شجرنامه‌ی سنگ‌های فضایی

فرادید | منظومه شمسی ما مکان اعجاب آور و پرشتابی است. ما میان سیاره مریخ و سیاره مشتری کمربند سیارکی را می‌بینیم به علت اثر گرانش مشتری، این تکه‌های سنگ و فلز نمی‌توانند به هم نزدیک شده و یک سیاره را تشکیل دهند و در عوض نوعی زباله دان خورشیدی ایجاد کرده اند. این مکان شلوغی برای سیارک هاست. گاهی آن‌ها به یکدیگر برخورد میکنند و ضربه میخورند و حتی همدیگر را در مسیر‌های کاملا متفاوت از کمربند سیارکی بیرون می‌اندازند.

به گزارش فرادید؛ اسم‌های زیادی برای سنگ‌های فضایی وجود دارد، اما تفاوت آن‌ها چیست؟ بزرگترین سنگ‌ها سیارک نامیده میشوند. کوچکتر‌ها شهاب واره یا زمانی که آن‌ها در میان جو زمین حرکت میکنند شهاب نامیده می‌شوند.

اگر از سوخته شدن کامل در جو در امان بمانند و به زمین برخورد کنند شهاب سنگ نامیده میشوند. برخی از شهاب سنگ‌ها حاوی آهن هستند که آن‌ها را بسیار چگال، تیره و مغناطیسی می‌کند. از آن جایی که این سنگ‌ها به قدمت منظومه شمسی هستند، آن‌ها قدیمی‌ترین چیز‌هایی هستند که میتوانید لمس کنید.

در اینجا ممکن است آن‌ها درون خورشید سقوط کنند و دیگر دیده نشوند یا این که نجات پیدا کنند و به سمت خانه‌یشان در آن سوی خط برفی سرعت بگیرند. اینجا روی زمین ما این آتش بازی طبیعی و خاص سماوی را تماشا می‌کنیم که منشا آن دنباله‌دار‌ها است. زمانی که آن‌ها به خورشید نزدیک می‌شوند، بخار شده و خرد می‌شوند و در مسیر خود ردی از مواد باقی مانده برجای می‌گذارند.

در زمان مشخصی از سال زمین از میان این دنباله‌ها و تکه‌های دنباله دار‌ها عبور می‌کند و با پرواز آن‌ها در آسمان، ناگهان مشتعل می‌شوند و به شهاب تبدیل می‌شوند. زمین اولیه (در ابتدا زمین) توسط هزاران دنباله دار و سیارک مورد اصابت قرار گرفت و اینگونه تصور می‌شود که آن‌ها آب را به زمین ما آورده‌اند. همچنین احتمالا دنباله‌دار‌ها عناصر حیات را به زمین آوردند و ماموریت اروپایی رزتا میتواند در رمز گشایی مبدا حیات روی زمین ما کمک کند.

در ستاره‌شناسی به قطعه‌های صخره با فلز که در فضا شناورند شهاب‌واره (Meteoroid) گفته می‌شود. شهاب‌واره‌ها اکثراً اجسام ریزی هستند (به اندازهٔ ته سنجاق) که در فضا حرکت می‌کنند.

یک سیارک و یا شهاب‌واره که وارد جو زمین می‌شود شهاب یا شَخانه نام می‌گیرد. به خط درخشانی که بر اثر ورود شهاب‌واره یا حرکت آن در جو ایجاد می‌شود شهاب ثاقِب گفته می‌شودکه ممکن است چندین ثانیه به طول بی انجامد. واژه شهاب عربی و شخانه فارسی است.

زمانی که یک شهاب‌واره به سطح سیاره برخورد کند شهاب‌سنگ (Meteorite) نامیده می‌شود. هر ساله صد‌ها تن غبار شخانه‌ای بر سطح زمین می‌نشیند.

یک شهاب‌سنگ یا سنگ آسمانی (Meteorite) تکهٔ جامد بازمانده از جرم‌هایی مانند یک دنباله‌دار، سیارک یا شهاب‌واره است که در اصل در فضای بیرونی ساخته شده و توانسته پس از گذر از جو و تاب آوردن بازخورد این گذر، بر روی سطح زمین یا یک سیارهٔ دیگر فرود آید.

هنگامی که جرمی به درون جو می‌آید، عوامل گوناگونی مانند اصطکاک، فشار و برهمکنش شیمیایی با گاز‌های اتمسفری، موجب گرم شدن جرم و پراکندگی آن انرژی می‌شوند.

این جرم سپس به یک شهاب‌واره دگرگون می‌شود و برای زمان کوتاهی یک آذرگوی را می‌سازد که همچنین با نام یک ستارهٔ سرنگون شونده (شهاب ثاقب) دیده و شناخته می‌شود؛ اخترشناسان نمونه‌های درخشان این پدیده را آذرگوی می‌نامند.

شهاب‌سنگ‌هایی که بازتاب جو زمین را تاب آورده‌اند، اندازه‌های بسیار گوناگونی دارند. برای زمین‌شناسان، یک آذرگوی شهاب‌سنگی است که به اندازهٔ کافی بزرگ باشد تا بتواند یک دهانه برخوردی درست کند. روزانه حدود ۵۰ تن شهاب‌سنگ به درون جو زمین می‌آید و بیشتر آن‌ها در لایه میان سپهر (مزوسفر) تبخیر می‌شوند.

سیارک‌ها (Asteroid) اجسام کوچکی هستند که از سنگ یا فلز یا سنگ و فلز ساخته شده‌اند. سیارک‌ها معمولاً اجسام نامنظمی هستند و بر گرد خورشید حرکت می‌کنند. میلیون‌ها سیارک در منظومه خورشیدی ما وجود دارند. بسیاری از آن‌ها میان مدار بهرام (مریخ) و مدار هرمز (مشتری) قرار گرفته‌اند و گرد خورشید می‌گردند.

دسته‌ای دیگر از آن‌ها در مکان‌های دیگر منظومه خورشیدی یافت می‌شوند. به نظر می‌رسد علت اینکه اغلب آن‌ها در فاصلهٔ مریخ و مشتری دیده می‌شوند این است که احتمالاً در مدار بین این دو سیاره، سیارهٔ دیگری نیز وجود داشته‌است که به علت گرانش شدید مشتری متلاشی شده‌است و سیارک‌ها پدید آمده باشند.

به سیارک‌هایی که بر اثر نیروی گرانش سیاره‌ها در مداری گیر افتاده باشند «سیارک اسیر» می‌گویند. در این صورت سیارهٔ نام‌برده به گرد سیاره بزرگ‌تر می‌گردد