علتِ شایعه‌های کرونایی چیست؟
این روز‌ها یک نقل قول در فضای شبکه‌های آنلاین در چین دست به دست می‌شود: «شایعه، فقط یک پیشگوییِ زودهنگام است.» تئوری‌های جان سختِ توطئه در هر کشوری پیدا می‌شوند، اما واضح است کاهشِ اعتماد عمومی به دولتِ چین که به دنبالِ سانسورِ شیوعِ بیماری و ایجاد اخلال در کنترلِ شیوع، رقم خورد، منجر به شکل‌گیری توطئه‌های عجیب در رسانه‌های چینی شده؛ به طوری که کارِ کنترلِ این شایعه‌ها را برای چینی‌ها سخت‌تر کرده است.
کد خبر :
۷۷۶۲۶
بازدید :
۴۴۵۰
فرادید | از زمانِ اعلامِ مرگِ «لی وِنلیانگ» - همان پزشکِ چینی که به دلیلِ هشدار دادن به دیگران درباره گسترشِ ویروسِ کرونا توسطِ دولتِ چین تنبیه شده بود - واژۀ «شایعه» در این کشور تفسیرِ تازه‌ای پیدا کرده است.
اکنون برای بسیاری از شهروندانِ چینی، واژه شایعه به معنایِ حقایقِ ناخوشایندی است که دولتمردانِ این کشور سعی در مخفی نگه داشتنِ آن‌ها دارند - درست مثلِ تلاشِ لی در افشا کردنِ گسترشِ ویروسی کشنده که تاکنون جانِ ۲۹۰۰ نفر، به‌علاوۀ خودش را، گرفته است.
این روز‌ها یک نقل قول در فضای شبکه‌های آنلاین در چین دست به دست می‌شود: «شایعه، فقط یک پیشگوییِ زودهنگام است.»
خشمِ چینی‌ها نسبت به آنچه آن‌ها سانسورِ سنگین دولت می‌بینند - شاملِ برچسبِ «شایعه» زدن بر حقایقِ ناخوشایند و همینطور تنبیه و تهدیدِ گویندگانِ حقایق - افزایش یافته است، که از باورِ سفت و سخت به این نقلِ قول در میان چینی‌ها حکایت می‌کند.
دولتمردانِ چینی تاکنون هزینه سنگینی بابتِ مخفی نگه داشتنِ حقیقت از پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی پرداخت کرده‌اند. اگر جلوی انتشارِ هشدار‌های لی و سایر کارکنانِ بخشِ پزشکی در پست‌های رسانه‌های اجتماعی گرفته نمی‌شد، حالا آگاهی نسبت به این بیماری در میان مردم بیشتر بود و احتمالاً مردم با آمادگی بیشتری با آن مواجه می‌شدند و درصدِ شیوعِ مرگبارِ ویروس، که تا کنون ۸۴۰۰۰ نفر را بیمار و صد‌ها میلیون نفر دیگر را به شکل‌های مختلف حبس کرده است، کمتر می‌شد.
اما روایتِ غالب در رسانه‌های اجتماعی این است که پنهان نگه داشتنِ حقیقت مشکل دیگری به وجود آورده است. در بحبوحۀ کاهشِ اعتمادِ عمومی به دولت، دولتمردانِ چینی با یک مشکلِ رو به گسترشِ دیگر مواجه‌اند و آن مبارزه با انتشارِ اطلاعاتِ غلطی است که بالقوه آسیب‌زننده است.
مبارزه با اطلاعات یا آگاهی‌های غلط
تقریباً در اواخر ماه ژانویه و بلافاصله بعد از آنکه شیوعِ بیماری در چین به یک بحرانِ سلامتِ عمومی تبدیل شد، یک تئوریِ مخالف با دیدگاه‌های غالب علمی شروع به گسترش در فضای مجازی کرد و آن اینکه ویروس از طبیعت نیامده است بلکه ساختِ بشر در آزمایشگاه است.
بیشتر بخوانید:
این تئوریِ توطئه توسطِ دانشمندان غربی و همینطور دانشمندانی که در چین فعالیت می‌کنند با گستردگی زیاد رد شده است. آن‌ها با اشاره به تحقیقات می‌گویند خاستگاهِ ویروس خفاش‌ها هستند و این ویروس توسطِ یک میزبانِ واسط به انسان‌ها منتقل شده است - درست مثل عموزاده این ویروس که منجر به شیوعِ سارس شد.
اما نکته اینجاست که نه یافته‌های علمی و نه تلاش‌های مکررِ دولتمردانِ چین برای خاموش کردنِ تهمت‌های بی‌اساس نتوانستند از آب ریختن به آسیاب شایعه جلوگیری کنند. با گسترده‌تر شدنِ ویروس و افزایشِ آمارِ مرگِ ناشی از آن، تئوری‌های توطئه نیز پروبالِ بیشتری پیدا کردند و بسیاری انگشتِ اتهامِ خود را به سمتِ یک آزمایشگاهِ ویروس‌شناسیِ معتبر در ووهان گرفتند؛ که معروف است روی ویروسِ کرونای خفاش‌ها مطالعه می‌کند.
مؤسسه ویروس‌شناسیِ ووهان، وابسته به آکادمیِ علومِ چین است که توسطِ دولتِ مرکزی این کشور اداره می‌شود. این آزمایشگاه عالی‌ترین سطحِ ایمنی زیستی را دارد که به آن امکان می‌دهد به راحتی بروی عواملِ مسریِ بیماری‌زا مانند انواع ویروسِ کرونا، تحقیق کند.
در زیرلایه بسیاری از شایعه‌ها این تردید وجود دارد که ویروسِ جدیدِ کرونا احتمالاً از آزمایشگاه به بیرون منتقل شده است. در یکی از نسخه‌ها گفته می‌شود، یک محقق در حینِ مطالعه توسطِ یک خفاش گزیده و آلوده شده است؛ در نسخه دیگر گفته می‌شود یک دانشجوی کارشناسیِ ارشد که در این مؤسسه کار می‌کرده، «بیمارِ صفر» بوده است؛ در یک تئوریِ عجیب‌تر که در سطحِ جهانی از محبوبیتِ زیادی برخودار شده است، گفته می‌شود این آزمایشگاه سرپوشی برای عملیاتِ نظامی چین برای ساختِ سلاح‌های بیوشیمیایی بوده است و ویروس سهواً به بیرون از آزمایشگاه نشت کرده است.
هیچ اطلاعات، شواهد و دادۀ معتبری برای حمایت از این تئوری‌ها که از حساب‌های بی‌نا‌م‌ونشانِ رسانه‌های اجتماعی نشت می‌کنند، ارائه نشده است.
شدتِ شایعه‌ها به قدری در چین افزایش یافت که ویروس‌شناسِ ارشدِ آزمایشگاه روز دوم فوریه در رسانه‌های اجتماعی «با گرو گذاشتنِ جانش» اعلام کرد این تأسیسات هیچ ارتباطی به شیوع ویروس نداشته است. اما حتی این کار هم نتوانست شایعه‌ها را خاموش کند.
دو هفته بعد مؤسسه یک اعلامیه رسمی منتشر کرد و این اتهامات را تقبیح کرد. اما شک و تردیدِ مردم به قوتِ خود باقی بود. ۴ روز بعد، این مؤسسه یک بیانۀ جامع دیگر منتشر کرد و تمام شایعه‌هایی را که پیرامونِ این مؤسسه شکل گرفته است بی‌اساس خواند.
دانشمندان از سراسرِ جهان نسبت به شایعه‌هایی که رو به فزونی است واکنش نشان داده و آن‌ها را رد می‌کنند.
۲۷ دانشمندِ پرآوازه حوزه سلامتِ عمومی در یک بیانیه مشترک که در ۱۹ فوریه در ژورنالِ پزشکیِ لنست منتشر شد، اعلام کردند: «ما در کنار هم ایستاده‌ایم و تئوری‌های توطئه که می‌گویند کوید-۱۹ خاستگاهِ طبیعی ندارد، را قویاً محکوم می‌کنیم.»
آن‌ها با نقل قول از مطالعاتی درباره آرایشِ ژنتیکیِ ویروس‌ها، گفتند: یافته‌های علمی «به گستردگی نتیجه‌گیری کردند که این ویروسِ کرونا از حیاتِ وحش منشأ یافته، درست مانند بسیاری از پاتوژن‌های دیگری که تا کنون ظاهر شده‌اند.»
دانمشندان نوشتند: «تئوری‌های توطئه هیچ کاری به غیر از هراس‌افکنی، شایعه‌پراکنی و تعصب ایجاد نمی‌کنند که همگی آفتِ همکاری‌های جهانی برای مبارزه علیه این ویروس است.»
با این حال، عده‌ای در چین قانع نشدند و با انتشار پست در وایبو ظن خود را نسبت به سرپوش‌گذاریِ دولت اعلام کردند.
یک تئوری دیگر نیز در میانِ ملی‌گرایانِ چینی در حال گسترش است که انگشتِ اتهامِ خود را به سمتِ آمریکا گرفته است. ماه گذشته، مردی از مغولستان محکوم به ۱۰ روز زندانی و پرداختِ جریمه نقدیِ ۷۱دلاری شد؛ چون این شایعه را درست کرده بود که ویروسِ کرونا یک سلاحِ ژنتیکی است که توسطِ دولتِ آمریکا ساخته شده است.
دستگیری او از تلویزیونِ دولتیِ چین پخش شد تا سایر شایعه‌پراکنان بدانند چه برخوردی با آن‌ها خواهد شد. اما بسیاری هنوز عقب‌نشینی نکرده‌اند و دستگیری این مرد را یک دلیلِ اثبات‌کننده دیگر از سرپوش‌گذاریِ دولت چین می‌دانند و همچنان شایعه‌ها و بحث‌هایی از این دست را در شبکه‌ها اجتماعی منتشر می‌کنند.
یک نسخه جدیدِ بی‌اساس دیگر مدعی است که ویروسِ کرونا سلاحِ زیستیِ ساختِ انسان نیست، اما از آمریکا شیوع یافته است و بسیاری از آمریکایی‌هایی که فکر می‌کردیم در این فصل از آنفولانزا مرده‌اند در واقع از کوید-۱۹ مرده‌اند.
حقیقت چیست؟
تئوری‌های جان سختِ توطئه در هر کشوری پیدا می‌شوند، اما واضح است کاهشِ اعتماد عمومی به دولتِ چین که به دنبالِ سانسورِ شیوعِ بیماری و ناتوانی در کنترلِ شیوع، رقم خورد، منجر به شکل‌گیری توطئه‌های عجیب در رسانه‌های چینی شده؛ به طوری که کارِ کنترلِ این شایعه‌ها را برای چینی‌ها سخت‌تر کرده است.
یکی از کاربرانِ وایبو روز ۱۷ فوریه زیرِ بیانیۀ آزمایشگاهِ ووهان نوشت: «حقیقت چیست؟ سقوطِ اعتبارِ دلت و رسانه فقط دشمنِ آن‌ها نیست، بلکه دشمنِ شهروندان هم هست.»
فرسایشِ اعتماد اتفاقِ اصلی‌ای است که در مواردی مانند موردِ لی اتفاق می‌افتد. آنچه دولتِ چین «شایعه‌ای» از سوی ِ. یک پزشکِ ووهانی اعلام کرد، بعد‌ها تبدیل به حقیقتی ناخوشایند شد که دولتمردان می‌خواستند بر آن سرپوش بگذارند.
لی در روز سومِ ژانویه دستگیر و به دلیلِ «شایعه‌پراکنی»؛ یعنی ارسالِ پیامی به همکلاسی‌هایش و هشدار به آن‌ها بابتِ شیوعِ کروناویروسِ شبه-سارس، توبیخ شد. او بعدأ خودش از یک بیمار دیگر ویروس را گرفت و ماه گذشته جان خود را از دست داد؛ و لی تنها مورد نبود. روز اول ژانویه، پلیسِ ووهان اعلام کرد علیه ۸ نفری که درباره ویروسِ کرونا شایعه‌پراکنی کرده‌اند «اقداماتِ قانونی انجام شده است.» رسانه چین بعدأ اعلام کرد که برخی از آن‌ها کارکنانِ حوزه پزشکی بودند که تلاش کرده بودند نسبت به بیماری هشدار دهند و تعدادِ دیگر دوستان و خویشاوندانِ آن‌ها بودند که نسبت به دستگیریِ آن‌ها به رسانه‌های چین خبر داده بودند.
برای بسیاری از چینی‌های نگران و خشمگین، حذفِ سریعِ «شایعه‌های» معنادار -یا در واقع حقایقِ ناخوشایند-با مرگِ لی متوقف نشد. یکی از کاربرانِ وایبو نوشته است: «صادقانه بگویم، بهتر است که آن‌ها شایعه‌ها را سرکوب نکنند، وقتی آن‌ها چیزی را به عنوانِ شایعه رد می‌کنند، بیش از پیش به حقیقت بودنش اعتقاد پیدا می‌کنیم.»
۰
