
با وجود اینکه اهدای جایزه به هانتکه از سوی بسیاری محکوم اعلام شده است، جهان ادبی برگزیده شدن توکارچوک را نویسنده‌ای تجربی و شاعر که محبوب منتقدان و خوانندگان است، گرامی داشته است.
بسیاری از نویسندگان منتقد انتخاب هانتکه از سوی آکادمی سوئد بوده‌اند، اما انگار توکارچوک مساله‌ای با این انتخاب ندارد. او در گفت‌وگویی با روزنامه لهستانی «Gazeta Wyborcza» که روز پنجشنبه منتشر شد، گفته است از اینکه همراه با هانتکه این جایزه را دریافت کرده است، خوشحال است: «بسیار خرسندم که پیتر هانتکه همراه با من این جایزه را دریافت می‌کند. از نظر من او نویسنده‌ای ارزشمند است. اینکه آکادمی سوئد ادبیات اروپای مرکزی را تجلیل کرده است، مایه سرافرازی است.»
اولویت تنوع جغرافیایی و نژادی
به یک هفته قبل از اعلام اسامی برندگان جایزه نوبل امسال بازگردیم؛ زمانی که آندرش اولسون، یکی از اعضای آکادمی سوئد از نیاز به وسعت بخشیدن به دیدگاه اعضای آکادمی صحبت کرده و معترف بود تنوع نژادی باید اولویت بیشتری داشته باشد؛ این صحبت‌ها نشان می‌داد که کمیته نوبل تنوع جغرافیایی و جنسیتی را برای انتخاب برگزیده‌شان مد نظر قرار داده اند.
اولسون در گفت‌وگویی ویدیویی گفته بود: «در گذشته دیدگاهی اروپامدار به ادبیات داشتیم و حالا به ادبیات سراسر جهان توجه می‌کنیم. پیش از این برگزیده‌ها مرد‌محورتر بودند. حالا تعداد نویسندگان زن بی‌شماری داریم که واقعا بزرگ هستند بنابراین امیدواریم این جایزه و در مجموع روند اهدای جایزه با سرعت بیشتری انجام شود و مقیاس گسترده‌تری را دربربگیرد.»
با اظهارات اولسون انتظار می‌رفت دست‌کم یکی از برگزیدگان مرد باشد و این انتظار هم پیش آمده بود که حداقل یکی از برگزیده‌ها نویسنده محبوب غیراروپایی از جمله رمان‌نویس کنیایی نگوگی وا تیونگو، نویسنده چینی کان ژو یا شاعر سوری آدونیس باشد، اما هانتکه و توکارچوک هر دو متعلق به اروپای مرکزی هستند. موضوع به اروپامداری و مردمحوری کمیته انتخاب برگزیده جایزه نوبل محدود نمی‌شود.
بسیاری از نویسندگان منتقد انتخاب هانتکه از سوی آکادمی سوئد بوده‌اند، اما انگار توکارچوک مساله‌ای با این انتخاب ندارد. او در گفت‌وگویی با روزنامه لهستانی «Gazeta Wyborcza» که روز پنجشنبه منتشر شد، گفته است از اینکه همراه با هانتکه این جایزه را دریافت کرده است، خوشحال است: «بسیار خرسندم که پیتر هانتکه همراه با من این جایزه را دریافت می‌کند. از نظر من او نویسنده‌ای ارزشمند است. اینکه آکادمی سوئد ادبیات اروپای مرکزی را تجلیل کرده است، مایه سرافرازی است.»
اولویت تنوع جغرافیایی و نژادی
به یک هفته قبل از اعلام اسامی برندگان جایزه نوبل امسال بازگردیم؛ زمانی که آندرش اولسون، یکی از اعضای آکادمی سوئد از نیاز به وسعت بخشیدن به دیدگاه اعضای آکادمی صحبت کرده و معترف بود تنوع نژادی باید اولویت بیشتری داشته باشد؛ این صحبت‌ها نشان می‌داد که کمیته نوبل تنوع جغرافیایی و جنسیتی را برای انتخاب برگزیده‌شان مد نظر قرار داده اند.
اولسون در گفت‌وگویی ویدیویی گفته بود: «در گذشته دیدگاهی اروپامدار به ادبیات داشتیم و حالا به ادبیات سراسر جهان توجه می‌کنیم. پیش از این برگزیده‌ها مرد‌محورتر بودند. حالا تعداد نویسندگان زن بی‌شماری داریم که واقعا بزرگ هستند بنابراین امیدواریم این جایزه و در مجموع روند اهدای جایزه با سرعت بیشتری انجام شود و مقیاس گسترده‌تری را دربربگیرد.»
با اظهارات اولسون انتظار می‌رفت دست‌کم یکی از برگزیدگان مرد باشد و این انتظار هم پیش آمده بود که حداقل یکی از برگزیده‌ها نویسنده محبوب غیراروپایی از جمله رمان‌نویس کنیایی نگوگی وا تیونگو، نویسنده چینی کان ژو یا شاعر سوری آدونیس باشد، اما هانتکه و توکارچوک هر دو متعلق به اروپای مرکزی هستند. موضوع به اروپامداری و مردمحوری کمیته انتخاب برگزیده جایزه نوبل محدود نمی‌شود.
انگار آکادمی سوئد با اهدای جایزه به دو نویسنده مشهور اروپایی، انتقاد‌ها برایش بی‌اهمیت است. از سال ۱۹۰۱ که نوبل ادبیات اهدا می‌شود، اکثریت قریب به اتفاق برگزیدگانش اروپایی و نویسندگان انگلیسی‌زبان بوده‌اند. تعداد نویسندگان زن برگزیده قابل مقایسه با همتایان مردشان نیست؛ از ۱۱۶ برگزیده، توکارچوک پانزدهمین زنی است که نوبل ادبیات را به دست می‌آورد.
پیتر هانتکه کیست؟
پیتر هانتکه در سال ۱۹۴۲ در جنوب اتریش به دنیا آمد. پدر حقیقی و پدر خوانده هانتکه هر دو در ارتش آلمان خدمت کردند. پس از خودکشی مادرش در سال ۱۹۷۱ گهگاه به یوگسلاوی سفر می‌کرد. او بخشی از دوران کودکی‌اش را در برلین جنگ‌دیده زندگی کرد و در دانشگاه گِراز حقوق خواند.
پیتر هانتکه کیست؟
پیتر هانتکه در سال ۱۹۴۲ در جنوب اتریش به دنیا آمد. پدر حقیقی و پدر خوانده هانتکه هر دو در ارتش آلمان خدمت کردند. پس از خودکشی مادرش در سال ۱۹۷۱ گهگاه به یوگسلاوی سفر می‌کرد. او بخشی از دوران کودکی‌اش را در برلین جنگ‌دیده زندگی کرد و در دانشگاه گِراز حقوق خواند.
سال ۱۹۶۵ که ناشری چاپ نخستین رمانش «Hormet» را پذیرفت، از دانشگاه انصراف داد. کارنامه ادبی او شامل رمان، رساله، فیلمنامه و آثار نمایشی می‌شود. او از سال ۱۹۹۰ در شاویل، حومه شهر پاریس زندگی می‌کند.
منتقدان ادبی آثار او را آوانگارد توصیف می‌کنند، اما هانتکه این عنوان را نمی‌پذیرد و خودش را «نویسنده محافظه‌کار کلاسیک» می‌داند. او پنج دهه‌ای می‌شود که در حرفه نویسندگی فعال است و آثارش را به زبان آلمانی می‌نویسد.
منتقدان ادبی آثار او را آوانگارد توصیف می‌کنند، اما هانتکه این عنوان را نمی‌پذیرد و خودش را «نویسنده محافظه‌کار کلاسیک» می‌داند. او پنج دهه‌ای می‌شود که در حرفه نویسندگی فعال است و آثارش را به زبان آلمانی می‌نویسد.
در این مدت رمان کوتاهی به نام «غمی فراتر از رویاها» براساس درگذشت مادرش نوشت که با استقبال منتقدان روبرو شد. مایکل وود، روزنامه‌نگار نیویورک‌تایمز در سال ۱۹۷۵ این کتاب را «خاطره‌نامه‌ای بزرگ برای بسیاری از آلمانی‌های مدفون‌شده و زندگان اتریشی و بهترین اثر نوشتار نو» نامید.
اما دوستی هانتکه با اسلوبودان میلوشوویچ و اظهارنظرهایش که ظاهرا قتل عام مسلمانان بوسنیایی به دست رهبران صربستانی را کم‌اهمیت جلوه می‌داد، محکومیت و سرزنش او را به دنبال داشته است.
هانتکه در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۰۶ درباره میلوشوویچ گفت: «به گمانم او نسبتا مردی تراژیک بود. یک قهرمان نبود، انسانی تراژیک بود. من یک نویسنده‌ام نه یک قاضی.»
در همان مصاحبه گفته بود به دلیل همین بحث‌برانگیز بودنش انتظار ندارد نوبل ادبیات را به او بدهند: «وقتی جوان‌تر بودم برایم مهم بود. اما حالا فکر می‌کنم بعد از اظهارنظرهایم در مورد یوگسلاوی کارم تمام است.»
همان سال برنده جایزه معتبر هانریش هاین آلمان شد، اما بعد از واکنش‌های شدید مخاطبان و منتقدان این جایزه از او پس گرفته شد. او در پاسخ به این برخورد تصریح کرده بود: «هرگز انکار نکرده‌ام یا کم‌اهمیت جلوه نداده‌ام، هیچ قتل عامی را در یوگسلاوی تایید نکرده‌ام.» سال ۲۰۱۴ زمانی که جایزه بین‌المللی ایبسن به او اهدا شد او در این مراسم با معترضانش روبه‌رو شد.
خواننده ایرانی با هانتکه غریبه نیست. نخستین‌بار عباس نعلبندیان با ترجمه نمایشنامه «سه قطعه» در سال ۱۳۵۱ هانتکه را به مخاطب ایرانی معرفی کرد. دو دهه بعد نمایشنامه‌های «اهانت به تماشاگر» و «غیب‌گویی» را علی‌اصغر حداد و «اتهام به خود» را حسن ملکی ترجمه و روانه بازار کتاب کردند.
اما دوستی هانتکه با اسلوبودان میلوشوویچ و اظهارنظرهایش که ظاهرا قتل عام مسلمانان بوسنیایی به دست رهبران صربستانی را کم‌اهمیت جلوه می‌داد، محکومیت و سرزنش او را به دنبال داشته است.
هانتکه در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۰۶ درباره میلوشوویچ گفت: «به گمانم او نسبتا مردی تراژیک بود. یک قهرمان نبود، انسانی تراژیک بود. من یک نویسنده‌ام نه یک قاضی.»
در همان مصاحبه گفته بود به دلیل همین بحث‌برانگیز بودنش انتظار ندارد نوبل ادبیات را به او بدهند: «وقتی جوان‌تر بودم برایم مهم بود. اما حالا فکر می‌کنم بعد از اظهارنظرهایم در مورد یوگسلاوی کارم تمام است.»
همان سال برنده جایزه معتبر هانریش هاین آلمان شد، اما بعد از واکنش‌های شدید مخاطبان و منتقدان این جایزه از او پس گرفته شد. او در پاسخ به این برخورد تصریح کرده بود: «هرگز انکار نکرده‌ام یا کم‌اهمیت جلوه نداده‌ام، هیچ قتل عامی را در یوگسلاوی تایید نکرده‌ام.» سال ۲۰۱۴ زمانی که جایزه بین‌المللی ایبسن به او اهدا شد او در این مراسم با معترضانش روبه‌رو شد.
خواننده ایرانی با هانتکه غریبه نیست. نخستین‌بار عباس نعلبندیان با ترجمه نمایشنامه «سه قطعه» در سال ۱۳۵۱ هانتکه را به مخاطب ایرانی معرفی کرد. دو دهه بعد نمایشنامه‌های «اهانت به تماشاگر» و «غیب‌گویی» را علی‌اصغر حداد و «اتهام به خود» را حسن ملکی ترجمه و روانه بازار کتاب کردند.
همچنین رمان‌های «پیوند‌های گسسته»، «ترس دروازه‌بان از پنالتی» و «من در شبی تاریک از خانه خاموشم بیرون رفتم» در ایران منتشر شده‌اند. تا به امروز ده‌ها اثر از این نویسنده اتریشی به همت مترجمان گوناگون منتشر شده‌اند.
اولگا توکارچوک کیست؟
توکارچوک سال ۱۹۶۲ در سولشوف لهستان به دنیا آمد. والدین او هر دو معلم بودند. پدرش مسوول کتابخانه مدرسه هم بود و در همان کتابخانه بود که توکارچوک به عشقش به ادبیات پی برد و کتاب از دستش نمی‌افتاد.
توکارچوک در دانشگاه ورشو روانشناسی خواند و مدتی روانشناس بالینی بود، اما احساس می‌کرد برای این کار ساخته نشده است. او در مصاحبه‌ای گفته بود از این کار بیرون آمد، چون فهمید «از هر مراجعه‌کننده‌ای عصبی‌تر بود.» توکارچوک نخستین کتابش را که مجموعه شعر است در سال ۱۹۸۹ منتشر کرد که چند سال بعد با استقبال منتقدان روبرو شد زمانی که نخستین رمانش «The Journey of Book-People» که داستانی خیالی درباره شخصیت‌هایی است که به دنبال کتابی رازآمیز در پیرنه هستند و در قرن هفدهم فرانسه و اسپانیا روی می‌دهد. این اثر جایزه ناشران لهستان را برای نویسنده‌ای نوقلم برای توکارچوک به ارمغان آورد.
اما نقطه تحول حرفه ادبی‌اش با نگارش سومین رمانش، «باستانی و دیگر دوره‌ها» (۱۹۹۶) رقم خورد. این کتاب داستان سه نسل از خانواده‌ای لهستانی را از سال ۱۹۱۴ تا آغاز شکل‌گیری «اتحادیه همبستگی سولیدارنوشچروایت» در سال ۱۹۸۰ روایت می‌کند.
سال ۲۰۱۸ او نخستین نویسنده لهستانی نام گرفت که جایزه من بوکر بین‌المللی را برای رمان «پروازها» که با ترجمه جنیفر کرافت در امریکا منتشر شده است، به دست آورد. کرافت درباره این رمان گفته بود: «اثر توکارچوک جهانی است و در عین حال شدیدا لهستانی است.» «پروازها» مجموعه ۱۱۶ اثر ادبی کوتاه درباره شخصیت‌هایی است که در حال جابه‌جایی هستند یا مهاجرت کرده‌اند. جامعه ادبی این اثر را پادزهری ادبی نامید که انزوای فرهنگی، بیگانه‌هراسی و ملی‌گرایی را التیام می‌بخشد.
توکارچوک در این کتاب می‌نویسد: «سیالیت، پویایی، غیرواقعی بودن؛ این‌ها دقیقا ویژگی‌هایی است که ما را متمدن کرده‌اند. بربر‌ها سفر نمی‌کردند. خیلی ساده مقصدی را برای بازدید انتخاب می‌کردند یا به منطقه‌ای یورش می‌بردند.»
او در گفت‌وگویی با تایمز گفته بودنوشتن این رمان را بیش از یک دهه قبل شروع کرده بود؛ پیش از برگزیت و اقدامات ملی‌گرایانه‌ای که سراسر اروپا را دربرگرفته است: «وقتی این کتاب را نوشتم که جهان به دنبال راهی می‌گشت تا پذیرای همه باشد. حالا می‌بینیم که چطور اتحادیه اروپا با سیاست کشور‌هایی مثل لهستان و مجارستان که بار دیگر مساله مرز‌ها برای‌شان حایز اهمیت شده است، ضعیف خواهد شد.»
همچنین او به سیاست‌های مهاجرتی ایالات متحده امریکا اشاره کرده بود: «دوازده سال پیش هیچ اشاره‌ای به دیوار یا مرز نمی‌شد که البته از ابتدا این مفهوم را نظام‌های استبدادی اتخاذ کردند. باید اعتراف کنم که در آن زمان مطمئن بودم تمامیت‌خواهی پیش روی ماست.»
توکارچوک را در لهستان چهره‌ای برجسته و صریح‌اللهجه می‌شناسند که مخالفتش با حزب «عدالت و قانون» راستی‌گرا زبانزد است. انتشار رمان «کتاب‌های یعقوب» که وقایع آن در قرن هجدهم و در لهستان روی می‌دهد و نویسنده در آن تنوع نژادی این کشور را گرامی داشته است، با واکنش شدید راستی‌ها روبرو شد.
اولگا توکارچوک کیست؟
توکارچوک سال ۱۹۶۲ در سولشوف لهستان به دنیا آمد. والدین او هر دو معلم بودند. پدرش مسوول کتابخانه مدرسه هم بود و در همان کتابخانه بود که توکارچوک به عشقش به ادبیات پی برد و کتاب از دستش نمی‌افتاد.
توکارچوک در دانشگاه ورشو روانشناسی خواند و مدتی روانشناس بالینی بود، اما احساس می‌کرد برای این کار ساخته نشده است. او در مصاحبه‌ای گفته بود از این کار بیرون آمد، چون فهمید «از هر مراجعه‌کننده‌ای عصبی‌تر بود.» توکارچوک نخستین کتابش را که مجموعه شعر است در سال ۱۹۸۹ منتشر کرد که چند سال بعد با استقبال منتقدان روبرو شد زمانی که نخستین رمانش «The Journey of Book-People» که داستانی خیالی درباره شخصیت‌هایی است که به دنبال کتابی رازآمیز در پیرنه هستند و در قرن هفدهم فرانسه و اسپانیا روی می‌دهد. این اثر جایزه ناشران لهستان را برای نویسنده‌ای نوقلم برای توکارچوک به ارمغان آورد.
اما نقطه تحول حرفه ادبی‌اش با نگارش سومین رمانش، «باستانی و دیگر دوره‌ها» (۱۹۹۶) رقم خورد. این کتاب داستان سه نسل از خانواده‌ای لهستانی را از سال ۱۹۱۴ تا آغاز شکل‌گیری «اتحادیه همبستگی سولیدارنوشچروایت» در سال ۱۹۸۰ روایت می‌کند.
سال ۲۰۱۸ او نخستین نویسنده لهستانی نام گرفت که جایزه من بوکر بین‌المللی را برای رمان «پروازها» که با ترجمه جنیفر کرافت در امریکا منتشر شده است، به دست آورد. کرافت درباره این رمان گفته بود: «اثر توکارچوک جهانی است و در عین حال شدیدا لهستانی است.» «پروازها» مجموعه ۱۱۶ اثر ادبی کوتاه درباره شخصیت‌هایی است که در حال جابه‌جایی هستند یا مهاجرت کرده‌اند. جامعه ادبی این اثر را پادزهری ادبی نامید که انزوای فرهنگی، بیگانه‌هراسی و ملی‌گرایی را التیام می‌بخشد.
توکارچوک در این کتاب می‌نویسد: «سیالیت، پویایی، غیرواقعی بودن؛ این‌ها دقیقا ویژگی‌هایی است که ما را متمدن کرده‌اند. بربر‌ها سفر نمی‌کردند. خیلی ساده مقصدی را برای بازدید انتخاب می‌کردند یا به منطقه‌ای یورش می‌بردند.»
او در گفت‌وگویی با تایمز گفته بودنوشتن این رمان را بیش از یک دهه قبل شروع کرده بود؛ پیش از برگزیت و اقدامات ملی‌گرایانه‌ای که سراسر اروپا را دربرگرفته است: «وقتی این کتاب را نوشتم که جهان به دنبال راهی می‌گشت تا پذیرای همه باشد. حالا می‌بینیم که چطور اتحادیه اروپا با سیاست کشور‌هایی مثل لهستان و مجارستان که بار دیگر مساله مرز‌ها برای‌شان حایز اهمیت شده است، ضعیف خواهد شد.»
همچنین او به سیاست‌های مهاجرتی ایالات متحده امریکا اشاره کرده بود: «دوازده سال پیش هیچ اشاره‌ای به دیوار یا مرز نمی‌شد که البته از ابتدا این مفهوم را نظام‌های استبدادی اتخاذ کردند. باید اعتراف کنم که در آن زمان مطمئن بودم تمامیت‌خواهی پیش روی ماست.»
توکارچوک را در لهستان چهره‌ای برجسته و صریح‌اللهجه می‌شناسند که مخالفتش با حزب «عدالت و قانون» راستی‌گرا زبانزد است. انتشار رمان «کتاب‌های یعقوب» که وقایع آن در قرن هجدهم و در لهستان روی می‌دهد و نویسنده در آن تنوع نژادی این کشور را گرامی داشته است، با واکنش شدید راستی‌ها روبرو شد.
این کتاب جایزه مهم ادبیات لهستان Nike Award را در سال ۲۰۱۵ برای توکارچوک به ارمغان آورد. این کتاب با استقبال منتقدان و خوانندگان مواجه، اما با انتقاد شدید حزب‌های ملی روبرو شد. حتی کار به جایی کشیده شد که برای آزار و اذیت توکارچوک کمپین راه می‌انداختند و او را تهدید به قتل یا اخراج از کشور می‌کردند.
۰
