نحوه تنظیم دادخواست و انواع دادخواست حقوقی

برای طرح شکایات حقوقی و کیفری، شاکی باید مراحل مختلفی را طی نماید. اولین اقدام در طرح شکایت، ارائه دادخواست به مرجع صالح قضایی است. دادخواست به منزلۀ شناسنامۀ شکایت و معرّفِ درخواستی است که شاکی دارد. نوع دادخواست با توجه به موضوع شکایت متفاوت است. همچنین آگاهی نسبت به موارد لازم برای نگارش دادخواست صحیح، از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. در ادامه به طور تفصیلی، هر آنچه را که باید درباره چگونگی تنظیم دادخواست و انواع دادخواست بدانید، مطرح می کنیم.

تعریف دادخواست

دادخواست، شکایتی است که به صورت کتبی یا شفاهی توسط خواهان (شاکی) بر علیه خوانده (متشاکی) به مرجع قضایی ارائه می شود. دادخواست به عنوان اولین مرحله برای شروع اقامه دعوا بوده و وسیله ای در جهت احقاق حق شاکی توسط مراجع قضایی است.

انواع دادخواست

دادخواست ها با توجه به اینکه به کدام مرجع ارائه میگردد و یا در کدام مرحله از رسیدگی، عرضه می شود، دارای چندین نوع می باشد. در ادامه به ذکر برخی از پرکاربردترین انواع دادخواست ها می پردازیم:

• دادخواست اعسار

در دعاوی مالی که رأی دادگاه به محکومیت خوانده صادر می شود، چنانچه خوانده توانایی پرداخت مبلغ مذکور را نداشته باشد، دادخواست اعسار را به دادگاه ارائه می کند. در این مورد دادگاه می تواند بنا به موقعیت و دلایل موجود، اعسار را بپذیرد و مبلغ را اقساط نماید و یا این دادخواست را رد کند.

این دادخواست باید در دادگاه حقوقی صالح ثبت شود.

• دادخواست مطالبه وجه

این دادخواست زمانی مطرح می شود که خواهان تصمیم دارد تا طلب خود را از طریق مراجع قانونی پیگیری و دریافت نماید. بنابراین دعوای مطالبه وجه در دادگاه مطرح می شود.

این دادخواست باید در دادگاه حقوقی صالح ثبت شود.

• دادخواست مطالبه وجه چک

در صورتی که حساب صادرکنندۀ چک، فاقد موجودیِ کافی باشد، دارندۀ چک می توان آن را برگشت زده و سپس برای مطالبۀ وجه چک، به مراجع قضایی مراجعه کند.

این دادخواست باید به دادگاه حقوقی صالح ارائه شود.

• دادخواست الزام به تنظیم سند

هرگاه بین دو نفر معامله ای در مورد اموال غیرمنقول (خانه، زمین، مغازه و...) انجام گیرد و فروشنده حاضر به تنظیم سند و انتقال مالکیت به خریدار نباشد، خریدار می تواند با ارائۀ دادخواست الزام به تنظیم سند به دادگاه، از مرجع قضایی تقاضا کند تا از طریق قانون، فروشنده را ملزم به انتقال مالکیت نماید.

این دادخواست باید در دادگاه حقوقی صالح ثبت شود.

• دادخواست خلع ید

در زمانی که شخصی، مال غیرمنقول شخص دیگری را بدون اجازۀ مالک، تصرف کرده باشد و حاضر به رفع تصرف از آن نباشد، شخصی که خود را به عنوان مالک معرفی می کند، می تواند با دادخواست خلغ ید، از دادگاه بخواهد تا بوسیله قانون، ملک او را از اختیارِ فردِ متصرف، خارج کند. خواهان باید به همراه دادخواست، سند ملک، قولنامه یا هر مدرک دیگری را که مالکیت وی را اثبات می نماید، به دادگاه ارائه کند.

این دادخواست باید در دادگاه حقوقی صالح ثبت شود.

• دادخواست طلاق

مرجع صالح برای رسیدگی به دادخواست طلاق، دادگاه خانواده است. دادخواست طلاق توسط هریک از زوجین میتواند مطرح شود.

• دادخواست تمکین

به دادخواست تمکین نیز همانند دادخواست طلاق، دادگاه خانواده رسیدگی می نماید. مطابق قانون، دادخواست تمکین بصورت عام یا خاص تنها از سوی مرد مطرح می شود؛ بدین معنی که مطابق قانون زن در برابر شوهر خود ملزم به تمکین است که شامل شکونت در منزل زوج، سکونت در شهر مورد نظر زوج، خودداری از انجام کارها و مشاغلی که با شأن خانوادگی مخالف باشد و ایفای وظایف زناشویی می باشد. چنانچه زن نسبت به هریک از موارد تمکین کوتاهی نموده و یا از انجام آنها سر باز زند، مرد می تواند با ارائه دادخواست تمکین به دادگاه، درخواست رسیدگی به این موضوع را از مرجع قانونی نماید.

انواع دادخواست در حین رسیدگی

همانگونه که آغاز رسیدگی به پرونده نیاز به ارائه دادخواست می باشد، در بسیاری از موارد در جریان رسیدگی به دعوا نیز، مسائلی در رابطه با پرونده مطرح می شود که لازم است تا دادخواستی نسبت به موقعیت به وجود آمده، توسط خواهان یا خوانده به دادگاه تقدیم گردد. این دادخواست ها عبارتند از:

• دادخواست بدوی
• دادخواست واخواهی
• دادخواست طاری
• دادخواست اضافی
• دادخواست متقابل
• دادخواست جلب ثالث
• دادخواست ورود ثالث

تفاوت دادخواست با درخواست و اظهارنامه

با آنکه دادخواست، درخواستی برای رسیدگی به شکایت است؛ با اینحال باید در چهارچوب فرم مخصوصی به دادگاه عرضه شود. زیرا باید حاوی موارد خاصی باشد تا جنبۀ رسمی داشته باشد. ارائۀ دادخواست رسمی مستلزم پرداخت هزینه مطابق تعرفه می باشد.

درخواست، پیچیدگی های دادخواست را نداشته و برای آن هزینه ای نیز درنظر گرفته نشده است. در هر یک از مراحل رسیدگی، هر دو طرف دعوا می توانند درخواست خود را ارائه نمایند؛ اما دادخواست همانگونه که ذکر شد، در ابتدای شکایت و توسط شاکی تنظیم می شود.

اظهارنامه نیز با آنکه یک وسیلۀ رسمی برای مطالبه حق است، با اینحال از سوی اداره ثبت اسناد یا دفاتر دادگاه ها ابلاغ می شود؛ اما دادخواست باید توسط شاکی و با مراجعه به دادگاه، تنظیم و ارائه گردد.

نحوه تنظیم دادخواست

با توجه به موارد فوق الذکر مشخص شد که ثبت دادخواست ، صرفا شرح و گزارشی از شکایت خواهان نیست؛ شکایت باید به نحوی تنظیم گردد که منطبق با مواد قانونی بوده و به شیوه ای تنظیم گردد که علاوه بر واضح و صریح بودن، بیشترین تاثیر را بر روی قاضی و روند رسیدگی داشته باشد. همچنین خواهان باید به طور دقیق بداند که شرح شکایت وی با کدامین عناوین حقوقی مطابقت دارد؛ چه نکاتی را باید در گزارش خود بگنجاند و چه مدارکی را بدان پیوست نماید.

با توجه به اهمیت بسزای تنظیم صحیح دادخواست در روند رسیدگی، بهره گیری از مشاورین حقوقی باتجربه و وکلای حاذق می تواند بهترین نتیجه ی ممکن را برای خواهان به همراه داشته باشد. گروه مشاوران حقوقی بنیاد وکلا در اسرع وقت، تنظیم دقیق انواع دادخواست را به انجام می رسانند.