ابراهیم حقیقی و زندگی در ویترین گرافیک

ابراهیم حقیقی از برجسته‌ترین گرافیست‌های ایرانی و طراحان هنری به شمار می‌رود که همزمان کار طراحی پوستر، عکاسی و کارگردانی چند فیلم کوتاه و مستند را نیز انجام داده است. طراحی لوگوی جشنواره فیلم فجر و همچنین نشانه نوشته ماهنامه فیلم از شناخته‌شده‌ترین آثار وی محسوب می‌شود.

"وقتی از گرافیک صحبت به میان می‌آید، تصور‌ها به سمت پوستر می‌رود، حال آنکه گرافیک طیفی گسترده از آثار گرافیکی را دربر می‌گیرد. آثاری همچون: بسته بندی، بلیت، آگهی‌های روزنامه، آرم، بروشور ...، و در سال‌های اخیر مالتی مدیا، صفحات وب. حتی گاهی طراحی صحنه را هم طراحان گرافیک انجام می‌دهند. در حوزه پوستر، گرافیک جوان ما بسیار موفق عمل کرده است. "

این تعریف ابراهیم حقیقی از گرافیک است که گویا اشتباهات و تضاد‌های زیادی در تبیین و تعریف آن در میان اهالی هنر وجود دارد.

ابراهیم حقیقی از سرشناس‌ترین و بامهارترین گرافیست‌های ایرانی شمرده می‌شود که ده‌ها سال است در عرصه‌های مختلف هنری از عکاسی گرفته تا طراحی جلد کتاب، تیتراژ فیلم و نقاشی آثاری به یادماندنی خلق کرده و در زمره هنرمندان تاثیرگذار معاصر است. حقیقی متولد ۱۳ مهر ۱۳۲۸ خورشیدی تهران و فارغ التحصیل دانشکده هنر‌های زیبا دانشگاه تهران در ۱۳۵۴ خورشیدی است.

پدرش اهل اراک و عکاس پرتره بود و همچنین در یکی از نخستین عکاس‌خانه‌های تهران «چهره‌نما» در میدان توپخانه کار می‌کرد.

ابراهیم حقیقی که نخستین فرزند خانواده بود که در تهران چشم به جهان گشود. در زمانی که هنوز عکس سیاه و سفید وارد ایران نشده بود از پدرش هنر رنگ کردن عکس با جوهر را آموخت. از همان دوران علاقه وافری به خواندن و جمع‌آوری کتاب داشت. در دوره دبیرستان با مجلهٔ «کتاب هفته» آشنا شد.

علاوه بر داستان ها، تصویرسازی‌های مرتضی ممیز در این هفته نامه نیز توجه او را به خود جلب کرد. در دانشگاه کلاس‌هایی را با مرتضی ممیز و پرویز کلانتری گذراند. او دوران دبیرستان خود را در مدرسه‌ای به نام «بابکان» که در محل کنونی خانه سینما دایر بوده است به اتمام رسانده است. (۱)

فعالیت و ساختن چندین فیلم ۸ میلیمتری در سینمای آزاد تهران، همکاری در فیلم آنکه خیال بافت و آنکه عمل نکرد و آغاز همکاری با بخش گرافیک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و ساختن فیلم‌های مستند ۳۵ میلیمتری سومین فستیوال تابستانی، طراحی و ساخت ۱۰ قسمت از سریال علی کوچولو از دیگر دستاورد‌های حقیقی به شمار می‌رود. حقیقی جوایز بسیاری در زمینه‌های گوناگون دریافت کرده است.

او همچنین چندین دیپلم افتخار کسب کرده است و دیپلم ویژه (گرافیست برگزیده) را در دومین نمایشگاه هنر گرافیک ایران به دست آورد.

ابراهیم حقیقی در طول فعالیت کاری خود در نمایشگاه‌های متعدد ۲ سالانه، فردی و گروهی در زمینه‌های مختلف، داخل و خارج از کشور شرکت داشته و در ۱۳۸۲ خورشیدی دبیر هشتمین دوسالانه پوستر تهران شد. (۲)

شروع فعالیت هنری ابراهیم حقیقی به طراحی پوسترهایش در ۱۳۴۸ خورشیدی برای نمایش‌های هفتگی «تلاش فیلم» احمد جورقانیان مربوط می‌شود. پوستر نمایش «راهبه‌ها» به کارگردانی داریوش مؤدبیان و جلد کتاب «الف» نوشتهٔ خورخه لوئیس بورخس از نخستین کار‌های اوست.

همزمان با تحصیل در دانشگاه با کانون فیلم ایران آشنا شد و به همکاری با سینمای آزاد پرداخت. فیلم هشت میلیمتری «چاه» را بر پایه قصه‌ای از غلامحسین ساعدی در سینمای آزاد کارگردانی کرد و بدین ترتیب جایزهٔ بهترین عکس در نمایشگاه فرهنگ و هنر را از آن خویش ساخت.


حقیقی در خصوص کتاب "از الف ابراهیم حقیقی تا ... " می‌گوید: در این اثر بیش از ۳۰۰ اثر من با مشخصات کلی و شناسنامه اثر به چاپ رسیده است و در مقدمه آن هنرمندانی، چون مصطفی‌زاده، مسعود سپهر، هوشنگ گلمکانی و احمد بهمن‌پور مطالبی را نگاشته‌اند. (۳)

حقیقی چندی بعد و در آغاز دهه ۵۰ خورشیدی با مرتضی ممیز در فیلم انیمیشن «آنکه خیال بافت، آنکه عمل کرد» به سفارش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همکاری کرد و به دعوت فرشید مثقالی که سرپرست آتلیهٔ گرافیک کانون بود در آنجا مشغول به کار شد.

طی سال‌های بعد چندین فیلم هشت و ۱۶ میلی‌متری ساخت که جوایز متعددی کسب کرد. همزمان در نمایشگاه‌های مختلف آثار پوسترهایش را به نمایش گذاشت. فعالیت‌های حقیقی از آن زمان تاکنون در زمینه طراحی پوستر، داوری جشنواره‌های مختلف، طراحی جلد کتاب و ساخت تیتراژ ادامه داشته‌است. وی مدتی مدیر آتلیه انتشارات امیرکبیر نیز بوده است.

حقیقی در اوایل دهه ۹۰ خورشیدی در گفت و گویی مفصل درباره آسیب شناسی پوستر‌های سینمایی سخن گفت و وضعیت طراحی و انتشار پوستر‌ها را مورد بررسی و تحلیل قرار داد.

ابراهیم حقیقی در مورد اینکه چرا با وجود طراحان خوب گرافیک و برگزاری نمایشگاه‌های متعدد هنری، هنوز در سطح شهر پوستر‌های نازلی مثلا در حوزه سینما مشاهده می‌شود که به زیبایی شهر لطمه می‌زند، می‌گوید: "در سینمای ما پوستر ته صف است.

در نظام تولید سینما، اول خود سینما مهم است که چرخه‌اش باید درست شود. این چرخه وقتی می‌افتد بر دور ستاره‌سازی و پرداختن مطبوعات به آن ستاره‌ها و در نتیجه گران شدن آنها، گرافیک نمی‌تواند کاری کند و جایگاهش آخر می‌شود.

ما سال‌هاست که در تمام شهر‌های ایران مخصوصا تهران که بیشترین تعداد سینما را داراست مکان نصب پوستر نداریم. ما بیلبورد را در سطح شهر می‌بینیم، اما پوستر را نمی‌بینیم. امروز اگر پوستر فیلم می‌بینیم تنها جلوی شیشه سینماست و آن هنگامی است که دیگر داریم بلیت می‌خریم و فرقی ندارد آن را ببینیم یا نبینیم.

در بخش پوستر‌های سینمایی ابراهیم حقیقی نیز پوستر فیلم‌های تیک تاک، زندان زنان، زمانی برای مردن، رستاخیز، هیس ...، سه زن، من ترانه ۱۵ سال دارم، سو و شون، گراند سینما، هامون، پائیزان، دایره گچی قفقازی، نامزدی، سرزمین خورشید، مرغ باران و تاتوره و همچنین پوستر‌های مربوط به روز جهانی تئاتر، چهارمین دوره جشن‌های خانه تئاتر، سومین سمپوزیوم مجسمه‌سازی تهران، مسابقه سینمای آسیا، نخستین نمایشگاه بین‌المللی طراحی معاصر ایران، بزرگداشت صدمین سال تولد نیمایوشیج، ششمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان، نهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر و ادوار مختلف جشنواره سینمای آزاد ایران مشاهده می‌شود.

مستند ابراهیم حقیقی با نام «نقش بر آب» نیز همزمان با نمایشگاه آثار وی در ۱۳۹۵ خورشیدی رونمایی شد. این مستند دربرگیرنده صحبت‌های این هنرمند گرافیست درباره علت شکل‌گیری، تولد و مسیر طی‌شده در خط نگاره‌هایش است که به بهانه نمایش مجموعه ششم خط‌نگاره‌های این هنرمند مطرح شده است.

کارگردانی این مستند بیست‌وهفت‌دقیقه‌ای بر عهده مرتضی آکوچکیان و تهیه‌کنندگی آن نیز با آسیه مزینانی بوده و محصول گالری «آ» به حساب می‌آید.

کتابشناسی ابراهیم حقیقی
گزیده آثار گرافیکی ابراهیم حقیقی در مجموعه‌ای مصور با عنوان «کتاب حقیقی» به وسیله موسسه فرهنگی پژوهشی چاپ و نشر نظر در ۱۳۹۴ خورشیدی روانه بازار نشر شد. «کتاب حقیقی» در هشت بخش نشانه‌های حقیقی، پوستر‌های حقیقی، جلد‌های حقیقی، تصویرسازی‌های حقیقی، خط نگاره‌های حقیقی، عکس‌های حقیقی و ماسک‌ها و گبه‌های حقیقی تدوین شده است.

بیوگرافی ابراهیم حقیقی، در مطلع این کتاب مصور نشسته است و با ۱۳ مهر ۱۳۲۸ خورشیدی سالروز تولد این گرافیست در تهران و شغل پدرش که عکاسی بوده است، آغاز می‌شود و در ادامه سیر گرایش او به هنر و گرافیک را به صورت سال شمار تشریح می‌کند.

کتاب ابراهیم حقیقی به پیشنهاد خود او، با شیوه‌ای غیرمعمول طراحی و صفحه‌آرایی شده است؛ به این شکل که در هر بخش ابتدا کار‌های اخیر او دیده می‌شود و سپس گذشته‌های کاری این گرافیست که دارای بیش از چهل سال فعالیت حرفه‌ای است، پیش روی علاقمندان قرار می‌گیرد.

در بخش‌های بعدی کتاب حقیقی شاهد جلد‌هایی هستیم که برای کتاب‌های مختلف به وسیله حقیقی طراحی شده است و در ادامه این مجموعه ۳۰۰ و اندی صفحه‌ای، تصویرسازی‌های حقیقی، خط نگاره‌های حقیقی، عکس‌های حقیقی و ماسک‌ها و گبه‌های حقیقی آمده است. (۵)

منبع :
۱. «زندگی در ویترین گرافیک، ادبیات و هنر ایران»؛ گفت و گوی تصویری ابراهیم حقیقی با برنامه «تک شاخ هشتم»
۲. وبسایت شخصی ابراهیم حقیقی؛ بخش بیوگرافی

۳. مقدمه کتاب "از الف ابراهیم حقیقی تا...، انتشارات چشمه؛ ۱۳۹۲ خورشیدی
۴. فروزان جمشیدنژاد؛ از گذشته تا امروز؛ گفتگو با ابراهیم حقیقی، طراح و گرافیست؛ بهمن ۱۳۹۲ خورشیدی
۵ ابراهیم حقیقی، کتاب حقیقی، نشر نظر؛ انتشار ۱۳۹۲ خورشیدی