کرونا؛ دانشمندان و شبه‌علم

خوشبختانه، این انفجار اطلاعات غلط موجی از تمایل مردم به صحت‌سنجی برانگیخته است. نهاد‌های نظارتی گاه حرکت‌های جدی و البته بیشتر ناکافی می‌کنند. بعضا بازاریاب‌های درمان‌های اثبات نشده مورد بازخواست نهاد‌های نظارتی قرار می‌گیرند.

کد خبر : ۸۹۰۸۰
بازدید : ۵۵۹۵
مهدی زارع | شبه‌علم شامل گزاره‌ها، عقاید یا عملکرد‌هایی است که ادعا می‌شود هم علمی و هم واقعیت است، اما با روش علمی سازگار نیست. شبه‌علم اغلب با ادعا‌های متناقض، اغراق‌آمیز یا غیرقابل ابطال شناخته می‌شوند.
تعصب به کار خود به جای تلاش در رد عدم صحت‌ها در ارزیابی علمی توسط متخصصان؛ عدم وجود روش‌های سامان‌یافته در ارایه و توسعه فرضیه‌ها و پایبندی به باور‌ها مدت‌ها پس از بی‌اعتبار شدن فرضیه‌های شبه‌علمی، از مشخصات شبه‌علم است.
در رسانه‌ها به ویژه در ایام کرونا دارو‌های جایگزین، معجونات، قرص‌ها و روش‌های اثبات نشده را به عنوان راه‌هایی برای «تقویت» سیستم ایمنی بدن معرفی و تبلیغ می‌کنند. در کوچه‌ها و خیابان شهر‌های ما گسترش تعداد مغازه دارو‌های گیاهی و عطاری‌ها در سالی که گذشت از رونق این کسب و کار و توجه مردمی خبر می‌دهد.
راهنمای بیشتر مردم در استفاده از دارو‌های گیاهی در این مغازه‌ها شخص فروشنده است که معمولا سوادی در حد متوسط جامعه یا کمتر از آن دارد و بیشتر به فکر فروش هر چه سریع‌تر (و بعضا گران‌تر!) محصولات خود است تا کسب دانایی و ارایه راهنمایی درست.
همواره می‌توان در این عطاری‌ها صحبت‌های مختلفی از دلایل بیماری‌ها و داروی گیاهی مناسب برای فلان بیماری شنید که بعضا حاوی گزاره‌های علمی و پزشکی هم ممکن است باشد که البته شبه‌علمی است. توجه کنیم که اقلیتی کج‌فهم از دین هم هستند که دست به کاری بس غیراخلاقی می‌زنند و آن نامگذاری انواع معجون‌های خودساخته و نامگذاری آن‌ها به نام مطهر ائمه اطهار (سلام‌الله علیها) به عنوان دارو یا واکسن کروناست.
چنین کاری که بدون هیچ گونه مجوز از نهاد‌های علمی، بهداشتی و دینی انجام می‌شود هدفی جز فریب بعضی مردم ما را ندارد که از مشخصات‌شان علاقه‌مندی به دین و ائمه اطهار است. خوشبختانه اکثر مردم دینمدار ما به چنین فریبکاری‌هایی بی‌اعتنا هستند ولی باید از تاثیر حتی کم چنین کار‌هایی نگران بود.
در چنین مواقعی هم سلامت جانی مردم در خطر است و هم باور‌های دینی آن‌ها در معرض خطر و سوداگری عده‌ای قرار گرفته که جز سود تجاری پروای دیگری ندارند.

خوشبختانه، این انفجار اطلاعات غلط موجی از تمایل مردم به صحت‌سنجی برانگیخته است. نهاد‌های نظارتی گاه حرکت‌های جدی و البته بیشتر ناکافی می‌کنند. بعضا بازاریاب‌های درمان‌های اثبات نشده مورد بازخواست نهاد‌های نظارتی قرار می‌گیرند.
گسترش و تاثیر اطلاعات نادرست بهداشتی هرگز به اندازه ایام همه‌گیری کرونا جدی گرفته نشده است. شاید این به دلیل گستردگی بحران کرونا و فراگیر بودن اطلاعات غلط و مزخرف همچنین حمایت برخی از اهل سیاست یا مدیران باشد. همه دانشمندان باید در برابر انتشار اطلاعات غلط و شبه‌علمی بایستند.

گاه روش‌هایی غیرعلمی یا شبه‌علمی برای تقویت سیستم ایمنی بدن مردم و حفاظت در برابر ویروس طرح می‌شود که عملا به کاهش ایمنی مردم در شرایط همه‌گیری می‌انجامد. در کانادا و انگلستان در سال ۲۰۲۰ بعضی گروه‌های فعال در «شبه‌علم سلامت» به ترویج هومیوپاتی به عنوان درمان کرونا پرداختند.
در کانادا بعضی فروشندگان گیاهان دارویی و درمانگران «کل‌نگر» هستند که محصولات ضد COVID-۱۹ را بازاریابی می‌کنند.
اما پذیرش این ایده که مثلا بعضی از دارو‌های گیاهی، ویتامین درمانی یا هومیوپاتی می‌تواند از یک بیماری عفونی جلوگیری کند عملا قبل از همه‌گیری کرونا بی‌معنی بود ولی در سالی که گذشت به دلیل آسیب‌های گسترده کرونا، چنین ادعا‌هایی نیز بعضا به عنوان درمان جایگزین از سوی بعضی از مردم جهان با امکان پذیرش دریافت شد.
اگر موسسات پزشکی و داروسازی یک کار بدون شاهد علمی را در یک زمینه صراحتا محکوم کنند و در شرایط دیگر آن را قانونی جلوه دهند، مبارزه با شبه‌علم ضعیف می‌شود. این گرفتاری تقریبا از کانادا تا ایران در سال همه‌گیری کرونا دیده شد.

برخی شواهد نشان می‌دهد که درمان‌های جایگزین و آثار دارونما بعضا می‌توانند پریشانی را موقتا برطرف کنند؛ این موضوع همواره توجیه رایج برای تحمل درمان‌های جایگزین اثبات نشده بوده است. اما فریب مردم (حتی به نفع آنها) با تفکرات جادویی غیراخلاقی است و اجازه دادن به ترویج این‌گونه اطلاعات غلط برای دانشمندان غیراخلاقی‌تر و ناپسند‌تر است. محققان بیشتری باید در مبارزه علنی با اطلاعات غلط فعال باشند.
کسانی که عقاید اثبات نشده را ترویج می‌کنند از زبان علمی برای مشروعیت بخشیدن به محصولات خود استفاده می‌کنند، پدیده‌ای که من آن را «سوءاستفاده از علم» می‌نامم. افسوس که چنین کاری بسیار موثر بوده است. طرفداران معتقدند، هومیوپاتی و انرژی درمانی به فیزیک کوانتوم بستگی دارد.
آب درمانی روده بزرگ با بهره‌گیری از جملاتی از مطالعات میکروبیولوژی قابل توجیه است و از زبان تحقیقات سلول‌های بنیادی برای ترویج نوعی از اسپری که ادعا می‌شود دارای خاصیت تقویت‌کننده ایمنی است، استفاده می‌شود.
باید تحمل و مشروعیت شبه‌علم سلامت را متوقف کنیم. به ویژه در دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی بهداشتی، لازم است صراحتا و شجاعانه درمان‌های ساختگی و شبه‌علمی COVID-۱۹ نقد و با شفافیت طرد شوند.
۰
نظرات بینندگان
اخبار مرتبط سایر رسانه ها
    سایر رسانه ها
    تازه‌‌ترین عناوین
    پربازدید