اولین رمان پوآرو

مرتضی میرحسینی | سال ۱۹۲۱ در چنین روزی رمان «ماجرا‌های اسرارآمیز در استایلز» که آگاتا کریستی آن را نوشته بود، منتشر شد. شخصیت محوری این داستان، کارآگاهی به نام هرکول پوآرو بود که پس از آن هم در چندین و چند داستان دیگر نقش‌آفرینی کرد و به یکی از مشهورترین شخصیت‌های داستان‌های کارآگاهی تبدیل شد.

بیشتر- و نه همه- داستان‌هایی که پوآرو در آن‌ها حضور دارد در یکی از شهر‌ها یا روستا‌های انگلیس اتفاق می‌افتند، اما خود این شخصیت اصل و تباری بلژیکی دارد و قبل از سفر به انگلیس و اقامت در این کشور، سال‌ها عضو نیروی پلیس بلژیک بوده است.

زمان جنگ اول جهانی که آلمانی‌ها به بلژیک سرازیر شدند و این کشور را اشغال کردند، پوآرو هم- مثل بسیاری از هموطنانش- آنجا را ترک کرد، به انگلیس رفت و برای شروع یک زندگی تازه در استایلز پناه گرفت.

زمانی که آگاتا کریستی داستان ماجرا‌های اسرارآمیز در استایلز را می‌نوشت، ادای احترام به بلژیکی‌ها و تحسین مقاومت شجاعانه و شرافتمندانه آنان مقابل تجاوز نیرو‌های آلمان مُد روز بود و بسیاری از انگلیسی‌ها- بیشترشان متاثر از پروپاگاندای جنگی کشورشان- به بلژیکی‌ها احترام می‌گذاشتند.

از این رو تبار بلژیکی شخصیت محوری رمان برای کریستی چیزی «بیشتر از یک انتخاب ساده» بود. هر چند بعد‌ها که جنگ اول جهانی و ماجرا‌های آن کهنه شد، مساله زادگاه کارآگاه پوآرو و چرایی و چگونگی اقامتش در انگلیس هم آن اهمیت اولیه را از دست داد و به موضوعی کاملا فرعی در داستان‌هایش تبدیل شد. نوشته‌اند این شخصیت تا ۱۹۷۵ حداقل در ۳۳ رمان و بیشتر از ۵۰ داستان کوتاه حضور داشت.

گویا خود کریستی اواسط دهه ۱۹۴۰ از پوآرو خسته و دلزده شد و داستانی برای قتل او نوشت. نزدیکانش از این تصمیم نویسنده با خبر شدند و به هر زحمتی که بود او را از انتشار این داستان منصرف کردند. آخرین نوشته کریستی با محوریت این شخصیت به رمان پرده (۱۹۷۵) برمی‌گردد که او در آن با مرگی خودخواسته- که حتی گاهی به خودکشی هم تعبیر می‌شود- با مخاطبانش وداع می‌کند.

همین پایان غمبار در زمان خودش آنقدر اهمیت داشت که تیتر یک روزنامه نیویورک تایمز شد و می‌گویند پوآرو تنها شخصیت خیالی است که نامش در تیتر اصلی صفحه اول نیویورک تایمز آمده است.

البته ناگفته نماند که همین چند سال پیش سوفی هانا با کسب اجازه رسمی از وارثان آگاتا کریستی چند داستان بلند دیگر با محوریت شخصیت کارآگاه پوآرو نوشت و سعی کرد به همان حال و هوایی برگردد که کریستی خلق می‌کرد.

به جز این داستان‌ها که به شکل کتاب عرضه شدند، از قصه‌های پوآرو هم فیلم سینمایی و نمایش رادیویی ساخته‌اند و هم نمایش‌های صحنه‌ای و مجموعه‌های تلویزیونی (تصویری که دیوید سوشی از این شخصیت ارایه داده برای ما ایرانی‌ها بسیار آشناست).

قد کوتاه (در مقیاس مردان، بسیار قد کوتاه) است و به نظم و پاکیزگی وسواس دارد. دروغ نمی‌گوید، اما گاهی برای حل معما‌های جنایی کمی حقایق را دستکاری می‌کند و مظنونان را بازی می‌دهد. دقیق و صبور و نجیب است، اما گاهی اوقات تکبرش از حد می‌گذرد و به یک ویژگی منفی برایش تبدیل می‌شود.